گزارش تسنیم|دلایل رشد نگرش ضد ناتویی در ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ هفتاد سال از ظهور پیمان نظامی آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو سپری شده است.

اگر چه جهانِ ما٬ دورانِ سخت پس از جنگ جهانی دوم و جنگ سرد را نیز پشت سر گذاشته است، اما هنوز هم دنیای غرب برای پایان دادن به عمر ناتو به جمع‌بندی نرسیده است و ناتو هنوز هم بر مناسبات سیاسی٬ امنیتی و دفاعی جهان٬ سایه افکنده است، اما به جرات می‌توان گفت در دوران اقتدار دونالد ترامپ٬ خدشه‌ها و ترک‌هایی جدی دربدنه ناتو ایجاد شد.

پیشنهاد امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در سال 2018 میلادی در مورد ضرورت ایجاد ارتش واحد اروپایی با واکنش تند رئیس جمهور آمریکا روبرو شد، اما این فقط ماکرون نیست که در بقای ناتو تردید دارد و در ترکیه نیز چنین صداهایی به گوش می‌رسد.

ترکیه و ناتو

عضو اسلامی ناتو یعنی جمهوری ترکیه در سالیان اخیر٬ به دنبال پاسخی برای این پرسش می‌گردد: ماندن در ناتو٬ برای ترکیه چه خیر و برکتی به دنبال دارد؟

می‌دانیم که ناتو در شرایط پس از جنگ جهانی دوم و در سال 1949 میلادی ایجاد شد. برخی از تحلیل‌گران بر این باورند که در آن زمان و در دوران اقتدار عدنان مندرس نخست وزیر فقید ترکیه٬ قرائت غلطی از موازنات جهانی و منطقه‌ای صورت گرفت و بر مبنای آن قرائت غلط٬ اتحاد جماهیر شوروی برای ترکیه همچون یک تهدید فرض شد و حکومت وقت٬ برای رفع این تهدید در سال 1952 میلادی ترکیه را به عضویت ناتو درآورد.

این در حالی است که در 76 سال گذشته٬ هیچگاه از سوی روسیه‌ فعلی و اتحاد جماهیر شوروی پیشین٬ تهدیدی علیه تمامیت مرزی و امنیت ملی ترکیه صورت نگرفته و خیلی‌ها می‌پرسند: اصلا چرا عضو ناتو شدیم؟

در دوران اقتدار دونالد ترامپ٬ بیش از هر زمان  دیگری اندیشه  ضدناتویی در ترکیه جان گرفته و به موازات آن٬ به طور مداوم این سوال طرح می‌شود: آیا واقعاً آمریکا دوست و متفق ترکیه است؟ آیا یک متفق با چنین ادبیات تهدیدآمیزی دوست و کشور نزدیک به خود را تحریم می‌کند؟ به عبارتی روشن٬ سیاست‌های دونالد ترامپ و اعمال تحریم اقتصادی او علیه ترکیه و مخالفت واشنگتن با فروش اس 400 و اف 35 به این کشور٬ موجب آن شده که اندیشه ضدناتویی در ترکیه٬ بیش از پیش تقویت شود.

شواهد نشان می‌دهد که در مخالفت تحلیل‌گران سیاسی ترکیه با ناتو٬ تاثیرات گفتمان ضدآمریکایی بیشتر از گفتمان مخالفت با اروپا است.

اگر چه گفتمان مخالفت با آمریکا بخشی از سنت سیاسی اسلام‌گرایان و چپ‌های ترکیه و ملی‌گرایان معتقد به ضرورت تقویت استقلال ترکیه است، اما در سالیان اخیر٬ روند اشاعه تفکر ضدآمریکایی در حزب عدالت و توسعه و هواداران این حزب تا حدودی فروکش کرده، اما در گفتمان ضدناتویی هم٬ اصلی‌ترین پیشران مخالفین٬ ضدیت با آمریکا است و نه با اروپا.

مخالفین ناتو و دلایل مخالفت آنها

در دو سال اخیر در بسیاری از رسانه‌های وابسته به اتاق فکر حزب عدالت و توسعه همچون روزنامه ینی شفق٬ ستار٬ آکشام٬ صباح و ملیت و کانال‌های تلویزیونی آ خبر و دیگر شبکه‌ها٬ شاهد این هستیم که تحلیل‌گران نزدیک به اردوغان٬ آشکارا دم از این می‌زنند که ماندن در ناتو برای ترکیه هیچ سودی ندارد و ضرورت دارد این کشور هر چه زودتر از این پیمان خارج شود.

اما مخالفین ناتو فقط به تحلیل‌گران وابسته به آکپارتی محدود نمی‌شود و بسیاری از تحلیل‌گران دارای صبغه‌ فکری چپی٬ کمالیستی و ملی‌گرایی هم بر این باورند که نه تنها لازم است ترکیه از ناتو خارج شود٬ بلکه باید برای پیوستن به پیمان شانگهای تلاش کند و در این مسیر٬ از روسیه کمک گرفته و خود را به چین هم نزدیک کند.

این طیف از مخالفین ناتو٬ این دلایل را به عنوان اصلی‌ترین ضرورت‌های فاصله گرفتن ترکیه از ناتو ذکر می‌کنند:

الف) بقای ناتو و فلسفه وجودی آن٬ موضوعیت خود را از دست داده است. ترکیه به منظور مقابله با تهدیدات احتمالی از سوی اتحاد جماهیر شوروی به ناتو پیوسته، اما در 67 سال اخیر هیچگاه از سوی اتحاد جماهیر شوروی پیشین و روسیه کنونی٬ مورد تهدید قرار نگرفته و حتی در مقاطعی که به خاطر کودتا و مشکلات اقتصادی داخلی در موقعیت ضعف قرار گرفته٬ با تهدیدی از جانب روسیه مواجه نشده است.

ب) هم آمریکا و هم برخی دیگر از کشورهای عضو ناتو نیروهای مخوف و پنهانی را به نام گلادیو٬ مامور کرده‌اند در مقاطع حساس به ترکیه ضربه بزنند.

ج) آمریکا و بسیاری از اعضای اروپایی ناتو بارها با ترکیه با زبان تهدید و تحریم سخن گفته‌اند.

د) در جریان جنگ چهل ساله ترکیه با پ.ک.ک٬ آمریکا و اعضای اروپایی ناتو نه تنها به ترکیه کمک نکرده‌اند بلکه به ترکیه پناه داده‌اند.

ه) آمریکا و اروپا در تسلیح و تجهیز ارتش ترکیه٬ صادقانه و بر مبنای ائتلاف و رفاقت برخورد نمی‌کند و در دوران اوباما در مورد سامانه موشکی پاتریوت و همچنین در دوران ترامپ در مورد جنگنده‌های اف35 و خرید اس 400 از روسیه٬ عرصه را بر ترکیه تنگ کرده است.

و) آمریکا و کشورهای اروپایی عضو ناتو هیچگاه نخواسته‌اند که ترکیه را به عنوان یک عضو ناتو مورد حمایت قرار دهند و مسیر پذیرفته شدن این کشور را در اتحادیه اروپا هموار کنند.

ز) درجریان کودتای نافرجام سال 2016 میلادی٬ بخش‌هایی از آمریکا و اعضای اروپایی ناتو به شبکه فتح الله گولن کمک کردند و مشتاق آن بودند که خبر پیروزی کودتاگران را بشنوند.

ح) تقویت رابطه با روسیه در سالیان اخیر٬ فواید بسیاری برای ترکیه داشته و از انرژی هسته‌ای گرفته تا فروش اس 400 به آنکارا٬ همکاری در سوریه٬ سفر میلیون‌ها گردشگر روسی به ترکیه و فعالیت ده‌ها پیمانکار و صادر کننده ترکیه‌ای در روسیه و همچنین خط لوله گاز روسیه به ترکیه و اروپا٬ بخشی از این فواید است.

موافقین ماندن در ناتو چه می‌گویند؟

واقعیت این است که در محافل سیاسی و رسانه‌ای ترکیه٬ آن گونه که مخالفین ماندن در ناتو صدای خود را بلند می‌کنند٬ موافقین لازم نمی‌بینند که به شکل روشن و با صدای بلند بر این مساله پافشاری کنند که لازم است ترکیه در ناتو بماند.

اما در هر حال آنان معتقدند که یکی از دلایل این که روسیه تهدیدی علیه ترکیه نداشته٬ عضویت ترکیه در ناتو است و اساساً عضویت در ناتو برای ترکیه امتیازات بین‌المللی و منطقه‌ای خاصی به همراه آورده و خروج از ناتو تمام معادلات سیاسی٬ امنیتی و بعضاً اقتصادی ترکیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نمی‌توان به سادگی در این مورد تصمیم گرفت. موافقین ناتو همچنین بر این باورند که چین و روسیه به عنوان دو قدرت جهانی بزرگ در مورد پیوستن ترکیه به پیمان همکاری شانگهای٬ چراغ سبز نشان نداده‌اند و نمی‌توان به امید عضویت در شانگهای که دستاوردهای اقتصادی دارد٬ از پیمان نظامی ناتو خارج شد.

اما در این میان حزب عدالت و توسعه فعلاً ترجیح داده که میدان را به تحلیلگران و روزنامه‌نگاران نزدیک به اتاق فکر خود بسپارد و از بیان نظرات رسمی حاوی دیدگاه‌های حزب و حکومت٬ خودداری کند.

به هر تقدیر طرح ایده خروج ترکیه از ناتو در حال حاضر در محافل سیاسی و رسانه‌ای ترکیه موضوع کم‌ اهمیتی نیست و سیاست‌های آمریکا و اروپا در قبال نقش منطقه‌ای ترکیه می‌تواند بر آینده این بحث تاثیر جدی بگذارد.

انتهای پیام/