یادداشت تسنیم| داوود اوغلو توپ را در زمین که انداخت؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ احمد داوود اوغلو  بالاخره پس از مدت‌ها٬ سکوت را شکست٬ ملاحظات را کنار گذاشت و با انتشار یک متن مفصل چند هزار کلمه‌ای در صفحه  فیسبوک خود٬ به روشنی از تمام ابعاد سیاست‌های حزب عدالت و توسعه انتقاد کرد.

پیشینه‌ای کوتاه در مورد داوود اوغلو

احمد داوود اوغلو 60 ساله٬ اهل قونیه٬ فرزند یک خانواده متوسط الحال اسلامی بود که به سیاق فرزندان برخی از خانواده‌های محافظه‌کار ترکیه و برخلاف روند معمول٬ دوران تحصیلی دبیرستان را نه در یک مدرسه معمول مختلط٬ بلکه در یک دبیرستان پسرانه به پایان رساند.

او پیش از هر چیز یک چهره دانشگاهی بود که دانش روابط بین‌الملل را در ترکیه آموخت و در مالزی تدریس کرد. پیش از آن که وارد دنیای سیاست شود٬ در حوزه روابط بین‌الملل٬ تاریخ عثمانی و قلمرو عثمانی٬ تاریخ تحولات سیاسی منطقه و جهان و ظرفیت‌های ترکیه برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای مهم٬ جهان اسلام و کشورهای عربی و تاثیر مداخلات غرب در شرق٬ مطالعات گسترده‌ای انجام داد و در دورانی که انتشار مقالات خود را در روزنامه ینی شفق ارگان محافظه‌کاران نزدیک به اربکان (و بعدها اردوغان) آغاز کرد٬ رفته رفته مورد توجه قرار گرفت.

در واقع او از معدود افرادی است که سیاست و مسئولیت را به شکل پله به پله و در مدارج حزبی طی نکرده و بدون آن که نقشی در تاسیس حزب عدالت و توسعه داشته باشد٬ ابتدا به عنوان مشاور به نهاد نخست وزیری برده شد و سپس به او پست سفیر کبیر و عنوان مشاور ارشد نخست وزیر دادند.

او از سال 2002 تا 2009 میلادی و در دوران مسئولیت سه وزیر امور خارجه ترکیه به ترتیب یاشار یاکش٬ عبدالله گل و علی باباجان٬ مهم‌ترین چهره در تعیین سیاست خارجی ترکیه در پشت پرده بود.

در سال 2009 میلادی او  وزیر امور خارجه شد. در سالیان 2010، 2011 و 2012 میلادی از سوی مجله فارین پالیسی به عنوان یکی از صد متفکر جهان معرفی شد و مجله تایم نیز در سال 2012 او را به عنوان یکی از صد چهره اثرگذار جهان شناساند.

داوود اوغلو به عنوان یک وزیر امور خارجه بیش‌فعال و پویا و مسلط به زبان‌های انگلیسی٬ آلمانی٬ عربی و مالایی٬ مورد توجه قرار گرفت و در حوزه‌های عربی٬ اروپایی٬ بالکان٬ آسیای میانه و قفقاز و رابطه با آمریکا٬ حضور مثمر ثمری داشت و در مورد توسعه روابط ترکیه و ایران نیز دیدگاه‌های واقع‌گرایانه و معقولی داشت، اما تحلیل‌گران بر این باورند که استراتژی او در مورد سوریه غلط بوده و تصمیمات خطای او در آن حوزه٬ هزینه‌های گزافی بر دستان ترکیه گذاشته است.

اختلاف با اردوغان

داوود اوغلو در سال 2014 به عنوان نخست وزیر و رهبر حزب عدالت و توسعه سکان هدایت حزب و کشور را در دست گرفت، اما تنها دو سال توانست در این پست با اردوغان همکاری کند و پس از آن٬ از هر دو مقام استعفا داد. گفته می‌شد او در مورد تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی٬ با اردوغان و بزرگان حزب٬ دچار اختلاف نظر شده است.

در ماه‌های اخیر بارها اخباری در این مورد منتشر شده که داوود اوغلو قصد دارد همراه با عبدالله گل رئیس جمهور سابق و علی باباجان وزیر سابق اقتصاد٬ یک حزب تاسیس کند، اما حالا با انتشار متن مفصل داوود اوغلو٬ چنین به نظر می‌رسد که احتمالاً او برنامه‌های دیگری دارد. پیش از آن که به بررسی اصلی‌ترین ویژگی‌های محتوای نوشته جدید داوود اوغلو بپردازم٬ به چند نکته کوتاه در مورد تاسیس حزب اشاره می‌کنم:

1.تاسیس حزب سیاسی پویا و فعال در ترکیه٬ هزینه مالی گزافی دارد. احزاب دست اول و دست دوم در ترکیه٬ در 81 استان این کشور٬ هم در مرکز استان و هم دست کم در یک شهرستان بزرگ استان٬ دفتر حزبی دارند و تامین هزینه‌های کلان٬ حزب‌داری را در ترکیه دشوار می‌کند و داوود اوغلو در کنار گل و باباجان٬ افرادی نیستند که لااقل در فضای فعلی ترکیه٬ سرمایه عظیم و حامیان مالی بزرگی برای تاسیس حزب در اختیار داشته باشند. 2.حزب عدالت و توسعه کماکان حزب قدرتمندی است و رقابت و هماوردی با این حزب هزینه‌های سیاسی٬ اجتماعی و مالی کلانی را طلب می‌کند و با وجود ماشین تبلیغاتی و رسانه‌ای عظیم آکپارتی٬ رقابت با این حزب سخت و دشوار است.

3.جامعه محافظه‌کار ترکیه هنوز از اردوغان و آکپارتی رویگردان نشده و در شرایطی که تا چهار سال و نیم آتی٬ انتخاباتی در ترکیه برگزار نخواهد شد٬ دلیل محکمی بری تاسیس حزب وجود ندارد.

داوود اوغلو چه می‌گوید؟

اول به شکل خلاصه و اجمالی به پاسخ این سوال می‌پردازم که داوود اوغلو چه نمی‌گوید و در نوشته مفصل خود٬ از طرح چه موضوعاتی ابا و پرهیز کرده است: داوود اوغلو در متن خود نه از دیپلماسی و سیاست خارجی حرفی به میان آورده٬ نه از معضل کردها٬ مساله سوریه و موازنات جهانی و منطقه‌ای. او در این نوشته٬ تماماً به مسائل داخلی پرداخته است.

مهم‌ترین سرفصل‌های متن داوود اوغلو و انتقادات او در مورد چند و چون اداره ترکیه و عملکرد حزب عدالت و توسعه:

1.داوود اوغلو در این متن طولانی٬ بیش از 25 بار از عبارت «حزبمان» استفاده کرده و نشان داده که هنوز هم خود را عضو آکپارتی می‌داند.

2.وی در این متن٬ فقط یک بار به عنوان ریاست جمهور و رئیس جمهور محترم اشاره کرده و نامی از اردوغان نیاورده است.

3.نخست وزیر اسبق ترکیه٬ آشکارا از طرح تغییر نظام پارلمانی به ریاستی انتقاد کرده و بر این باور است که نهاد ریاست جمهوری به خاطر مشی حزبی خود از منظر روانی٬ با نیمی از مردم ترکیه دچار گسست شده و از آنها فاصله گرفته است. شکل بیان و انتقاد داوود اوغلو این تصور را القا می‌کند که او خواهان آن است که فردی رهبر حزب عدالت و توسعه شود و اردوغان فقط به عنوان رئیس جمهور و در واقع رئیس دولت٬ عمل کند.

4.داوود اوغلو آشکارا خواهان احترام گذاشتن به اصل تفکیک قوا شده و تلویحاً از مداخله در دستگاه قضا انتقاد کرده است.

5.وی معتقد است که حزب عدالت و توسعه تا حد زیادی وجهه مردمی و فراگیر بودن خود را از دست داده و شبکه‌های روابط اجتماعی این حزب٬ تنگ‌نظرانه عمل می‌کنند. او همچنین کبر و غرور کارگزاران حزب را به عنوان یک نقص بزرگ مورد توجه قرار داده و بر این باور است که بخشی از سران حزب٬ خود را بالاتر از حزب و اهداف آن فرض می‌کنند.

6.وزیر خارجه پیشین ترکیه خواهان آن است که هر چه سریع‌تر فضای سیاسی و مطبوعاتی کشور باز شده و به اصل آزادی٬ احترام گذاشته شود.

7.وی از نحوه برخورد حزب حاکم با احزاب مخالف انتقاد دارد.

8.داوود اوغلو به شکل مفصل به مسائل اقتصادی پرداخته و معتقد است که اصلاح برخی سیاست‌های حزب حاکم و حکومت٬ منجر به تقویت سرمایه ملی و حل مشکلات اقتصادی خواهد شد.

اردوغان چه خواهد گفت؟

اردوغان پیش‌تر اعلام کرده بود: آنهایی که از قطار حزب پیاده شده‌اند٬ فرصتی برای سوارشدن مجدد نخواهند داشت، اما به نظر می‌رسد این سخنان او بیشتر متوجه افرادی همچون عبداللطیف شنر و افرادی بود که به تندی علیه آکپارتی موضع‌گیری کرده و به گروه‌ها و جریانات دیگر پیوستند.

اما داوود اوغلو از آکپارتی جدا نشده و هنوز هم در این متن به شکل آشکار این پیام را منتقل می‌کند که می‌تواند با آکپارتی کار کند. بنابراین حتی اگر اردوغان به داوود اوغلو توجه نکند و او را در سِمت خاصی به کار نگیرد٬ اما بیان انتقادات روشن او٬ اقدام مهم و اثرگذاری است که نیاز به پاسخگویی دارد.

به عبارتی روشن٬ فعلاً داوود اوغلو توپ را در زمین اردوغان و سران آکپارتی انداخته است. حجم انتقادات و لحن و ادبیات نوشته او و موقعیت علمی و سیاسی داوود اوغلو به گونه‌ای است که آکپارتی نمی‌تواند در برابر او سکوت کند.

باید دید آیا اروغان شخصاً به او پاسخ می‌دهد یا این وظیفه را به فردی مانند کورتولموش یا دیگر سران حزب عدالت و توسعه واگذار می‌کند٬ یا دستور می‌دهد داوود اوغلو بایکوت شود و کسی به حرف‌های او توجه نکند.

یادداشت: محمد علی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/