انتقاد رحماندوست از ادبیات ایثار و شهادت حوزه کودک و نوجوان
مصطفی رحماندوست در نمایشگاه کتاب گفت: بخش زیادی از آثار کودک و نوجوان تاثیرگذار نبوده است. به لحاظ معنایی آثار را به دو شاخه تقسیم می‌کنم؛ بخشی از آثار که مدیران خارج از حیطه ادبیات را راضی می‌کند و بخشی که دل‌های مخاطبان را راضی می‌کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست «بررسی وضعیت کمی و کیفی و معنایی کتاب های کودک و نوجوان در حوزه ایثار و شهادت» با حضور مصطفی رحماندوست، سید علی کاشفی خوانساری و فرزانه آقاپور در سالن شهید آوینی سرای اهل قلم برگزار شد.
مصطفی رحماندوست در ابتدای این نشست گفت: تاکنون 2 هزار عنوان کتاب توسط بنیاد شهید منتشر شده است و سایر ناشران نیز باید بر خود فرض بدانند که در این راه گام بردارند. به نظرم باید از دوستان بنیاد شهید سؤال کنیم که آیا کتاب‌های شما تاثیری بر ادبیات ما گذاشته است یا خیر؟ خاطرم هست که یکی از مؤسسات 25 عنوان از آثار ایثار و شهادت خود را پیش من آورد و از من پرسید که آنان را چه کنم؟ به آنان گفتم که بهتر است آن را بازیافت کنید، شاید به کار بیاید. جالب است بدانید که وقتی کار را ادامه دادند متوجه شدیم تنها با سه نفر کار می‌کردند. هزینه زیادی شده بود و واقعا ناراحت شدم. البته بعدها این کتاب‌ها جمع شد.
وی به سفارشی بودن بعضی از این کتاب‌ها اشاره کرد و گفت: بعضی از این کتاب‌ها سطح کیفیت سطح پایینی دارند چرا که اغلب سفارشی هستند. کیفیت یک اثر بستگی به این دارد که رعایت اصول هنری در آن صورت گرفته است یا خیر؟ از شما می‌پرسم کدام اثر مربوط به ایثار و شهادت شما را تکان داده است؟ البته حوزه هنری کارهای خوبی کرده است و به گردآوری خاطرات همسر و خانواده شهدا اقدام نموده است. برای مثال کتاب دختر شینا بسیار خوب و مناسب بود و به نظرم چون از دل برخاسته بود بر دل مخاطبانش نیز نشست. به نظرم، بیش از 90 درصد این آثار از نظر کیفی تاثیرگذار نبوده است. به لحاظ معنایی آثار را به دو شاخه تقسیم می‌کنم. بخشی از آثار که مدیران خارج از حیطه ادبیات را راضی می‌کند و بخشی که دل‌های مخاطبان را راضی می‌کند. دقت داشته باشید که در یک اثر ادبی نمی‌توان مستقیم حرف زد. علاوه بر این، کتابی ماندگار می‌شود که خود نویسنده به خودش سفارش داده باشد.
رحماندوست در انتهای صحبت‌های خود پیشنهادی را به موسساتی که هزینه زیادی برای نشر کتاب‌های ایثار و شهادت انجام می‌دهند، مطرح کرد و گفت: به آنان پیشنهاد می‌کنم که این کار را متوقف کنند و بهتر است به جای این کار به سراغ کسانی بروند که خودشان به خودشان سفارش داده‌اند.
سید علی کاشفی خوانساری، سخنران بعدی این جلسه بود. او ضمن اشاره به اهمیت توجه به ادبیات دفاع مقدس در حوزه کودک و نوجوان گفت: باید از خود بپرسیم که چرا بچه‌های ما باید با این فرهنگ و موضوعات آن آشنا شوند و چرا باید اطلاعات جنگ را به آنان منتقل کنیم؟ به نظرم تا زمانی که هدف روشن نداشته باشیم نمی‌توانیم کاربرد صحیحی از این مساله را به کودک و نوجوان انتقال دهیم. البته باید دقت داشت که ایثار منحصر به داستان‌های جنگی نیست و در همه حالت باید یادآوری شود.
وی ادامه داد: علاوه بر این، موضوع هویت بخشی به کودک و نوجوان بسیار مهم است. فرزندان ما باید بدانند که چه هویتی دارند و چه تاریخی را پشت سر داشته‌ایم. تا زمانی که کودکان ما شناخت درستی از خود نداشته باشند، نمی‌توانند در تصمیمات بزرگ شرکت کنند. موضوع دیگر به حافظه تاریخی برمی‌گردد. کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از مهم‌ترین کسانی که آینده را به دست دارند، باید حافظه تاریخی درستی از پیشینه خود داشته باشند. به اعتقاد من باید کارکرد کتاب‌های دفاع مقدس در حوزه کودک و نوجوان را به این سمت ببریم. متاسفانه در بضی از کتاب‌ها تنها اطلاعات کمی داده می‌شود. مثلا در مورد تاریخ عملیات‌ها، زمان شهادت افراد و ... اطلاعات می‌دهند. این موضوع لازم است اما کافی نیست و با این دست کارها نمی‌توان روح جنگ را منتقل نمود. در حقیقت، هدف ما از بیان رشادت‌ها، شهادت‌ها و ... باید چیز دیگری باشد و آن را به فرزندانمان منتقل کنیم.
این کارشناس ادبیات کودک و نوجوان، پیشنهادات خود را پیرامون این عرصه مطرح کرد و گفت: یکی از حوزه‌هایی که کمتر به آن پرداخته شده است، رفتن به سراغ مصادیق ایثار و شهادت در مقاطع تاریخی دیگر که کمتر شناخته شده است، می‌باشد. برای مثال، بیان سایر جنگ‌های اعتقادی که شخصیت‌های ملی ما در آن حضور داشتند و مساله مقاومت در آن بیان شده است، حوزه خوبی است. به عنوان مثال، می‌توان به ایستادگی مردم ایران در برابر استعمار انگلیسی‌ها اشاره کرد. یکی دیگر از موضوعاتی که مهم است درنظر گرفته شود پرهیز از مستقیم‌گویی در قالب‌هایی که سنخیت ندارد، می‌باشد. برای مثال، مستقیم‌گویی در شعر خیلی مناسب نیست در حالی که این کار در کتاب‌های غیر داستانی وجهه بهتری دارد. برای مثال، کتابی را از آقای سرهنگی می‌شناسم که در آن تنها اطلاعات عملیات‌ها بیان شده است اما آن قدر اطلاعات نشنیده شده در آن وجود دارد که حتی برای لحظه‌ای نیز نمی‌توان کتاب را بر زمین گذاشت.
در ادامه این جلسه، فرزانه آقاپور صحبت کرد و گفت: به اعتقاد من یکی از مشکلاتی که در عرصه ادبیات دفاع مقدس کودک و نوجوان وجود دارد، مستقیم‌گویی مطالب است. البته این موضوع شاید به این دلیل است که خود نویسندگان کتاب‌ها، دفاع مقدس را تجربه کرده‌اند و همان را به رشته تحریر درآورده است که البته تجربه نابی است. علاوه بر این، به نظرم بهتر است که که با نگاه دیگری به این مقوله نگاه کنیم. برای مثال، در زمان نوجوانی خود من، کتاب «نیمه پنهان ماه» بسیار برایم جذاب بود.
وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که در کتاب‌های این حوزه وجود دارد این است که شهدای ما عمدتا دست نیافتنی بیان شده‌اند. این موضوع باعث می‌شود که مخاطب نتواند ارتباط درستی با آن شخصیت بگیرد. به نظرم زمان اسطوره‌سازی دیگر گذشته است و باید آنان را دست‌یافتنی کنیم.
انتهای پیام/