یادداشت|سفر چاووش اوغلو به عراق؛ اهداف اقتصادی آنکارا و موانع پیش رو

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه به منظور دیدار با مقامات عراقی به بغداد، بصره و اربیل سفر کرد.

وزیر خارجه ترکیه که مدتها پیش عنوان کرده بود به دنبال افق روابط تجاری 100 میلیارد دلاری با عراق است در سفر به این کشور، موضع خود را تعدیل کرده و با نگاهی منطقی تر، از افق روابط 20 میلیارد دلاری سخن گفت.

نوشتار زیر نگاهی کوتاه به سفر چاووش اوغلو به عراق دارد و فرصتها و موانعی که بر سر راه اهداف آنکارا برای توسعه روابط با بغداد را بررسی می کند و در آخر به سوال پاسخ می دهد که آیا ترکیه می تواند سهم خود از تجارت 10 میلیارد دلاری با عراق که کل گردش تجاری آن در سال گذشته 90 میلیارد دلار(61 میلیارد دلار واردات، 29 میلیارد دلار صادرات) بوده را به دو برابر این رقم برساند یا نه.

محورهای مذاکرات

توسعه روابط تجاری و سیاسی، بررسی مسئله آب و همینطور مذاکره درباره مقابله با گروه پ ک ک و البته بررسی واردات نفت از عراق از مهمترین محورهای سفر وزیر خارجه ترکیه به عراق بود.

علیرغم اینکه اعلام شده بود، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اوایل اردیبهشت ماه به عراق سفر خواهد کرد، اما چاووش اوغلو زمان این سفر را اواخر سال جاری میلادی خواند که نشان می دهد انتخابات شهرداری ها و نیز وضعیت سیاسی و اقتصادی ترکیه مانع از این سفر شده است.

چاووش اوغلو در بصره و پس از دیدار با استاندار اظهار داشت: بصره یک مرکز تجاری و حمل‌و‌نقل میان خلیج فارس و اروپا خواهد بود و به یک هاب تبدیل می شود.

کارشناسان بر این باورند که آنکارا قصد دارد با وجود وضعیت ناامن، از بندر بصره عراق نفت مورد نیاز خود را از طریق دو خط لوله موجود، به شهر جیحان در استان آدانا، واقع در کرانه دریای مدیترانه انتقال دهد.

هر چند خود چاووش اوغلو مدتی پس از بازگشت از عراق و در یک نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره امکان جایگزین کردن نفت ایران برای ترکیه گفت: این موضوع مشکل است و ایجاد تنوع در این زمینه سخت است چرا که فناوری ها در پالایشگاه های ترکیه برای پالایش نفت از کشورهای مختلف مناسب نیست.

چاووش اوغلو در سفر به اربیل علاوه بر مقامات رسمی اقلیم، با نمایندگان ترکمان‌ها نیز دیدار و گفتگو کرد که نشان از عزم ترکیه برای نفوذ بیشتر در بین این قومیت و در آینده عراق است. موضوعی که باعث شده دولتمردان عراقی برای پذیرش کنسولگری عراق در کرکوک تامل کنند.

این موضوع در یکی از توییت‌های وی روشن است که نوشت: برادران و خواهران ترکمان ما به عنوان دومین گروه قومی بزرگ در اقلیم کردستان و سومین گروه قومی در عراق باید به درستی در عراق و در اقلیم کردستان نقش داشته باشند.

در حوزه سیاسی وزیر خارجه ترکیه به دنبال توسعه روابط بود و درخواست افتتاح کنسولگری ترکیه در نجف و کرکوک را داشت که با اولی موافقت شد ولی با دومی بدلیل حساسیت‌های موجود در این منطقه و تنوع قومیتی موجود در آن و همچنین وجود جمعیت قابل توجه ترکمانان در کرکوک، این خواسته فعلاً محقق نشده است.

در حوزه اقتصادی، وزیر خارجه موافقت بغداد برای راه اندازی یک گذرگاه مرزی دیگر به نام "اُوا کوی" در موصل را بدست آورد؛ گذرگاهی که بر خلاف دو گذرگاه دیگر (خابور و اوزوملو) در اقلیم کردستان نبوده و می تواند به صورت مستقیم کالاهای ترکیه ای را به عراق منتقل کند.

در این حوزه، موضوع آب نیز به یکی از چالش‌های مهم بین دو کشور تبدیل شده است.

در حالیکه با آبگیری سد ایلیسو بر روی دجله، بخش زیادی از عراق با بحران آب روبرو می شود و دولتمردان عراقی از ترکیه خواسته بودند که آب گیری این سد متوقف شود، آنکارا پذیرفت که برای یکسال این کار را به تعویق اندازد، هر چند به گفته چاووش اوغلو هر روز تعویق آبگیری سد، یک میلیون دلار خسارت به اقتصاد ترکیه می زند.

موانع پیش روی ترکیه

وضعیت اقتصادی ترکیه بخصوص طی یکسال اخیر باعث شده که این کشور درگیر مسائل داخلی خود شود و نتواند مانند گذشته سیاست‌های فرامرزی خود را به راحتی دنبال کند.

انتخابات شهرداری ها نیز حزب حاکم را در شرایط بدی قرار داد زیرا آنها 4 شهر مهم استانبول، آنکارا، ازمیر و آنتالیا را از دست دادند که این موضوع در ماهها و سالهای آینده برای حزب حاکم مسائلی ایجاد خواهد کرد.

ترکیه باید بپذیرد که عراق یک کشور مستقل بوده و به حاکمیت ارضی این کشور احترام بگذارد. در حالیکه عملیات‌های جنگنده های این کشور در مناطقی از کردستان عراق همچون کوههای مرزی قندیل و نیز حضور نیروهای نظامی آن در بعشیقه، این موضوع را به چالش کشیده است.

چاووش اوغلو در جریان سفر به بغداد در توییتی همکاری با بغداد برای شکست پ ک ک و همچنین رساندن ارزش تبادل تجاری به مبلغ 20 میلیارد دلار در سال را خاطرنشان کرد که این توییت را شاید بتوان چکیده سفر وی به عراق خواند.

نتیجه گیری

ترکیه با واقعی تر کردن افق روابط تجاری خود با عراق از 100 به 20 میلیارد دلار تلاش می کند که این روابط را توسعه دهد که در این مسیر برخی اقدامات نظیر افزایش روابط سیاسی در سطوح بالا، گسترش روابط با گروه‌ها و اقوام عراقی اعم از شیعه، سنی، کرد و ترکمان را دنبال می‌کند. همچنین افزایش تعداد گذرگاه‌های مرزی و نیز تغییر محل سفارت ترکیه در بغداد و بزرگتر کردن این سفارتخانه را در دستور کار دارد.

این کشور احتمالاً به دنبال جایگزین کردن نفت ایران از طریق بصره یا کرکوک نیز است، تا در دوره تحریمهای سخت بتواند توسعه اقتصادی خود را دنبال کند، هر چند در محافل سیاسی بارها عنوان کرده که جایگزینی برای نفت ایران نیست و باید از تحریم‌ها معاف شود.

اما در این بین عواملی چند همچون حضور اشغالگرانه نیروهای ترک در بعشیقه عراق، حملات گاه و بیگاه جنگنده های این کشور به شمال عراق از جمله کوههای قندیل، ایجاد سد ایلیسو بر روی رود دجله که بیش از 50 درصد آب ورودی به عراق را کاهش می دهد و نیز نگاه نه چندان مثبت مردم عراق به ترکیه بخصوص در ماجرای داعش، رسیدن به این افق تجاری را نیز برای ترکیه در سال‌های نزدیک ناممکن می نماید.

رسیدن به این هدف زمانی سختتر می شود که بدانیم در حال حاضر ایران و چین اولین کشورهای صادر کننده به عراق بوده و عربستان نیز برای توسعه روابط اقتصادی با بغداد تلاش زیادی به خرج می دهد و آمریکا نیز اجازه ورود کشورهای دیگر به بازار بکر عراق را تا جای ممکن نمی دهد.

یادداشت: علی حیدری کارشناس مسائل خاورمیانه

انتهای پیام/