اصفهان|کلنگ مرمت بازار شهرضا بر زمین ماند؛ «نبود طرح مرمت» مانع بهسازی بزرگترین بنای تاریخی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرضا، بازار بزرگ شهرضا یکی از بازارهای تاریخی و یادگاری از دوران سلجوقی است که برای ارتباط اقوام مختلف و تبادل آنها استفاده می‌شد.

بازار شهرضا در همسایگی مسجد جامع اصفهان قرار دارد و به دلیل وجود نداشتن سند، متون و یا حتی سنگی که نوشته‌ای در مورد تاریخچه بازار شهرضا نشان دهد باستان شناسان و تاریخ‌نگاران قدمت آن را با قدمت مسجد جامع یکی دانسته و آن را به دوران سلطنت سلجوقیان نسبت می‌دهند. در دوران حکومت صفویه این بازار به علت بودن در مسیر، جاده عراق و فارس مرکز داد و ستد، تجارت انواع محصولات ایلات قشقایی و بختیاری به عنوان یکی از مراکز پر رونق جهان شناخته شد.

بزرگ‌ترین بنای تاریخی شهرستان شهرضا بی‌شک مجموعه بازار بزرگ است که با مساحتی در حدود 99 هزار و 705 متر مربع و بیش از 800 متر دالان سرپوشیده و 9 دهانه ورودی در چهار خیابان اصلی شهر، چندین اثر تاریخی مستقل از جمله مسجد جامع، شبستان مسجد جامع، کاروانسراهای تاریخی، تیمچه‌ها، سراهای تاریخی، سقاخانه‌ها، نمازخانه‌ها را در خود جای داده و خود نیز درست در مرکز شهر شهرضا واقع است.

بازار شهرضا از گوشه شرقی فلکه مرکزی شهر شروع و پس از 100 متر به طرف مشرق به جنوب منحرف شده و پس از حدود 200 متر چهار سوقی که یک شعبه به طرف جنوب و شعبه دیگر به طرف مشرق می‌رود و به جاده قدیمی شیراز ختم می‌شود.

عرض بازار به تفاوت از سه تا چهار متر است و سقف‌ها آجری و خشتی و چوبی که روزنه‌هایی در آن تعبیه شده است، در طول بازار کاروانسراها و تیمچه‌های متعددی است که از قدیم محل انبار اجناس صادراتی و وارداتی و حجره بازرگانان بوده است، مغازه‌های آن به طور کلی محل خرید و فروش اجناس خواروبار، پارچه، قند و چای و لوازم منزل، خرازی و تهیه کیف و کفش و مرکز خرید و فروش قالی و پشم و پوست و روغن و سایر اجناس است.

راسته‌ها

راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار، مسیری طولانی است که در دو طرف آن دکان‌ها و خرده‌فروشی‌های به هم پیوسته، رو به گذر قرار گرفته‌اند. بخش‌های مرکزی و پر رفت و آمد راسته‌ها به دکان‌های خرده‌فروشی و بخش‌های کناری و پیرامونی به کارگاه پیشه‌وران و صنعت‌گران اختصاص داشته است، در دل مجموعه، بازار بزرگ در حکم راسته اصلی بازار شهرضا است که از اطراف بازارچه‌هایی به آن افزوده شده و مجموعه را کامل کرده‌اند، بازارچه حاج ربیع(کفاش‌ها) بازارچه نخودچی بریزها، بازارچه سید علی، بازارچه گنبد سبز، بازار مسگرها موسوم به بازار نو، راسته نجارها، راسته پینه‌دوزها.

سراها و کاروانسراها

شهرضا از قدیم‌الایام به داشتن کاروانسراهای متعدد و آباد معروف و شناخته شده بوده است، کاروانسراها و سراهای شناخته شده در بازار شهرضا عبارتند از: کاروانسرای بزرگ جعفرخان، با فضای گسترده، اصطبل و شترخان و حجره‌های دو طبقه.

کاروانسرای حاج میرزا، در دو طبقه به سبک کردی با اصطبل و شترخان و فضای باز و انبارهای بزرگ.

کاروانسرای دانشور، انتهای بازار و مقابل تیمچه عموزادگان، تنها در آن پابرجاست و مابقی ویران شده است.

کاروانسرای سلیمان یا سرای سلیمان که در تاریخ 24 اسفند 1383 با شماره ثبت 11594 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سرای رجایی، موسم به تیمچه رجایی، سرای صالح، سرای شاه‌منصوری، سرای توکل که به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و هم اکنون تبدیل به انبار شده است، سرای نصیریان، سرای فخار و کاروانسرای کربلایی عبدالعظیم بگیان که کاملاً ویران شده است.

تیمچه‌ها

در بازار شهرضا تیمچه‌ها و سراهای متعددی از قدیم‌الایام وجود داشته که البته این دو کلمه به راحتی به جای همدیگر به کار می‌روند، از آن جمله می‌توان به تیمچه سرپوشیده موسوم به تیمچه سلیم با مالکیت خصوصی و طاق تزئین شده که بسیار زیبا و در و پنجره‌های چوبی بسیار نفیس که بیشترین شباهت را با بازار وکیل شیراز از حیث تزئینات خطوط دارا است.

چهارسو/چارسوق

محل تقاطع دو راسته اصلی، مرکز تجاری ممتازی را پدید می‌آورد که چارسو یا چارسوق نامیده می‌شود. چارسوق بازار شهرضا در زمینه هشت و با گنبدی با قوس بیز از نوع کند پوشیده شده و با آجرکاری به شیوه رج چین افقی تزئین شده است. در هر یک از اضلاع به صورت یک در میان حجرات و ورودی‌های بازار قرار دارند. چهار نورگیر مشبک آجری در میانه گنبد نور فضا را تأمین می‌کند.

مساجد و نمازخانه‌ها

مسجد جامع و شبستان، به تقریب از آثار سلجوقیان است و جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حسینیه سادات، یک نمازخانه کوچک در راسته بازار نخودچی بریزها دارد، قدمت آن به اوایل دوران قاجار باز می‌گردد و جزو یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد بازار، که مربوط به دوره قاجار است و در راسته بازار مرکزی جنب حمام بازار واقع شده و جزو یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حسینیه سنگ‌تراش‌های بازار، امروزه چیزی از ساختمان قدیمی آن به جا نمانده است ولی مکان ساختمان فعلی یک سالن کوچک و ساده است درست بر ویرانه بنای قدیمی گذاشته شده است.

حمام بازار، مربوط به اوایل دوره قاجار است و بین راسته بازار بزرگ و باغملی واقع شده، شامل دو قسمت زنانه و مردانه می‌شده است که قسمت زنانه به کلی تخریب شده تا پارکینگ پاساژ نوساز امام رضا(ع) شود و قسمت مردانه به زورخانه تغییر کاربری داده شده ولی میراث فرهنگی به خاطر شخصی بودن این اقدامات مانع ادامه فعالیت در آن شده است این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برای مرمت بازار باید یک طرح مناسب ارائه شود

معاون وزیر راه و شهرسازی در مراسم کلنگ‌زنی مرمت بازار شهرضا راسته آهنگران اظهار داشت: طرح مرمت بازار شهرضا باید از سوی میراث فرهنگی شهرضا ارائه می‌شد تا بر اساس آن بازار بهسازی و مرمت می‌شد و به همین دلیل کلنگ این پروژه بر زمین زده نشد.

محمد پژمان با بیان اینکه باید یک هیئت اجرایی برای تدوین طرح مرمت بازار تشکیل شود، افزود: در این زمینه یک مشاور از انجمن صنفی معماران را به شهرستان شهرضا معرفی می‌کنیم و بعد از مشخص شدن طرح بازار تأمین اعتبار می‌کنیم.

وی گفت: برای تدوین طرح مرمت و بهسازی بازار باید یک هیئت اجرایی متشکل از شهرداری، نماینده راه و شهرسازی و فرماندار تشکیل شود که در این راستا از سوی وزارت راه همه امکانات لازم را برای تدوین طرح داده می‌شود و در ادامه برنامه‌ها، محدوده‌ها و طرح‌های بازار باید تصویب و مشخص شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان این‌که بازار شهرضا یک بنای یادگار از زمان سلجوقیان است و ظرفیت بسیار خوبی برای شهرستان شهرضا است، تصریح کرد: برای مرمت بازار باید یک طرح مناسب ارائه شود و میراث فرهنگی، شهرداری و راه و شهرسازی نظرات خود را ارائه دهند.

مرمت بازار شهرضا طرح و نقشه ندارد

وی با بیان اینکه در حال حاضر به دلیل این‌که مرمت بازار طرح و نقشه ندارد، تنها تأمین مالی می‌کنیم، تصریح کرد: باید در طرح مرمت بازار میزان هزینه‌ها و مداخلات و اولویت‌های کار مشخص شود و در ادامه با کمک شهرداری و میراث طرح تهیه شود و بعد از اینکه طرح تهیه شد تصمیمات و اقدامات بعدی را اعلام می‌کنیم.

پژمان با بیان اینکه بازآفرینی شهری به عنوان محوری‌ترین سیاست جمهوری اسلامی ایران است، خاطرنشان کرد: در بازدید امروز تأکید کردیم که فقط به بازار نگاه نکنیم به بلوک شهری پیرامون آن که مردم سکونت دارند نیز توجه شود.

وی با بیان اینکه باید خانه‌های فرسوده را نو و مقام کنیم و زیرساخت‌ها و خدمات را در محیط زندگی تأمین کنیم، افزود: در حال حاضر در شهرهای ایران، 140 هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد که این بافت‌ها شامل بافت‌های واجد ارزش و تاریخی، سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای می‌شوند.

معاون وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه در طرح مرمت بازار باید خانه‌ها اطراف همراه با طرح بازار به صورت مشترک مطالعه شود، تصریح کرد: با توجه به تسهیلات ارزان قیمت احداث مسکن بافت فرسوده را احیا کنیم و از سایر منابع دولت نیز برای تأمین زیرساخت‌ها استفاده کنیم.

برگشت 420 میلیون تومان بودجه بازار به دلیل عدم جذب

نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: ‌بازار تاریخی شهرضا در حال تخریب بود و اگر رها می‌شد پلاسکوی دیگری این بار در شهرضا اتفاق می‌افتاد که برای حفظ آن با میراث فرهنگی و راه‌ و شهرسازی صحبت و مقرر شد با مشارکت بازاریان و اداره راه و شهرسازی ایمن‌سازی شود.

سمیه محمودی تصریح کرد: ایمن‌سازی بازار حدود 12 میلیارد تومان برآورد شده است اگر این پنج گروه فعال شوند، می‌توان در عرض چند سال بازار را مرمت کرد اگر این کار انجام شود می‌توان از آن نهایت استفاده را کرد.

وی با تأکید بر اینکه از بازار تاریخی شهرضا می‌توان برای جذب گردشگر و ایجاد اشتغال بهره برد، بیان کرد: 500 میلیون تومان اعتبار در سال گذشته برای مرمت بازار تاریخ شهرضا گرفتیم، اما تنها 80 میلیون تومان از این اعتبار توسط میراث فرهنگی شهرضا جذب شد و 420 میلیون تومان از این بودجه برگشت داده شد.

نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به عدم ارائه طرح بازار توسط میراث فرهنگی شهرضا خاطرنشان کرد: مقرر شد با همکاری اداره میراث فرهنگی، شهرداری، فرمانداری و اداره راه و شهرسازی کمیته‌ای تشکیل و در اسرع وقت طرح خود را برای مرمت بازار شهرضا ارائه کنند.

انتهای پیام/ح