روایت تسنیم از وقایع ۵ رمضان ۵۷؛ آغاز جوشش انقلاب در اصفهان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان،  19 مرداد 1357 هجری شمسی مصادف با 5 رمضان سال 1398 هجری قمری، برگی از تاریخ انقلاب در اصفهان ورق خورد. نهضت اسلامی مردم ایران در میانه‌های تابستان در حال گرم‌تر شدن بود که رمضان نیز فرصتی شد تا شور معنوی حاکم بر حرکت انقلابی مردم بیشتر و بیشتر شود و در همین روزها خبرهایی از اصفهان به گوش رسید.

آغاز جوشش انقلاب در اصفهان

سخنرانی‌های ضد رژیم شاهنشاهی، تظاهرات خیابانی و دستگیری انقلابیون در اصفهان به اوج خود رسیده بود، در پی این اتفاقات آیت‌الله طاهری توسط ساواک دستگیر شد، به دنبال این اتفاق مردم در خانه آیت‌الله خادمی دست به تحصن زدند، از طرفی بعضی از ثروتمندان شهر اصفهان هم هزینه اطعام این افراد را برعهده گرفته بودند، با وجود امکانات کم برای اطلاع رسانی در روز‌های اعتصاب افراد زیادی از سراسر استان و حتی کشور به دلیل حمایت از آزادی مبارزان انقلابی اصفهان، برای اعتصاب به آن‌جا آمده بودند به طوری که در اطراف خانه آیت‌الله خادمی جای سوزن انداختن نبود.

وقتی اصفهان چهره نظامی به خود گرفت

قوای نظامی حکومت پهلوی برای مبارزه با اقدام انقلابی مردم به میدان آمد و چهره اصفهان چهره‌ای نظامی شد و نخستین حکومت نظامی شکل گرفت.

دهم مرداد؛ قوای نظامی آماده شدند

در این روز اصفهان متشنج بود و مردم ضمن بستن مغازه‌ها دست به تظاهرات وسیعی در شهر زدند. ضمن اینکه در اثر درگیری میان پلیس و تظاهرکنندگان چندین نفر شهید و عده‌ای مجروح شدند. در تظاهرات این روز اصفهان علاوه بر آسیب دیدن چند سینما، بانک و مشروب فروشی، کنسولگری آمریکا نیز مورد حمله قرار گرفت و یک بمب دست ساز به داخل ساختمان کنسولگری پرتاب شد.

در روز دهم مرداد در جلسه‌ای مهم میان فرماندهان نظامی و امنیتی اصفهان راه‌های رویارویی با مردم در روزهای آینده بررسی شد و بر ضرورت استفاده از ماشین‌های آب پاش استفاده احتمالی از هلیکوپترهای هوانیروز و توپخانه مورد بررسی قرار گرفت.

یازدهم مرداد؛ طراحی مقابله با تحصن کنندگان

در 11 مرداد 1357 آیت‌الله محمد صدوقی نیز دست به قلم برد. آیت‌الله صدوقی با انتشار اعلامیه‌ای خطاب به آیات عظام مقیم قم، توجه ایشان را به حوادث اصفهان جلب کرد. در بخشی از اعلامیه آیت‌الله صدوقی آمده است: «کاسه صبر مسلمانان خاصه اهالی محترم و غیور اصفهان لبریز [شده است و به همین مناسبت] تعطیل عمومی در سراسر اصفهان [اعلام] نموده، عموم مسلمانان با شرایط موجود مرگ را استقبال و زندگی را ننگین می‌شمارند».

در روز یازدهم مرداد سرتیپ مصطفایی رئیس شهربانی در نامه‌ای محرمانه به سرلشکر ناجی از وی خواست بخشی از نیروهای ارتش در اختیار شهربانی قرار گیرد تا با اغتشاش‌های احتمالی مقابله کنند.

دوازدهم مرداد؛ مردم از اطراف شهر در حال پیوستن به کانون انقلاب

در اعلامیه‌ای که در 12 مرداد  از سوی مبارزان  در اصفهان و سپس در چند شهر دیگر کشور منتشر شد، گزارش وقایع این روزهای اصفهان به اطلاع مردم رسید.

در روز دوازدهم مرداد سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در نامه‌ای که برای فرمانده پادگان اصفهان، رئیس شهربانی اصفهان و فرمانده ژاندارمری اصفهان ارسال کرد نوشت که همه روزه از نقاط مختلف شهر و حتی از شهرک‌های اطراف اصفهان افرادی برای پیوستن به متحصنین در منزل آیت الله خادمی به این منطقه در حال حرکت هستند. آیت الله نیز در همبستگی و اقدامات دسته جمعی و بر ادامه تعطیلی مساجد و بازار تاکید کرده است و از گیرندگان درخواست کرد نفرات تقویتی برای کمک به قوای شهربانی اعزام کنند.

چهاردهم مرداد؛ فضاسازی ساواک برای مقابله با مردم

در روز چهاردهم مرداد سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در گزارشی با فضاسازی برای شدت عمل در برابر تحصن کنندگان مدعی شد که «نمایندگان طبقات مختلف با تلگراف‌های متعدد به شاهنشاه خواستار تعقیب همه ماجراجویان و کسانی که به نام اسلام این اعمال شنیع را انجام می‌دهند شده‌اند.»

پانزدهم مرداد؛ انتشار پیام امام خمینی (ره) به قیام مردم اصفهان

امام خمینی (ره) که در تبعید در نجف اشرف به‌سر می‌بردند، از وقایع ایران بی‌خبر نبودند و به دنبال وقایع اصفهان در آستانه ماه مبارک رمضان ( 15 مرداد 1357 ) در پیامی خطاب به مردم اصفهان، فجایع اخیر این شهر را به آنان تسلیت گفتند. در بخشی از پیام امام خمینی (ره) آمده بود: «این تنها اصفهان بزرگ نیست که شاهد جنایات مرگبار شاه و فرمانبرداران جنایت پیشه اوست، بلکه سراسر ایران با این جنایات و قتل و غارت‌ها دست به گریبان شده‌اند... امروز شعار مرگ بر شاه ملی شده و تا برچیده شدن دستگاه ظلم و انقراض دودمان جنایتکار پهلوی ادامه دارد.»

هجدهم مرداد؛ ناآرامی‌ها ادامه دارد

ناآرامی در اصفهان ادامه پیدا کرد و در 18 مرداد 1357 تظاهرکنندگان به هتل شاه عباس، چند مشروب فروشی و بانک حمله کردند. چند نفر از تظاهرکنندگان در اثر تیراندازی نیروهای امنیتی مجروح و تعدادی نیز دستگیر شدند. کیهان هوایی در مورد وقایع این روز اصفهان، با حمله به تظاهرکنندگان به عنوان مشتی خرابکار، نوشت: «عده‌ای خرابکار در خیابان‌های شهر دست به تظاهرات ضد ملی زدند و به موسسات عمومی و مغازه‌ها، بانک‌ها و سینماها حمله کردند. در این حملات قسمتی از هتل شاه عباس به آتش کشیده شد و شیشه‌های چندین مغازه، بانک و سینما آسیب دید.»

نوزدهم مرداد؛ روز واقعه

نقطه عطف تحصن تاریخی مرداد ماه 1357 در اصفهان این بود که جوانان انقلابى شبانگاهان 19 مرداد از منزل آیت‏‏‌الله خادمى حرکت و عملیات گسترده‏اى بر علیه مراکز فساد اقتصادى و اخلاقى رژیم تبهکار انجام می‌دادند و باز به محل تحصن برمی‌گشتند که از جمله آن آتش زدن رستوران آمریکائی‏‌ها در هتل پل، به آتش کشیدن سینما شهر فرنگ (که مرکز پخش فاسدترین فیلم‌‏ها بود)، به آتش کشیدن ده‌‏ها بانک و مرکز فساد و شراب‏خوارى بود.

اوج اتفاق روز واقعه جایی بود میان خیابان مسجد سید و فروغی، در حوالی منزل آیت‌الله خادمی، سخنرانی حجت الاسلام رضا محبوبی در حال انجام بود اما ماموران که به شهر چهره نظامی داده بودند به مردمی که در منزل آیت الله خادمی گردهم آمده و تحصن کرده بودند حمله ور شدند، جنگ و گریز و خون ریزی شهر را دربرگرفت و کشتار مردم توسط رژیم پهلوی منجر به خلق حادثه 5 رمضان شد.

در کتاب چهره انقلاب در اصفهان آمده است: «درپایان شب دهم تحصن در منزل آیت‌الله خادمی در حالی که مردم به منازلشان بر می‌گشتند، به طور ناگهانی و ددمنشانه در اطراف منزل آیت‌الله خادمی آنها را به رگبار مسلسل بستند و به خانه آیت‌الله خادمی حمله‌ور شدند تا درصدد کشتن متحصنین برآیند.»

ساواک نیز در گزارش کوتاهی با اشاره به حمله‌ نیروهای امنیتی به متحصنین بیت آیت‌الله خادمی آورده است: «در نتیجه اقداماتی که برای خاتمه داد به تحصن قشریون مذهبی در منزل آیت‌الله سیدحسین خادمی انجام گرفت، سرانجام متحصنین از منزل وی خارج، لیکن پس از خروج به تظاهرات اخلالگرانه خیابانی مبادرت کردند که در نتیجه تیراندازی ماموران پنج نفر از آنها کشته و چند تن دیگر مجروح گردیدند.»

5 رمضان از نگاه مبارزان انقلابی

اما شنیدن خاطرات مبارزان اصفهان و حاضران در صحنه حوادث 5 رمضان، به مانند گذر از کوچه پس کوچه‌های شهر در این واقعه تاریخی است.

نخستین حکومت نظامی

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن رحیمیان در خاطرات خود می‌گوید: در ایام حکومت نظامی در اصفهان، اعلامیه‌های تیمسار ناجی، فرماندار حکومت نظامی اصفهان، پی‌درپی از رادیو اصفهان پخش می‌شد. در چهارراه‌های حساس شهر، تانک‌ها و نفربرها مستقر بودند. کماندوهای مسلح و مجهز، همه‌جا خودنمایی می‌کردند. روزها هرگونه اجتماعی، ممنوع بود. شب‌ها از ساعت مقرر که گاهی عقب و جلو می‌شد، هرگونه رفت‌وآمد ممنوع بود و در خیابان‌ها و معابر، جز نیروهای نظامی و مأموران رژیم کسی دیده نمی‌شد. تقریباً بعد از ساعت 8 شب، برق قطع می‌شد و همه‌جا در تاریکی فرو می‌رفت. قطع برق، حلقه‌ای از زنجیره‌ اقداماتی بود که کارکنان بخش‌های مختلف برای اعتراض به رژیم و حمایت از نهضت، ‌انجام می‌‌دادند. هم در روز، صحنه‌ خیابان‌های شهر دیدنی بود و هم در شب؛ لکن شب‌ها امکان بیرون آمدن نبود.

آغاز تحصن در منزل آیت الله خادمی

مصطفی خلیل اکبر از پیشگامان انقلاب اصفهان می‌گوید: خبر دستگیری بزرگان شهر در بازار پیچید. به همه بازاری‌ها گفتیم که کسب و کار را تعطیل کنند، حدود 200 نفر بودیم که در بازار حرکت کردیم و پس از دیدن چند تن از طلاب و دوستان به پیشنهاد آنها به سمت مدرسه صدر و سپس منزل آیت الله خادمی رفتیم؛ جمعیت وارد خانه شدند.

مردمی زودتر در میدان حاضر شدند

زهتاب دیگر پیشگام انقلابی اصفهان می‌گوید: آقای سالک با من تماس گرفت و قرار شد به اتفاق به منزل آیت الله خادمی برویم و کسب تکلیف کنیم. پس از رسیدن به منزل ایشان دیدیم که مردم جان بر کف بازار را تعطیل کرده و در منزل آیت الله خادمی تحصن کرده‌اند، در حالی که قرار بود پس از رسیدن به منزل ایشان کسب تکلیف کنیم که مردم را چگونه به صحنه بکشانیم.

نمایشگاه عکس و اعلامیه‌های انقلابیون در مجاورت منزل آیت‌الله خادمی

محمود نباتی‌نژاد با مبارزان انقلابی اصفهان می‌گوید: مردم از آیت‌الله خادمی خواستند که با ساواک و شهربانی تماس بگیرد، آیت الله خادمی تماس گرفت ولی آنها گفته بودند باید با تهران هماهنگ شود و بهانه‌هایی از این دست و سرانجام این کار را انجام ندادند. دوستانی که از بازار جمع شده بودند گفتند ما در منزل آیت‌الله خادمی می‌مانیم و تحص می‌کنیم تا این کار عملی شود.

وی ادامه می‌دهد: تحصن از 5 روز قبل از ماه رمضان آغاز شد و تا شب پنجم ماه رمضان ادامه یافت. در این مدت بزرگانی مانند استاد پرورش، حاج آقا سالک در جوار منزل آیت‌الله خادمی ستادی را تشکیل داده بودند و برنامه‌های تحصن را هدایت می‌کردند. علاوه بر سخنرانی‌های روزانه سرتاسر کوچه نمایشگاه عکس و اعلامیه‌های انقلابیون و روزنامه دیواری بود.

به گواه تاریخ‌نگاران این حماسه بزرگ اوضاع را به نفع انقلابیون بازگرداند به نحوی که سبب تغیر مواضع مردم مسلمان کشور شد هم‌چنین سبب جذب بیش از پیش اصفهانی ها به انقلاب اسلامی شد.

به گزارش تسنیم از شهیدان این واقعه عظیم می‌توان به سید حسین دوازده امامی، مهدی قیومیان، حسن زارع، محمد حسن منتظری نجف آبادی، رسول باطنی، صفرعلی غلامی قهدریجانی، رسول نم نبات، عباسعلی ذاکر حسین آبادی اشاره کرد.

انتهای پیام/ح