تالاب‌های خراسان رضوی سالانه قلمرو بیش از ۱۵ هزار پرنده مهاجر است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، ایده‌ نامگذاری روز جهانی پرنده مهاجر از سال 1993 با محوریت تشویق و ترغیب شهروندان به شناخت پرندگان و حفاظت هر ساله مصادف با 10 ماه می میلادی ( 20 اردیبهشت‌ماه ) برگزار می‌شود. پرندگان مهاجر در طول سفر خود از کشورهای گوناگونی با شرایط سیاسی، اجتماعی و قوانین محیط زیستی مختلف عبور می‌کنند.

بنابراین نیاز است تا هماهنگی بین‌المللی بیشتری مابین دولت‌ها، سازمان‌های مردم نهاد، جوامع محلی و همه ذی‌نفعان در زمینه حفاظت هر چه بیشتر از پرندگان مهاجر ایجاد شود؛ در طول این سال‌ها برنامه‌های آموزشی زیادی موضوعاتی شامل پرندگان، حفاظت از زیستگاه‌های آن‌ها و خدمات اکوسیستمی، تأثیر تغییرات آب و هوایی روی پرندگان، قوانین، اقدامات و کنوانسیون‌های حفاظت از پرندگان مهاجر و در معرض انقراض در اقصی نقاط دنیا برگزار می‌شود.

بسیاری از کارشناسان معتقدند کوچ پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوا، دسترسی به مواد غذایی و یا زیستگاه باشد. گاه برخی از این سفرها را «مهاجرت واقعی» نمی‌نامند زیرا نامنظم بوده و یا یک‌طرفه هستند.

در کشور ایران نیز حدود یک سوم پرندگان دنیا ( 535 گونه) تا امروز مشاهده شده است.  این در حالی است که آمارها از خظر انقراض بیشتر از 12.4 درصد از کل پرندگان دنیا یعنی کمی بیش از 192 گونه خبر می‌دهند. بخش اعظمی از پرندگان آسمان ایران را پرندگان مهاجران تشکیل می‌دهند. برخی در ایران زاد و ولد می‌کنند و حضور تعدادی به مهاجرت زمستانه با بهار و تابستانه محدود می‌شود. تعدادی از این گونه‌ها نیز تنها به صورت عبوری چند هفته‌ای میهمان تالاب‌ها و دریاچه‌های ایران هستند. بخش اعظمی از پرندگان مهاحر به ایران را قو، غاز، اردک، آبچلیک و کاکایی‌ها تشکیل می‌دهند که بیشتر در استان‌های شمالی کشور دیده می‌شوند.

استان خراسان رضوی نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی و مرزی خود با کشورهای دیگر و نیز وسعت و وجود تالاب‌ها و زیستگاه‌‌های موقت مناسب سالانه پذیرای تعداد زیادی از این پرندان مهاجر است؛ به مناسبت همین روز با علی خانی؛ معاون نظارت بر امور حیات وحش سازمان حفاظت از محیط زیست خراسان رضوی پیرامون اهمیت، شرایط، خطرات و اقداماتی که در حوزه حفظ و نگهداری از این میهمانان فصلی انجام شده به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

تسنیم: چرا باید روزی به نام پرندگان مهاجر نامگذاری شود؟

خانی: انتخاب یک روز به نام پرندگان مهاجر به دلیل اهمیت وجود پرندگان در اکوسیستم و نشان دادن شاخصه‌های تخریب زیست محیطی توسط این نوع از جانداران است. هدف از نامگذاری این روز شناساندن این پرندگان و اهمیت آن به مردم و حفاظت از پرندگان مهاجر و چالش‌های مسیر مهاجرت و در نتیجه به حداقل رساندن تهدیدهای جانی برای پرندگان مهاجر است.

تسنیم: چه گونه‌هایی از این پرندگان مهاجر در استان خراسان رضوی می‌آیند؟

خانی: در سال گذشته ورود حدود 38 گونه جدید پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی به استان ثبت شده است. هر سال تعداد متفاوتی از ورود پرندگان  مهاجر به این استان به ثبت می رسد. اما  میانگین چیزی در حدود 13 تا 17 هزار پرنده مهاجر در فصل زمستان  است که با گرم شدن هوا و شروع فصل گرما از؛ از زیستگاه های موقت خود در خراسان رضوی خارج می‌شوند.

در مجموع استان خراسان رضوی با احتساب سنوات گذشته چیزی در حدود 330 گونه پرنده مهاجر مشاهده شده که در سال گذشته تعداد گونه‌ها 295 گونه شامل پرندگان آبزی، کنار آبزی و گونه‌ای مهاجر جوجه‌آور است که با شروع فصل سرما  استان را ترک خواهند کرد.

تسنیم: در حال حاضر شرایط اقامت این پرندگان مهاجر در استان به چه صورت است؟

خانی: زیستگاه‌های استان از دهه‌های قبل تا امروز مانند بسیاری مناطق دیگر کره زمین دچار تغییرات  فراوانی شده؛ به عنوان مثال رودخانه تجن در حوزه سرخس، تبدیل به اراضی کشاورزی شده و یا تغییرات میزان آب رودخانه‌ها و تالاب‌ها در برخی مناطق تغییرات فراوان داشته که این تخریب و کاهش مطلوبیت شرایط، تاثیر مستقیم بر میزان ورود این پرندگان داشته است.

تسنیم: گونه‌ای وجود دارد که این تغییرات اقلیمی این پرنده را  از مهاجر به ساکن تبدیل کرده باشد؟

خانی: مهمترین این گونه می‌توان «لیکو» را نام برد که زیستگاه نواحی جنوب کشور بوده اما در سال‌های اخیر در نواحی شهرستان خواف مشاهده شده که این تغییرات دامنه زیستگاهی نشان از تغییرات اقلیمی است.

تسنیم: مبدا پرندگان مهاجر که به استان  وارد می‌شوند اغلب کدام مناطق است؟

خانی: پرندگان جنوبی از عرض های شمالی می‌آیند و پرندگان مهاجر در حوزه تابستانی از عرض‌های پایین  دست‌تر می‌آیند.

تسنیم:  ورود این پرندگان مهاجر به کشور چه فواید اکوسیستم طبیعی و جانوری دارد؟

خانی: پرندگان حلقه مهمی از زنجیره غذایی طبیعت هستند که در تعادل غذایی نقش اساسی ایفا می‌کنند؛ از طرف دیگر بحث زیبایی‌شناختی این پرندگان در اقتصاد کشور مهم است. همچنین اهمیت این پرندگان مهاجر از لحاظ ذخایر ژنتیکی کشور از فواید ورود این پرندگان به شمار می‌رود.

تسنیم: در مقایسه با دیگر مناطق کشور ورود این پرندگان به استان چگونه ارزیابی می‌شود؟

خانی: ما در این استان تالاب و سواحل آبی نداریم اما در مجموع در مقایسه با استان‌های مجاور سواحل دریای خزر یا استان‌های مجاور خلیج فارس و خراسان رضوی استان‌هایی با تنوع زیستی بالا در حوزه پرندگان به شمار می‌رود.

تسنیم: مهمترین گونه‌های پرندگان مهاجری که به این استان می‌آیند کدامند؟ 

خانی:  از مهترین گونه‌هایی که تحت حفاظت اتحادیه جهانی و در رده پرندگان در حال انقراض محسوب می‌شوند می‌توان به اردک بلوطی، سنقر سفید، گیلانشاه دم سیاه، پلیکان، اردک سرحنایی و خروس گلی اشاره کرد که در دسته  گونه‌های آسیب پذیر محسوب می‌شوند. همچنین در  دسته پرندگانی که در فصل گرما ( بهار و تابستان) وارد این استان می‌شوند باید از سبزه قبا به عنوان گونه مهم و در حال انقراض نام برد.

تسنیم: چالش‌های سال‌های اخیر مانند حضور پر رنگ شکارچیان غیرمجاز و زنده‌گیران چه تاثیری بر روند حضور این پرندگان داشته است؟ 

خانی: در حوزه اقامتگاهی ویژه پرندگان شکاری؛ ما جزو بهترین استان‌ها هستیم زیرا در شمال شرق گذرگاهی برای پرندگان مانند شاهین یا بالابان که بیشترین جمعیت را در کشور در این منطقه داراست داریم و چالش حضور قاچاقچیان و دلالان این گونه از پرندگان نیز به مراتب بالاتر است. هرچند در این سال‌ها یگان حفاظت سازمان محیط زیست استان در مشهد و شهرستان‌ها به خوبی توانسته این موضوع را مدیریت کند و موارد متعددی از بازگردانی این پرندگان به چرخه طبیعی خود داشته‌ایم.

تسنیم: توصیه  شما به شهروندان پیرامون عدم شکار یا صدمه زدن به ویژه افراد بومی نزدیک به محل سکونت این پرندگان چیست؟

خانی:  ما پیش از هر قدمی نیازمند آموزش عمومی در این حوزه هستیم؛ توصیه من به شهروندان این است که  در حفظ این گونه‌ها به عنوان ذخایر ژنتیکی آینده و اکولوژی طبیعت بسیار مهم  تلاش کنند و از هرگونه اقدامی که به اکولوژی محیط زیستی آن‌ها صدمه می‌زند؛ پرهیز کنند. تاکسیدرمی شده این حیوانات یا گونه‌های محصور در قفس این پرندگان هیچ نفعی و زیبایی نخواهد داشت.

تسنیم: آیا آسیبی افرادی که اقدام به زنده گیری این حیوانات می‌کنند را تهدید می‌کند؟

خانی: مسلما امکان نگهداری این گونه‌ها در داخل منزل یا قفس وجود ندارد. از طرف دیگر برخی بیماری‌های مشکوک سال‌های اخیر مانند آنفولانزای پرندگان افرادی را که بخواهند اقدام به زنده‌گیری این پرندگان کنند تهدید خواهد کرد.

انتهای پیام/ح