«سفری به سینکیانگ» ــ ۱ |قلب کمربند اقتصادی جاده ابریشم
پهناورترین استان چین با برخورداری از موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی و تنوع قومیتی بستر رویدادهای گوناگون به‌عنوان قلب کمربند اقتصادی جاده ابریشم بوده است.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ــ استان سینکیانگ در شمال غربی کشور جمهوری خلق چین واقع شده است. سینکیانگ در واقع مرکز اوراسیا محسوب می‌شود و مساحتی بیش از 1.66 میلیون کیلومتر مربع (17 درصد مساحت چین) را به خود اختصاص داده است. براساس مستندات و شواهد تاریخی، سینکیانگ پلی برای ارتباط قاره اوراسیا، کانال تبادلات تمدنی و اصلی‌ترین مسیر "جاده ابریشم" بوده است که شرق باستانی را به ممالک غرب متصل می‌کرده است. سینکیانگ به‌دلیل هم‌مرز بودن با هشت کشور و موقعیت خاص جغرافیایی و تنوع اقوامی که در پهنه زیستی خود، دارد همواره شاهد حرکت‌های جدایی‌طلبانه و تضادهای قومی، نژادی و مذهبی بوده است که این مسأله در سال‌های اخیر با بروز جدی حرکت‌های تروریستی و افراط‌گرایی شدت و حدت بیشتری یافته است.
به‌طوری که پای تعدادی از گروهک‌های تندروی اویغوری که پیش از این از پیوستگان به طالبان در افغانستان معرفی می‌شدند، در سال‌های گذشته حتی به سوریه و عراق نیز باز شد و گروهک ترکستان شرقی یکی از متحدان جدی جبهه النصره محسوب می‌شود. اکنون بعد از شکست هیمنه تروریست‌ها در منطقه غرب آسیا، بزرگترین نگرانی مردم سینکیانگ بازگشت این تروریست‌ها به سینکیانگ و یا ترویج تفکرات و یارگیری مجدد ایشان در منطقه است. اتفاقی که به‌صورت موردی طی چند سال گذشته در این منطقه روی داد و انجام حملات تروریستی و حمله به مردم هزینه‌های زیادی برای جامعه سینکیانگ به‌همراه داشت.
سیاست‌های بسته دولت چین در دوره‌های گذشته، درگیری‌های قومی میان اویغورها و اقوامی همچون قوم هان، روحیات سلحشورانه و استقلال‌طلبانه اویغورها، نفوذ جریانات افراطی، انحرافات آموزشی و همچنین دست‌اندازی‌ها و تحریکات سیاسی کشورهای غربی و عواملی از این دست همواره به‌عنوان پاره‌ای از دلایل وقوع این اتفاقات قلمداد می‌شدند.
از چند سال پیش دولت رئیس جمهور شی جین پینگ پس از سال‌ها مواجهه با معضل افراط‌گرایی توانسته با شناسایی جزئی‌تر عوامل گرایش به تروریسم و افراط‌گرایی در این منطقه، ضمن تغییر و اصلاح برخی رویکردهای سابق، سیاست‌های کنترلی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و رفاهی جدیدی را در قالب یک برنامه جامع تهیه و اجرا کند که مواجهه با این مسائل را طی حداقل سه سال گذشته در حد قابل قبولی مدیریت کرده و به نتایج درخور توجهی منجر شده است. با فراهم شدن فرصتی برای سفر به استان سینکیانگ، تیم خبری خبرگزاری تسنیم، در سلسله‌گزارش‌های میدانی به شناخت بهتر پهناورترین استان چین پرداخته و برخی از برنامه جامع دولت چین برای مواجهه با این مسائل را منتشر می‌کند. البته ناگفته نماند که این برنامه هنوز از جهات گوناگونی دچار ضعف‌ها و گسست‌هایی نیز هست که به‌نظر می‌رسد بخشی از آن به عدم احصای جزئی و شناخت دقیق دولت چین از گرایشات گوناگون اسلامی و گروهک‌های تکفیری برمی‌گردد. از سوی دیگر بخشی از اقدامات دولت چین برای مهار ابتدایی ماجرا با واکنش جدی و انتقادات رسانه‌های غربی، ترکی و عربی نیز مواجه بوده است که دولتمردان چین درباره آن توضیحاتی ارائه می‌کنند.
گزارش میدانی این سفر در بخش‌های مختلف منتشر می‌شود که در بخش اول به بررسی جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی استان سینکیانگ پرداخته شده است.
* * * * *
آشنایی با بزرگترین استان چین
استان سینکیانگ که منطقه خودمختار اویغوری سینکیانگ نیز خوانده می‌شود در شمال غربی کشور جمهوری خلق چین واقع شده است. سینکیانگ در واقع مرکز اوراسیا محسوب می‌شود و مساحتی بیش از 1.66 میلیون کیلومترمربع (17 درصد مساحت چین) را به خود اختصاص داده است، در واقع باید گفت این استان بزرگترین استان چین به‌حساب می‌آید که با هشت کشور مغولستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان و هند هم‌مرز است. هزاران سال است که مردمان با قومیت‌های مختلف در این استان پهناور به کار و تلاش پرداخته و زندگی کرده‌اند. اگر به تاریخ مراجعه کنیم می‌بینیم سینکیانگ پلی برای ارتباط قاره اوراسیا، کانال تبادلات تمدنی و "جاده ابریشم" بوده که شرق باستانی را به ممالک غرب متصل می‌کرده است.
جاده ابریشم باستانی
در سال 60 قبل از میلاد این منطقه (که در آن زمان "شیو" یا منطقه غربی خوانده می‌شد) رسماً به نقشه قلمروی خاندان پادشاهی "هان" ضمیمه شد و در سال 1884 میلادی، دولت مرکزی چین، «سینکیانگ» را به‌عنوان نام رسمی این استان اعلام کرد و این نام به‌طور رسمی جایگزین نام باستانی شیو گشت. در سال 1949 سینکیانگ به‌صورت مسالمت‌آمیز یک منطقه خودمختار در نظر گرفته شد. متعاقب آن در اول اکتبر سال 1955 نیز "منطقه خودمختار اویغوری سینکیانگ" ایجاد شد و امروز سینکیانگ از مجموع 14 شهر و شهرستان تشکیل شده است.
ارومچی مرکز سینکیانگ است که بیش از 3.5 میلیون نفر جمعیت دارد و بر اساس آمار ارائه‌شده تا پایان سال 2018، برای استان سینکیانگ جمعیتی نزدیک به 25 میلیون نفر لحاظ شده است که از این میزان 12 میلیون و 600 هزار در شهر زندگی می‌کنند و مابقی افراد ساکن نواحی روستایی هستند.
ارومچی مرکز استان سینکیانگ
جغرافیای کم‌نظیر سینکیانگ
جغرافیا و عرصه طبیعی سینکیانگ را می‌توان در سه رشته‌کوه که دو حوزه آبریز را احاطه کرده‌اند خلاصه کرد؛ رشته‌کوه‌های آلتار در شمال، رشته‌کوه‌های کانلان در جنوب و رشته‌کوه‌های تیانشان در مرکز که سینکیانگ را به دو بخش تقسیم می‌کنند. به‌حسب عادت، سینکیانگ جنوبی به نواحی واقع در جنوب کوه تیانشان و سینکیانگ شمالی به سرزمین‌هایی در شمال کوه تیانشان گفته می‌شود.
حوزه آبریز تاریم در سینکیانگ جنوبی شامل 523 هزار و 400 کیلومترمربع را در بر گرفته که بزرگترین حوزه آبریز داخلی در چین محسوب می‌شود. صحرای تاکلیمکان در بخش مرکزی حوزه آبریز تاریم مساحتی به‌وسعت 330 هزار کیلومترمربع را به خود اختصاص داده است. این صحرا بزرگترین صحرا در چین و دومین صحرای جابه‌جاشونده در جهان محسوب می‌شود.
رود تاریم که از حوزه آبریز تاریم می‌گذرد بیش از 2400 کیلومتر طول دارد. این رود طولانی‌ترین رودخانه در چین است.
از طرف دیگر حوزه آبریز جونگر در سینکیانگ شمالی مساحتی در حدود 380 هزار کیلومترمربع را به خود اختصاص داده که دومین حوزه آبریز در چین به‌حساب می‌آید.
صحرای گوربانگات در مرکز حوزه آبریز جونگر مساحتی 48هزار کیلومتری را به خود اختصاص داده و دومین صحرای بزرگ در چین به‌حساب می‌آید. سینکیانگ مساحت آبی معادل 5 هزار و 500 مترمکعب دارد. در این میان دریاچه بوستِن 986 کیلومترمربع مساحت دارد که بزرگترین دریاچه آب شیرین در چین محسوب می‌شود. دریاچه آیدینگکول در حوزه آبریز توربان 154 متر پایین‌تر از سطح دریا قرار گرفته که از این لحاظ در چین رتبه اول را دارد.
منابع سرشار آب، زمین و باد
استان سینکیانگ دورترین سرزمین از دریاها و اقیانوس است. اقلیم آن خشک و فاقد باران است به‌گونه‌ای که میزان بارش طبیعی سالانه آن فقط 154.8 میلی‌متر اعلام شده است. وقتی برف نشسته بر کوه‌های سینکیانگ در بهار و تابستان آب می‌شوند 570 رود کوچک و بزرگ را تشکیل می‌دهند. میزان آب‌های سطحی در سینکیانگ به 87.9 میلیارد مترمکعب می‌رسد؛ جمع میزان آب در دسترس نواحی مسطح به 15.3 میلیارد مترمکعب می‌رسد؛ ذخایر آب حاصل از یخچال‌های طبیعی 2.13 میلیارد مترمکعب محاسبه شده که 42.7 درصد حجم آب ملی در چین به‌حساب می‌آید.
سینکیانگ همچنین منابع غنی زمین را نیز در اختیار دارد. این استان با داشتن بیش از 666 هزار کیلومترمربع زمین این قابلیت را دارد که از آن در حوزه‌های کشاورزی، جنگل‌کاری و مرتع استفاده شود که این منابع غنی معادل 10 درصد کل منابع در چین محسوب می‌شود.
طبیعت استان سینکیانگ
استان سینکیانگ سرشار از منابع معدنی بسیار گسترده به‌همراه ذخایر بزرگ و چشم‌اندازی روشن برای توسعه این بخش است. تا کنون، 142 نوع ماده معدنی کشف شده که 82 درصد کل مواد معدنی کشف‌شده در چین به‌حساب می‌آید. شمار تعداد مواد معدنی که ذخایر قابل‌توجهی دارند 13 عدد است که در چین رتبه نخست را داراست. ذخایر دیگر مانند نفت، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، آهن، مس، طلا، کرومیوم، نیکل، فلزات کمیاب، نمک‌های معدنی و مواد معدنی مصالح ساختمانی نیز در استان سینکیانگ یافت می‌شود.
سینکیانگ در زمینه باد نیز استانی غنی محسوب می‌شود. سرمایه گذاری در انرژی تجدیدپذیر باد در مناطقی مثل دابانچنگ، آلاشنکو، سانتانگ و جنوب شرقی منطقه هامی بسیار قابل توجه بوده است به همین دلیل در سال‌های اخیر تولید تأسیسات بهره‌برداری از انرژی باد (توربین‌های بادی) در سینکیانگ سرعت چشمگیری داشته است.
ذخیره نفت انباشته‌شده در سینکیانگ به 5 هزار و 909 میلیارد تن و گاز طبیعی به 2.54 تریلیون تن می‌رسد. ذخیره زغال‌سنگ نیز 2.19 تریلیون تن تخمین زده شده که 40 درصد کل ذخایر زغال‌سنگ چین محسوب می‌شود.
سینکیانگ قطب گردشگری در چین
مناظر طبیعی در استان سینکیانگ معجزه‌آسا و منحصربه‌فرد هستند. قله‌های یخ‌زده رشته‌کوه‌ها در مقابل دمای آتشین صحراهای سینکیانگ حاکی از تنوع اقلیمی و ظرفیت‌های متنوع و گسترده گردشگری اقلیمی و فرهنگی این استان است. سینکیانگ علاوه بر اینها در جنوب، شمال و مرکز همواره یادآور جاده 5هزار کیلومتری جاده ابریشم است که صدها شهر باستانی، معابد قدیمی، غارهای بودایی و دیگر مناظر طبیعی را در خود جای داده است.
همزیستی قومیت‌های مختلف در سینکیانگ
سینکیانگ ترکیبی از فرهنگ چین
فرهنگ قومیتی سینکیانگ در واقع ترکیبی از انواع فرهنگ‌های مردم چین است. فرهنگ‌های قومی مختلف در سینکیانگ ریشه در تمدن چین دارد. این اقوام بخش‌های جدایی‌ناپذیر این فرهنگ هستند و در حقیقت ناحیه سینکیانگ دروازه و بستر گشایش فرهنگ چین به‌سوی غرب بوده است و سینکیانگ به‌عنوان قطب ارتباطی بزرگ برای جاده ابریشم باستانی، از سالیان دور شاهد همزیستی فرهنگ‌های مختلف بوده است.
ادامه دارد... .
*