همه هزینه‌های جراحی زیبایی اقتصاد
بانک مرکزی با انتشار ایران چک‌های ۵۰ هزار تومانی با شکل و شمایل جدید، مدتی است که فرآیند جراحی زیبایی اقتصاد ایران را آغاز کرده است.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، حذف چند صفر از پول ملی کشور یکی از موضوعاتی است که هر چند سال یکبار و بعد از یک تورم افسارگسیخته در اقتصاد کشور بر سر زبان مسوولین می‌افتد تا بتوانند از این روش برای کنترل تورم استفاده کنند. اما آیا این روش می‌تواند بر روی تورم کشور تأثیرگذار باشد؟
پس از آنکه اولین بار در دولت دهم مساله حذف صفر از پول ملی مطرح شد، در دولت یازدهم نیز اصلاح واحد پول ملی کشور دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است. هیئت دولت آذرماه سال 95 اعلام کرد که در نشستی لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ایران به تومان (برابر با 10 ریال) را به تصویب رسانده است. این لایحه پس از آن مسکوت ماند و برای بررسی به مجلس ارسال نشد. اما در ماه‌های گذشته دوباره حذف 4 صفر از پول ملی مطرح شده است.
اغلب کارشناسان معتقدند حذف صفر و تغییر واحد پول ملی اگر با اصلاحات گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی همراه نباشد، الزاماً به نتیجه مثبتی نخواهد رسید و چه بسا تأثیر منفی بر اقتصاد و وضعیت مردم داشته باشد.
دولت‌ها چه زمانی اقدام به اصلاح پول ملی می‌کنند؟
اصلاح پول ملی، ارائه برنامه جدید در سیاست پولی پس از دوره تورم شدید است که با معرفی اجزای جدید یا واحد جدید پول ملی صورت می‌گیرد. محققان تغییر واحد پول ملی را بخشی از بسته سیاستی بزرگ‌تری می‌دانند که اصلاحات اقتصادی سیاسی هر کشور در آن تعریف می‌شود. در این راستا باور سیاستگذاران این است که با اصلاح پولی، می‌توان ارتباط بین قیمت‌ها و پول ملی را در جهت اصلاح و معتبر کردن پول ملی اصلاح کرد.
دلایل حذف صفر از پول ملی
اصلی‌ترین انگیزه حذف صفر در ایران، مقابله با سقوط شدید ارزش ریال در برابر ارزهای معتبر خارجی در برهه‌های مختلف است. یکی دیگر از دلایلی که بانک مرکزی برای حذف صفر معرفی می‌کند، تبدیل پول ملی به ابزار مبادله راحت‌تری برای مردم است.
صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس، اثرات مثبت روانی در جامعه (افزایش اعتماد مردم)، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه، کاهش نیاز به استفاده از چک‌های بانکی به شکل بی‌رویه و غیرمنطقی، کاهش تسهیلات فعالیت دستگاه‌های خودپرداز از جمله دلایل دیگری است که در این باره بیان می‌شود.
تجربه کشورهای دیگر چه می‌گوید؟
البته حذف صفر از پول ملی در سایر کشورها نیز تجربه شده که برخی با شکست و برخی نیز موفقیت آمیز بوده است.
رومانی یکی از کشورهایی است که در سال 2005 به کاهش چهار صفر از پول ملی اقدام کرد. البته این تغییر واحد پولی پس از یک دوره اصلاحات اقتصادی بود که تورم 250 درصدی در این کشور را به تورم تک رقمی تبدیل کرده بود. یعنی اصلاح واحد پولی در این کشور، پس از کاهش تورم رخ داد.
در یک نمونه دیگر، لهستان پس از یک دوره تورم 100درصدی دست به ایجاد تغییرات در اقتصاد زد و پس از 5 سال از آغاز این تغییرات، واحد پول خود را تغییر داد. البته مردم به دلیل سابقه ای که در شوروری سابق در این خصوص وجود داشت، همکاری زیادی انجام نداند و تقریباً این سیاست به دلیل آنکه زیرساخت اقتصادی آن فراهم نبود تا حدود با شکست مواجه شد. اما پس از چند سال و با ادامه سیاست‌های اصلاحات اقتصادی، حذف صفر از پول ملی لهستان با موفقیت انجام شد.
ترکیه نیز یکی از کشورهای موفق در زمینه حذف صفر از پول ملی است که در سال 2005 و با حذف 6 صفر این اقدام را انجام داد. ترکیه اصلاحات اقتصادی خود را از سال 1980 که تورم این کشور به 200درصد رسیده بود، آغاز کرد. در سال‌هایی که به نظر می‌رسید این اصلاحات به پایان خود رسیده است، ترکیه اقدام به تغییر واحد پولی خود کرد.
برزیل در دهه 80 میلادی چهار بار اقدام به تغییر واحد پولی کرد که به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌های اقتصادی و تولیدی در این کشور این سیاست‌ها با شکست مواجه شد. کشورهای اروگوئه و آرژانتین نیز از کشورهایی بودند که اصلاح پول ملی را اجرا کردند اما شکست خوردند.
حذف صفر چه تاثیرات اقتصادی دارد؟
1- تأثیر بر تورم
بسیاری از کارشناسان اقتصادی و از جمله خود بانک مرکزی معتقد هستند که با تغییر واحد پولی، صرفاً تغییر واحد سنجش ارزش رخ می‌دهد و لذا اثری بر شاخص تورم ندارد. این مساله تنها می‌تواند سبب افزایش اعتماد عمومی به واحد جدید پولی شده و تاحدودی از طریق اصلاح انتظارات تورمی، سبب کاهش آن شود.
البته برخی دیگر از کارشناسان خود این اقدام را افزایش دهنده تورم می‌دانند. این افراد استدلال می‌کنند تأثیر حذف صفر بر سطح عمومی قیمت‌ها، از منظر گرد کردن بعضی از قیمت‌ها و نیز اجحاف قیمتی موضوعیت خواهد داشت. ممکن است برخی از فروشندگان از ناتوانی خریداران در تطبیق واحد پول جدید و قدیم سوءاستفاده کنند یا برخی قیمت‌ها که اکنون زیر 1000 تومان است، در واحد پول جدید همگی به یک تومان جدید یا همان هزار تومان قبلی رند شوند. با کاهش قدرت قیمت گذاری عوامل اقتصادی می‌توان تاحدود زیادی افزایش مقطعی نرخ تورم را کنترل کرد. اما اثر میان‌مدت بر نرخ تورم چه در جهت کاهش و چه در جهت افزایش نخواهد داشت.
2- بازگشت به وضعیت باثبات در برابر یک پول خارجی
زمانی که ارزش پول ملی در برابر ارز سایر کشورها کاهش می‌یابد، این سیاست می‌تواند تا حدودی باعث بهبود بازار ارز شده و کاهش ارزش پول ملی را جبران نماید. اما در صورتی که این مساله با تقویت بخش حقیقی اقتصاد (بخش تولید) همراه نباشد، با گذشت زمان، کاهش ارزش پول ملی رخ داده و سبب از بین رفتن سیاست اصلاح واحد پولی می‌شود. ایجاد نظام مدیریت اصلاح قیمت و نظارت بر تغییرات قیمت ارز می‌تواند در برهه‌ای که دولت در شرایط اصلاح واحد پولی است، از برخی نوسانات مخصوصاً در ارزهای خارجی جلوگیری کند.
3- افزایش اعتماد عمومی به پول ملی
اگر کشوری که دست به اجرای حذف صفر از پول ملی می‌زند، در زمان درست آن اقدام به این عمل کند، می‌تواند اعتماد عمومی به پول ملی را ارتقاء داده و یا از دلاریزه شدن اقتصاد در برابر ارزهای دیگر خودداری کند. به عبارت دیگر، در زمانی که کشور با کاهش ارزش پول ملی مواجه است، بخش‌های از مردم به خرید و فروش با استفاده از ارزهای خارجی اقدام می‌کنند که به این پدیده دلاریزه شدن اقتصاد گفته می‌شود. یعنی افراد تمایل کمتری به نگهداری پول داخلی دارند. در صورتی که سیاست اصلاح واحد پولی به درستی و در زمان مناسب اجرا شود، اعتماد از دست رفته به پول ملی را می‌تواند تقویت کند.
در این مواقع، دولت از طریق انضباط و شفافیت در بودجه دولت و رفتار مالی دولت می‌تواند به مردم نشان دهد به فکر ایجاد تغییرات اساسی و نه ظاهری در اقتصاد است. این امر تا حدود زیادی می‌تواند افکار عمومی را جهت همراهی با دولت بسیج کند.
4- تأثیر بر سپرده‌ها
حذف 4 صفر از پول ملی، اثری بر مانده سپرده‌های بانکی اشخاص نخواهد داشت. در واقع، تنها مقیاس سپرده‌ها تغییر می‌کند و تمامی ارقام کوچک به یک نسبت برای عموم سپرده‌گذاران تغییر خواهد کرد. در این مورد تکلیف بانک‌ها، محاسبه و ثبت میزان ریالی سپرده اشخاص بر حسب واحد پول جدید در حساب بانکی آن‌ها خواهد بود.
5- هزینه برای چاپ و تولید واحد پول جدید
چاپ اسکناس و ضرب سکه برای واحد پول جدید می‌تواند تا حدود زیادی هزینه‌های بانک مرکزی و دولت را افزایش دهد. یعنی باید این واحد پول جدید بتواند در فرصت اندکی جایگزین اسکناس‌ها و سکه‌های قدیمی شود که برخی از کارشناسان معتقدند این امر علاوه بر اینکه هزینه بسیار بالایی به همراه دارد، می‌تواند تورم زا نیز باشد. ایجاد یک فضای مناسب برای گسترش انضباط پولی می‌تواند تا حدود زیادی این هزینه‌ها را کاهش دهد.
6- تأثیر بر واردات و صادرات
بسیاری از کارشناسان کاهش ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی را به سبب افزایش صادرات برای کشور مفید می‌دانند. اما این امر باید در شرایطی رخ دهد که زیرساخت‌های تولیدی کشور فراهم باشد. حذف صفر از پول ملی در کوتاه‌مدت تأثیر چندانی بر روند واردات نداشته و تا حدودی با کاهش صادرات مواجه خواهیم شد.
7- تأثیر بر سرمایه گذاری و اشتغال
بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف صفر در متغیرهای واقعی کاملاً بی‌تأثیر است. آن‌ها بیان می‌کنند پول تنها ضریب تبدیل کالا به واحد پول است و اثری روی سرمایه‌گذاری و اشتغال ندارد. اصلاح نظام مالیاتی و کاهش وابستگی اقتصاد کشور و بودجه دولت به درآمد نفت می‌تواند سرمایه گذاری مولد در بخش‌های حقیقی اقتصاد را افزایش دهد و از این طریق حذف صفر از پول ملی را اثربخش کند. از دیگر سو، سرمایه گذاری می‌بایست باعث ایجاد اشتغال در بخش‌های تولیدی شود. یعنی محدود کردن فعالیت‌های نامولد و تثبیت نسبت مبادلات مرتبط و نامرتبط با تولید ناخالص داخلی می‌تواند یکی از ثمرات افزایش سرمایه گذاری و اصلاح واحد پولی شود.
به عقیده برخی کارشناسان اقتصادی، حذف صفر از پول ملی یا اصلاح واحد پولی در شرایطی که بخش حقیقی اقتصاد یا به عبارت دیگر، تولید داخلی تقویت نشده باشد، تنها به جراحی زیبایی شباهت دارد که فاقد تاثیرات عمیق است. این جراحی زیبایی را بانک مرکزی 11 دی ماه با رونمایی از ایران‌چک 500 هزار ریالی جدید به نمایش گذاشت. در این چک‌ها رقم 50 برجسته‌تر به چشم می‌آید و چهار صفر جلوی آن تا حدودی محو شده است.
در جدول زیر تاثیرات اقتصادی حذف 4 صفر از پول ملی و اقدام مورد نیاز مرتبط با آن را مشاهده می‌کنید.
در پایان باید گفت، در صورتی که اصلاحات و بسترسازی‌های مناسب اقتصادی قبل از اجرای طرح حذف صفرها صورت نگیرد، شاید در کوتاه مدت اثراتی بر اقتصاد ایجاد شود، ولی قطعاً در بلند مدت حذف صفرها نتیجه ای جز بازگشت به شرایط پیش از اصلاح واحد پولی نخواهد داشت.
منبع:فارس
انتهای پیام/