آداب و رسوم ماه رمضان در استان فارس| از رسم بیداربارش سحرگاهی تا مراسم الوداعی+تصاویر
ماه رمضان از جمله مناسبت‌های دینی است که در همه جای ایران و از جمله استان فارس با آداب و رسوم خاصی همراه است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، مردم ایران در مناسبت‌های مختلف آداب و رسوم خاص دارند و با همین آداب و رسوم نیز به استقبال این مناسبت‌ها می‌روند. ماه رمضان از جمله مناسبت‌های دینی است که در همه جای ایران و از جمله استان فارس با آداب و رسوم خاصی همراه است.
آئین ورود به ماه مبارک رمضان
این آداب و رسوم در شهر شیراز و برخی از نقاط استان فارس مشترک است که البته این روزها به ندرت اجرا می‌شود مانند رسم کلوخ‌اندازان که در شیراز و صغاد آباده با اندکی تفاوت قبل از ورود به ماه رمضان اجرا می‌شده است.
در شهر استهبان فارس نیز قبل از ماه رمضان از طرف خانواده داماد هدایایی برای نامزد یا عروس می‌فرستند که شامل شیرینی، برنج، مرغ و یک جفت کفش، چارقد، قبا و هدایای دیگر است.
هدایا را در مجمعه‌ای می‌گذارند و همراه یکی از نزدیکان داماد به خانه عروس می‌فرستند، به این هدیه "روز والون" می‌گویند. خانواده عروس هم به سهم خود هدیه‌ای برای خانواده داماد می‌فرستند که بیشتر شامل لباس است برای پدر داماد پیراهن و برا ی مادر داماد روسری یا چارقد می‌فرستند.
رسم «بیدارباش» در سحرهای ماه مبارک رمضان
رسم دیگری که در اغلب نقاط استان فارس اجرا می‌شود «بیدارباش» بوده است. این رسم دیرینه در دیگر استانها نیز به روش‌های مختلف اجرا می‌شده و مربوط به زمانی است که مردم از امکاناتی نظیر ساعت، تلویزیون و رادیو بهره‌مند نبودند.
این رسم به این شیوه است که در ماه مبارک رمضان دو ساعت قبل از اذان صبح اجرا می‌شود. مؤذن‌ها به مساجد می‌روند و مردم را با آواز خوش «بیدار باش! بیدار باش! بنده خدا، بیدار باش! بنده مؤمن بیدار باش!» بیدار می‌کنند و زنان آماده پختن سحری می‌شوند. سحری‌ای که مردم شیراز تهیه می‌کنند اغلب از انواع پلوها و خورشت‌‌هاست.
عرقیات شیراز هم بسیار معروف و متنوع است اما عرقی که در رمضان بیشتر مصرف می‌شود عرق « گل گاوزبان» نام دارد که اغلب هنگام افطار می‌خورند و معتقدند که این عرق گرم است و سردی و رطوبت روزه را از بین می‌برد.
خوراک‌های ویژه ماه رمضان
از غذاهایی که برخی خانواده‌ها در شیراز، سحرهای ماه مبارک می‌خورند ” قنبرپلو» است که از گوشت، نخودچی، مغزگردو، کشمش، شیره انگور، رب انار، پیاز، زردچوبه، نمک، برنج و روغن ساخته می‌شود.
ابتدا گوشت و نخودچی را می‌کوبند بعد آنها را مخلوط کرده چند پیاز در آنها رنده می‌کنند و کوفته ریزه درست کرده در روغن سرخ می‌کنند. گردو و پیاز و کشمش را هم سرخ کرده هنگام دم کردن برنج کوفته ریزه را همراه این مخلوط لای برنج می‌گذارند و بعد از اینکه برنج ورآمد با کفگیر روی آن شیره و رب انار می‌ریزند و می‌گذارند تا برنج دم بکشد.
ترحلوا یکی از شیرینی‌های سنتی شهر شیراز است که در ماه مبارک رمضان پخت می‌شود و از قدیم مصرف آن بین خانواده‌های شیرازی مرسوم بوده است. این حلوا به‌طور معمول در دو رنگ سفید و زرد (زعفرانی) پخته می‌شود و تفاوت این حلوا با بقیه حلواها در استفاده از نشاسته است که سبب می‌شود به‌صورت قالبی درآمده و راحت برش بخورد.
پخت این حلوا از بعد از افطار تا نیمه‌های شب، گاه تا نزدیکی‌های صبح ادامه دارد. بعد از پخت حلوا را در سینی‌های بزرگ ریخته و بعد از گذشت شش تا 8 ساعت پس از خنک شدن، حلوا را به‌صورت قطعات لوزی‌شکل بریده و عرضه می‌کنند.
ترحلوا در واقع، یک قدمت دیرینه در شیراز دارد. ماه رمضان که فرا می‌رسد این شیرینی بسیار مقوی در پزندگی‌ها خودنمایی می‌کند. ترکیبات ترحلوا شامل نشاسته، آرد برنج، شیر، آب، گلاب، شکر، زعفران و انواع مغز برای تزیین است.
آداب و رسوم مردم جنوب فارس از جمله شهرستان‌های لار و خنج، گراش، لامرد و مهر در ماه مبارک رمضان دیدنی و شنیدنی است. زنان و دختران لاری با تهیه انواع حلوای محلی از قبیل مقراضی، یغدر، حلوای آرد برنج و نان‌های محلی مثل پختن نان تَپ تَپی، شُل شُلو، بالاتُوه، لیتَک و گَپُک هم برای خانواده وهم برای خیرات به ویژه در شب‌های جمعه و شب قدر به استقبال این ماه می‌روند.
جزءخوانی قرآن در ماه مبارک رمضان
مردم فارس به‌همراه قاریان یا افراد باسواد قرآن کریم در روزهای ماه مبارک رمضان قرآن تلاوت می‌کنند که به آن «دوره» می‌گویند. در روستاهای کازرون، چون تلاوت قرآن به پایان رسید، شخص یا اشخاصی که نذر ختم قرآن را داشته باشند گوسفندی ذبح می‌کنند و گوشتش را بین خانواده‌های نیازمند تقسیم می‌کنند که به آن «خون‌ریزی سی‌پاره» می‌گویند.
در برخی از خانه‌های شیراز، در ایام ماه مبارک رمضان، بانوان محل گرد هم می‌آیند و تا پایان ماه مبارک رمضان قرآن را ختم می‌کنند. چند روز قبل از ماه مبارک، بانوان شیراز در آن خانه جمع می‌شوند. محل ختم قرآن را غبارروبی و گلاب‌افشانی می‌کنند و رحل‌های قرآن را آماده می‌کنند.
در خنج برگزاری مراسم قرآن‌خوانی در خانه‌ها برای بانوان است که هر شب زنان خنجی یک جا جمع می‌شوند و نماز تراویح و قرائت قرآن برگزار می‌کنند. کسانی که خواندن قرآن را می‌دانند، به‌‌نوبت «ریالران» می‌خوانند و به آن‌هایی که قرآن خواندن بلد نیستند قرآن می‌آموزند.
در شب‌های رمضان، در مساجد خنج، حلقه‌های تلاوت قرآن، معمولاً هر حلقه از 7 نفر تا 10 نفر، تشکیل می‌شود که به‌ترتیب به تلاوت قرآن می‌پردازند و در این میان فردی که به سوره اخلاص برسد باید شیرینی بدهد و همه بر این باورند که همه اجر و پاداش یک ختم قرآن به او می‌رسد.
شب‌های قدر
شب‌های احیاء که شب 19 و 23 و 27 است مردم فارس بعد از خوردن افطاری به مسجد می‌روند و احیاء می‌گیرند البته بعضی از شیرازی‌های قدیم به شب‌های احیاء شب‌های الغوثی می‌گویند.
شب‌های قدر در لارستان با غسل کردن و تمیز کردن شروع می‌شود و با نماز خواندن وسخنرانی و تلاوت قرآن کریم و دعای جوشن کبیر ادامه پیدا می‌کند. مردم لار به این شب به اصطلاح انت الغوث می‌گویند.
برای سرگرم شدن بچه‌ها و حرف نزدن و توجه به دعا هر آیه که تمام می‌شد بند باریکی داشتند و گره می‌زدند. در مجموع صد گره می‌خورد و فردایش در مدرسه یا در کوچه به دست یا گردن می‌انداختند تا دعایشان مستجاب شود.
این مراسم توسط پسران ودختران 7 تا 15 ساله صورت می‌گیرد. بعد از نماز مغرب وعشا و در سه شب قدر این رسم بیشتر انجام می‌شود، کودکان معمولا خود را زیر پوشش چادر پنهان می‌کنند و به در منازل می‌روند و تقاضای شیرینی می‌کنند تا کام خود را شیرین کنند این سرگرمی یا به صورت انفرادی و اکثریت به صورت دسته جمعی صورت می‌گیرد و شعرهای زیبایی هم می‌خواندند.
رمضان آمد و مهمانیش کنم / گاو و گوساله به قربانیش کنم / رَ مَضُو اُنده تا پشتِ کَلَک / مَه تَمَع کارِم یَک گُلُ ی تَرَک / آی رَمَضُو یارب ، یارب رَمَضُو . جواب یا ثواب ؟ بعد از خواندن این اشعار از طرف صاحب خانه یک صدا می‌آمد یا می گفت ثواب یا جواب . اگر جواب اشعار کلمه ثواب بود یعنی صبر کنید وتقاضای شما قبول شده وشیرینی یا مواد خوراکی به شما داده می‌شود. بچه‌ها به پاس تشکر از این صاحب خانه این شعر را به صورت گروهی می‌خواندند: در این خانه حوض ِ پُرِ گلاب / صاحب این خانه رفته کربلا / آی رمضو یارب یارب رمضو وشیرینی‌ها را بین خودشان تقسیم می‌کنند.
مراسم الوداع
در اِوَز، در هفته آخر رمضان، مراسمی برپا می‌شود که طی آن، مردم با شور و هیجان با رمضان، ماه نزول قرآن، خداحافظی می‌کنند و یک‌صدا می‌خوانند: «الوداع، الوداع، الوداع شهرُ نور والغفران!»
شیرازی‌ها به آخرین جمعه ماه رمضان «جمعه الوداعی» یا«جمعه الودی» می‌گویند. روز جمعه الوداعی مسجد جمعه شیراز بسیار شلوغ می‌شود، به‌طوری که داخل تمام شبستان‌ها، ایوان‌ها، صحن مسجد، حتی دالان‌ها سجاده پهن است و زنان شهر هر کدام به‌نیت خاصی از پیش‌ازظهر و اوایل روز برای گرفتن جای مناسب به مسجد هجوم می‌آورند.
در مسجد جامع شیراز منبری بلند و بسیار قدیمی با پله‌های متعدد وجود دارد که به منبر امام حسن( ع) معروف است. روز جمعه الوداعی بعد از نماز جماعت و وعظ و سخنرانی، عده زیادی از زن‌ها اطراف منبر جمع می‌شوند.
در حیاط مسجد درختان نارنج و حوض آبی است و هر حاجت‌مندی برگ نارنجی می‌چیند و به‌امید برآورده شدن حاجتش در حوض آب می‌اندازد. هر کدام از حاجتمندان هم در آخر مراسم دو رکعت نماز «تهیه» می‌خوانند و ثواب آن را به روان بانی و کسانی که مسجد را تهیه کرده‌اند می‌فرستند. مردم با انجام این عمل اعتقاد دارند تا جمعه آخر ماه رمضان سال بعد حاجتشان برآورده می‌شود.
متاسفانه به دلیل عدم مستندنگاری بسیاری از این رسوم یا فراموش شدند یا اینکه فیلم و عکسی از اجرای آنها در دسترس نیست به گونه‌ای که حتی میراث فرهنگی فارس به عنوان متولی اصلی میراث ناملموس نیز هیچ فیلم یا مستندنگاری در این زمینه ندارد در حالی که می‌توان با کمک اهل هنر مستندسازی و تصویرسازی از این رسوم انجام و در راستای رونق گردشگری و حفظ میراث ناملموس استان فارس استفاده شود.
انتهای پیام/ش
