اصالت شهری ۶۰۰۰ ساله ارومیه در ورطه فراموشی
شهر ارومیه با داشتن پیشینه‌ای غنی و تاریخی پرفراز و نشیب جزء ۱۹ شهر تاریخی ایران ثبت شده در یونسکو است ولی گذشت زمان و بی توجهی به اصالت بافت شهری و فرهنگ کهن سبب فراموش شدن نماها، نمادها و آثار باستانی و قدیمی این شهر شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، پیشینه غنی و تاریخ پرفراز ونشیب آذربایجان غربی سبب وجود اماکن و بناهای تاریخی متعددی در این منطقه شده است و مساجد و کلیساهای موجود در این شهر جزو بناهای تاریخی و معماری با ارزش این ناحیه محسوب می‌شوند.
ارومیه یکی از کلان‌شهرهای ایران مرکز آذربایجان غربی و جزو قدیمی‌ترین شهرهای شمال غرب است که از معدود شهرهایی است که با قدمت 6 هزار ساله پیشینه‌ای کهن اصیل دارد و به عنوان 19 شهر تاریخی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.
هریک از محلات قدیمی ارومیه یادگارانی از مردم مهربان و مهمان نواز این دیار را در خود جای داده، گذشته‌ای که خبر از اصالت این شهر زیبا و تاریخی می‌دهد.
در بافت مرکزی این شهر هنوز هم محلات قدیمی که از گذشته‌ها بر جای مانده به چشم می‌خورد گرچه اسامی نهاده شده بر این محلات و خیابان‌ها همخوانی با اصالتشان ندارد ولی شهروندان هنوز هم با اسم‌های قدیمی آنان را خطاب می‌کنند.
یکی از این محلات قدیمی میدان تاریخی، "گول اوستو" بوده که نشانگر هویت و تاریخ شهر و مردم ارومیه است اما متأسفانه بعضی بی توجهی‌ها به فرهنگ این شهر سبب فراموش شدن گذشته این میدان شده است.
بی‌شک سرگذشت این میدان برای بیشتر مردم آشکار است ولی برای فراموش نکردن رویدادهایی که در گذشته رخ داده یادآوری لازم است.
میدان "گول اوستو" یک اسم ترکی زیباست که بیانگر ادبیات و زبان مردم این دیار است، کلمه "گول" به تنهایی به معنی برکه، آبی که در یک جا جمع شده است، بوده و کلمه اوستو به معنی لغوی بالای، روی، که هردوی این کلمات در کنار هم معنایسر چشمه را می‌دهند.
البته باید گفت که معنی کردن کلمات ترکی به همان اندازه که سخت است درست نیست چون معنی اصلی کلمات در ترجمه به زبان‌های دیگر گم می‌شود.
وجه تسمیه میدان گول اوستو ارومیه
درباره گذشته و حال ارومیه با یک ارومیه پژوه جوان به گفت‌وگو نشستیم تا وجهتسمیه و نحوه زندگی مردمان محلات مختلف را از زبان او جویا شویم.
امیر اکبری درباره محلات قدیمی ارومیه می‌گوید: محلات اصلی این شهر عبارت بودند از خزران، بازارباش، یوردشاه، نوگئچر، مهدی القدم، عسگر خان و آغداش که در چهار گوشه نقشه قدیم ارومیه هنوز هم به همین نام‌ها شناخته می‌شوند.
اکبری می‌افزاید: گول اوستو که قبلاً یخچال فتحعلی خان نام داشت توسط فتحعلی خان فرزند امام قلی خان سرتیپ ساخته شده است که در اصل یخچالی در مکان گول اوستو فعلی بود که در زمستان از آب پر می‌شد تا به یخ تبدیل شود و در تابستان از آن استفاده شود که بعد از تخریب این یخچال به فتحعلی خان گولو نامگذاری شد.
وی بیان می‌کند: آبی که به این منطقه سرریز می‌شد از کانال‌کشی از نهر شهرآجوتأمین می‌شد و این نهر نیز از کهریزهایی که در اطراف شهر وجود داشت نشأت می‌گرفت که بعد از گذشت چندین سال و با گسترش شهر این کهریزها از بین رفتند.
سرنوشتی که به‌دست فراموشی سپرده‌شده است
البته باید یادآور شد که این محل در دوران‌های مختلف بانام‌های گوناگون یاد می‌شد، بعد از تخریب یخچال فتحعلی خان و تغییر نام آن به فتحعلی خان گولو این مکان بار دیگر به گول اوستو تغییر نام داد چرا که مردم از آبی که به این محل سرریز می‌شد و به شکل برکه یا گول در آمده بود برای مصارف خانگی استفاده می‌کردند.
درگذشته اطراف شهرها با دیوارهای بلند پوشانده می‌شدند و تردد به داخل و خارج از شهرها از طریق دروازه‌های موجود در دیوار دور شهر صورت می‌گرفت و شهر ارومیه هم به دلیل موقعیت ویژه‌ای که داشت در مجموع دارای هشت دروازه بود.
شهر ارومیه به دلیل موقعیت استراتژیک و برای ایجاد امنیت بیشتر دارای هشت دروازه بود که توسط نیروهای نظامی یا مقامات شهری اداره می‌شدند و نام دروازه‌های هشتگانه ارومیه دروازه بالو یا سلماس یا شاهپور، دروازه توپراق قلعه، دروازه سویوق بولاق، دروازه بازارباش، دروازه آرک، دروازه یوردشاه و دروازه نووگئچر است.
دروازه نووگئچر نماد اصالت ارومیه
دروازه نووگئچر یکی از محله‌های قدیمی ارومیه که امروزه به پنجراه معروف است که در امتداد "گول اوستو" قرار دارد نام هریک از این محله‌های قدیمی بر اساس نام گذاری شده است که به‌طور مثال نام نووگئچر از نام نهری گرفته‌شده است که در آن زمان با همین اسم از دروازه‌ی نووگئچر عبور کرده و داخل حصار ارومیه می‌شد.
نووگئچر به دلیل تقسیم آب به‌صورت ناودانی و کانال‌کشی بدین نام معروف شده است که از دو کلمه ترکی نوو به معنی محل تقسیم و انتقال آب و گئچر به معنی محل عبور تشکیل‌شده است
محله نووگئچر در دوره قاجار در ارومیه ایجاد شد، این قسمت از شهر به دلیل کمبود آب از جمعیت کمتری برخوردار بود که اعتماد الدوله با انشعاب دادن نهر نووگئچر از رودخانه شهر چایی به آنجا این مشکل را حل کرد.
به گفته‌ی رئیس شورای اسلامی شهر ارومیه تا سال 2020 میلادی حداقل 2 دروازه قدیمی این شهر احیا و بازسازی می‌شود و با مرور زمان سایر دروازه‌ها نیز احیا خواهند شد.
محمدرضا علیزاده امامزاده می‌گوید: احیای این دروازه‌ها می‌تواند نقش بسزایی در شناساندن ظرفیت‌های گردشگری و توسعه اقتصادی این شهر باستانی ایفا کند.
امروزه نام‌هایی که بر روی خیابان‌ها نهاده شده است چنان سنخیتی با اصالت و هویت آن‌ها ندارد و این امر نیازمند توجه مسئولان است چرا که محلات قدیمی نشان از سرگذشت پرفراز و نشیب ارومیه دارد.
گزارش از ثمین کاظمی
انتهای پیام/