بارش‌ها و سیلاب‌های امسال درد ۴۰ ساله کم‌آبی در قم را دوا نمیکند
باران‌های اخیر یک مسکن موقتی برای کم‌آبی در قم بود و برداشت‌های بی‌رویه از ذخایر آبی در چهار دهه گذشته براثر خشکسالی به این سرعت جبران نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، از ابتدای نوروز امسال بود که سیل بسیاری از استان‌های کشور را با خود درگیر کرد و برای برخی از شهرهای کشور خرابی به همراه داشته و خانه و اموال مردم به زیر گل رفت. کشاورزی در بسیاری از استانها نابود شد، مردم از شهرهای مختلف دید و بازدیدهای نوروزی خود را رها کردند و راهی شهرهای سیل‌زده شدند. اما سیلی که برای برخی از استانها آب نداشت برای برخی نان داشت و مواهب بارندگی‌های اخیر سدهای بسیاری را پر کرد و به کشاورزی برخی از استانها رونق داد.
اتوبان تهران-قم هم شاهد این مواهب است، مسیری که عابران حداقل تا چند دهه گذشته در آن جز خشکی و بیابان چیزی نمی‌دیدند. مناظر سبز و دشت‌های شقایقش در فروردین و اردیبهشت‌ماه افراد بسیاری را به خود جذب کرد.
هر سال حوالی همین ایام و حتی قبل‌تر از آن رسانه‌ها و سطح شهر قم پر می‌شد از هشدارهای کم‌آبی، رسانه‌هایی که به نقل از مسئولان استان خبر از خشکسالی بیشتر از گذشته در قم و احتمال جیره‌بندی آب می‌دادند و بیلبوردهایی که به هزار حرف و نشانه بر لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب خبر می‌داد اما امسال قصه به نظر با سال‌های گذشته فرق می‌کند.
ذخیره 50 میلیون مترمکعبی سد 15 خرداد
آن‌طور که نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی گفته است بارندگی‌های اخیر 70 درصد مخازن سدهای کشور را پرکرده است، ذخیره آب سد 15 خرداد قم هم به بیش از 60 میلیون مترمکعب رسیده است و این موضوع برای آینده آبی کشور امیدوارکننده است.
به گفته حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور در مجموع منفعتی که از این بارندگی‌ها نصیب کشور می‌شود بسیار بیشتر از خسارت‌های وارد شده است. این بارندگی باید به تجربه‌ای برای کنترل و تأمین زیرساخت‌های لازم برای استفاده بهینه از آب و مهار سیلاب تبدیل شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم اما معتقد است که مشکل کم‌آبی استان قم با این بارش‌ها برطرف نمی‌شود به گفته احمد حاجی‌حسینی مسگر اگر چه میزان بارش‌های باران در قم خوب بوده است ولی روی دیگر این سکه پدیده خشکسالی است و نباید احساس کنیم خشکسالی تمام شده است.
با این وجود اما آن‌طور که از حرف‌های وی برمی‌آید حداقل تا دو سال می‌توان بخشی از نگرانی‌های تأمین آب آشامیدنی قم را برطرف شده بدانیم، به گفته حاجی حسینی میزان آب پشت سد 15 خرداد 170 میلیون مترمکعب آب است و با توجه به اینکه حجم آب سد کوچری نیز به 173 میلیون مترمکعب رسیده است برای دو سال خیالمان از بابت آب شرب استان راحت شده است و برداشت مصارف کشاورزی از آب‌های زیرزمینی راحت‌تر است.
باران‌ها جوابگو نبودند
به اعتقاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم این حجم بارش‌ها جواب افت چهل ساله اخیر را نمی‌دهد، مصرف آب شرب قم 130 میلیون مترمکعب در سال بوده اما در کشاورزی 500 میلیون مترمکعب از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود.
به گفته احمد حاجی حسینی مسگر اثرات سیلاب و نفوذ خاک در کوتاه مدت خود را نشان نمی‌دهد، ولی آثار مثبت آن این بوده که سطح چاه‌های کشاورزی بالا آمده است، چرا که وضعیت بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در کشاورزی قم بسیار نامناسب بود.
آن‌طور که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم گفته است میزان اتکای آب شرب قم به منابع زیرزمینی کم شده است و 85 درصد آب مورد نیاز از آب‌های سطحی در بخش شرب استفاده می‌شود و 70 درصد آب موردنیاز قم از آب‌های سطحی است.
رئیس اداره آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان قم هم با تأیید بر ادامه کم‌آبی در استان، کسری مخازن آب استان را 74 میلیون مترمکعب است برشمرد و گفت: امسال در مناطق بالادست برخی از چشمه‌ها و قنات‌های خشک فعال شدند و چاه‌ها نیز آب خوبی دارند ولی چاه‌هایی که در دشت هستند به این زودی تحت تأثیر باران قرار نمی‌گیرند.
آن‌طور که رضا محمدی گفته است؛ بیش از 30 سال بیشتر از ظرفیت تجدید پذیری آب استفاده کرده‌ایم و جبران این استفاده بیش‌ازحد سال‌ها طول می‌کشد و این بارندگی‌ها نمی‌تواند این نیاز را جبران کند.
کشاورزی عامل اصلی برداشت‌های بی‌رویه
بیشترین مصرف استان را در بخش کشاورزی است، این را محمدی گفته و با ارائه آماری از وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی افزود: از مجموعه چاه‌های استان 554 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود که عمده آن در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که 88 درصد از نیاز همین بخش از چاه، 10 درصد از قنات و 2 درصد از چشمه تأمین می‌شود.
به گفته رئیس اداره آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان قم متوسط بارندگی درازمدت استان 157 میلی‌متر است که همه این بارندگی ذخیره نمی‌شود و بیش از 80 درصد آن تبخیر می‌شود.
استفاده بیش از حد از چاه‌های مجاز و غیرمجاز وضعیت استان را به‌جایی رسانده است که به باید منتظر باشیم بارها این باران‌ها تکرار شود تا بخشی از خسارت وارد شده جبران شود، به گفته محمدی برداشت بیش از حد از منابع آب در سال‌های گذشته باعث این کسری مخزن شده است و تعیین تکلیف چاه‌ها به شکل کاربردی و بین بخشی باید در دستور کار دستگاه‌های ذی‌ربط در استان قرار بگیرد.
آن‌طور که وی گفته است استان قم بعد از همدان رتبه دوم افت سطح آب را دارد و تا امروز 2 میلیارد مترمکعب از ظرفیت ذخیره تجدید پذیر منابع در استان استفاده شده است و متوسط کسری مخزن کشور هم پایان سال 97، 130 میلیارد مترمکعب بوده است.
حال به نظر می‌رسد اگرچه امروز خبری از هشدارها کم‌آبی و لزوم صرفه‌جویی در منابع آبی نیست اما وضعیت چندان هم با سال‌های گذشته تفاوتی نکرده است، منابع آبی استان در طول چهار دهه چنان آسیبی به‌ویژه در نتیجه بخش کشاورزی خورده‌اند که بارش‌های اخیر مرهم این زخم بزرگ نخواهند بود.
انتهای پیام/ح