اکبری دیزگاه: تاریخ مشروطه تاریخ تولد انسان نوین ایرانی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم، جلسه نقد و بررسی «قربانی طهران»؛ نوشته حامد اشتری در پاتوق کتاب مرکزی برگزار شد. در این برنامه که با حضور حامد اشتری نویسنده این کتاب، جواد سلیمانی امیری، ابراهیم اکبری دیزگاه و مهدی کرد فیروزجایی برگزار شد، به بحث و تبادل نظر درباره «قربانی طهران» و تفاوت بین نوشتن تاریخ و رمان پرداخته شد.

تاریخ مشروطه تاریخ تولد انسان نوین ایرانی است

ابراهیم اکبری دیزگاه با اشاره به موضوع کتاب «قربانی طهران» گفت: این اثر بعد از 110 یا 120 سال پس از تاریخ مشروطه نگاشته شده است؛ تاریخی که تازه رمان‌نویس‌ها به سراغ آن رفته‌اند. این کار چون به صورت مبنایی انجام شده ارزشمند است؛ زیرا رمان‌نویس‌های فعلی، معمولاً سطحی و با موضع‌گیری ایدئولوژیک سراغ این مسائل می‌روند. مشروطه برای ما مهم است؛ چون نقطه شروع یک تقدیر تاریخی است. انسان ایرانی مسلمان شیعی می‌خواهد لایه‌ای به نام تجدد به وجودش اضافه کند. می‌توان گفت تاریخ مشروطه، تاریخ تولد انسان نوین ایرانی است؛ چون از عالم تکلیف محور وارد عالم حق محور می‌شود.

«قربانی طهران» سراغ یک ماجرای اصیل ایرانی رفته است

این نویسنده با بیان اینکه ما می‌توانیم سه نوع مواجهه با زمان داشته باشد، ادامه داد: اولین مواجهه ما می‌تواند همانند مورخان باشد. مواجهه خاطره‌نگارانه و مواجهه رمان‌نویسانه دو نوع رویکرد دیگر است. معمولاً در رمان تاریخی این سه با هم خلط می‌شود. رمان تاریخی یک ویژگی دارد؛ وقتی با زمان گذشته مواجه می‌شویم از طرف آن صحبت می‌کنیم که حافظه است. مورخ به نوعی با این ظرف برخورد می‌کند که مستندگونه است. خاطره‌نگار سند را تجربه شخصی خود می‌داند و حوادث را شخصی می‌کند و خودش شخص تبدیل به سند می‌شود. رمان نویس به حافظه نقب می زند، واکاوی می‌کند و از طریق تخیل، عالم جدیدی می‌سازد که مستقل است و به خودش ارجاع دارد.  اشتری در این اثر اهتمام رمان‌نویسانه دارد. در کتاب، عالم جدیدی برای ما می‌سازد و در آن علاوه بر شهادت بر گذشته، انتظاری ایجاد می‌کند که نشانه‌هایی از آینده دارد.

مشروطه برای رهایی استبداد قاجار بود

در ادامه برنامه سلیمانی امیری نیز با بیان اینکه مقاطع تاریخی حساسی داریم که ارزش رمان‌نویسی دارد، گفت: رمان‌نویس نباید آنقدر شخصیت را بپروراند و پر و بالد دهد که از تاریخ فاصله بگیرد. از سوی دیگر، مورخ نیز نباید چنان خشک صرفاً به تاریخ بپردازد که هیچ جذابیتی برای مخاطب نداشته باشد. دو نگاه به مشروطه وجود دارد؛ نخست اینکه نهضت مشروطه نهضتی ارزشی در تاریخ ایران است و به همین مناسبت به مدح آن پرداخته‌اند؛ و دیگری نگاهی است که خلاف این جریان است.

وی اضافه کرد: اگر این نهضت ارزشی و قابل مدح است، این سؤال مطرح می‌شود که چرا با اینکه مشروطه برای رها شدن از استبداد قاجار بود، ولی به حکومت مستبدتری یعنی پهلوی تبدیل شد؟

جریان نفوذ روشنفکری شیخ فضل الله را بلای دار برد

سلیمانی ادامه داد: چیزی که موجب استحاله این انقلاب شد، لفظ مشروطه بود که به دسیسه انگلیس و کاردار سفارتخانه آن انجام شد. سفارت انگلیس لفظ مشروطه را پیشنهاد داد. تحصن علما و مردم هم در سفارت انگلیس، به این مسیر رفت و مجلس شورای اسلامی تبدیل به مجلس شورای ملی شد که پشت صحنه آن فراماسون‌ها بودند. به همین جهت بود که شیخ فضل الله به مخالفت پرداخت. فضای سابق تبدیل به استبداد جدیدی مثل استبداد رضاخانی شد. کسی که سر شیخ را بالای دار برد، جریان نفوذی روشنگری در معمّم‌ها و مکلّاها بود.

رمان به مثابه آیینه برای مخاطب است

دیزگاه نیز در آخرین بخش برنامه نیز گفت: مورخ سند می‌سازد که بگوید مقصّر که بوده و که نبوده، خاطره‌نگار  درباره خودش حرف می‌زند، اما رمان‌نویس درباره تو صحبت می‌کند. اینکه وقایع را با تخیل می‌آمیزد و مثل آینه جلوی تو می‌گذارد که بدانی تو کجا هستی؟ بنابراین استقلال عالم رمان‌نویس به همین معنی است. رمان‌نویس با تتو کار دارد. حکایت 120 سال انسان ایرانی ما حکایت شخصیت این رمان، یعنی شیخ هاشم کهکی است. شخصیتی که دستش کار می کند اما  فکرش کار نمی‌کند. طلبه کینه‌خواهی که از قم بر می‌خیزد و می‌رود تا شیخ را بزند.

انتهای پیام/