از ترور تا شکنجه؛ تلاش اسرائیل برای خاموشی نغمه آزادی شاعران فلسطین
تاریخ ادبیات مقاومت در جهان به ویژه در فلسطین با خون شاعرانش آمیخته شده است، اگر در روزگاری غسان کنفانی ترور شد و محمود درویش بازدید، امروز محمد سلیمان، أمل طنانه و شاعران بسیار دیگری در سایه تحریمها، شکنجه‌ها و بازداشت‌‌های اسرائیل هستند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، همه آن کسانی که در شعر دستی دارند یا از لذت شعر بهره‌ای، به این حقیقت ایمان دارند که «شعر» و «خیزش» دو روی یک سکه‌اند و شعری که فریاد برنیاورد و پایه‌های ستم‌پیشگان را به لرزه نیفکند، شعر نیست. طی سده گذشته شاعران بسیاری در جهان عرب واژگان خود را به گلوله بدل کردند تا با آن، از کرامت و عزت امت خود دفاع کنند و شکوه از دست رفته را به آنها بازگرداند. این جریان با شعر درباره فلسطین به اوج رسید؛ به‌طوری که به‌عنوان اصلی‌ترین محورهای شعر مقاومت معرفی شد. هرچند شعر مقاومت جهان عرب از شاهراه فلسطین می‌گذرد، اما با حوادث اخیر در منطقه و بیداری اسلامی رنگ دیگری به خود گرفته و سعی دارد با نگاه پویا، در میان اقشار مختلف تأثیرگذار باشد.
شعر همواره انسی عجیب با مردمان عرب داشته و هر آن که کلامش فصیح‌تر بوده، جایگاهی خاص در میان مخاطبان داشته است. امروز شعر مقاومت، در جهان شعری شناخته شده و پرآوازه است، به گونه‌ای که آثار این شاعران به زبان‌های مختلف ترجمه و موجب شده تا مخاطبان جهانی از آن تأثیر پذیرند.
امروزه شعر مقاومت در جهان اسلام معنای گسترده‌تری یافته است. جهان اسلام امروز بیش از هر زمان دیگری به توجه به معنای «مقاومت» و «پایداری» نیاز دارد؛ مقاومت در برابر نیروهای اهریمنی که قصد استحاله فرهنگ و آئین این قوم را دارند. اگرچه امروزه شعر مقاومت منحصر به فلسطین نیست_چنانکه پیش از این بیشتر مربوط به این منطقه بود_ اما فلسطین همچنان در رأس این وادی شعری قرار دارد؛ بزرگترین آرمان شاعران آزادی‌خواه.
امروز اگر مخالفات‌های بسیاری در سراسر دنیا نسبت به وحشی‌گری‌های رژیم غاصب صیهونیسم در فلسطین وجود دارد و جامعه جهانی اعتراضات بسیاری می‌کند، در نتیجه فعالیت‌هایی است که بخشی از آن را اهل ادب در سر اسر جهان بر عهده داشته‌اند.
موسی بیدج مترجم که در سالهای گذشته بار ترجمه اشعار شاعران عرب به زبان فارسی را در ایران بر دوش داشته است، در این زمینه می‌گوید: در سالهای اخیر که وحشی‌گری رژیم صیهونیسم در غزه به اوج خود رسیده و اعتراضات گسترده جامعه جهانی را موجب شده است، در شبکه‌های مختلف فضای مجازی همه جا ردپای حضور شاعران عرب زبان و مخالفت با این اقدامات دیده میشود، با وجود اینکه شعر خلق‌الساعه نیست و باید در وجود شاعر تخمیر شده و در دون شاعر به جوش آید و به بروز برسد، بسیاری از شاعران از آنجا که این دغدغه سالهای سال آنان است ، سروده‌هایس بسیاری از خود منتشر کرده‌اند.
وی شعر مقاومت را تنها مختص فلسطین امروز نمی‌داند و می‌گوید: سالهای سال است که شاعران عرب از توحش اسرائیل سخن گفته‌اند، که این توالی موجب شده که شعرهای شاعران نخستین مقاومت نیز احیا شده و تکرار شود.اما در این دوره یکی از نکات قابل توجه حضور فعال شاعران کویتی است که حائز اهمیت است. شاعران جهان عرب به دو دلیل درباره فلسطین شعر گفته و می‌گویند، نخست اینکه می‌خواهند از آرمان فلسطین دفاع کنند و دوم اینکه به گونه‌ای به دولت‌های خود و دولت‌های ظالم دیگر نیز گوشزد می‌کنند که ما ساکت نخواهیم نشست و نسبت به ظلم در هر کجای دنیا که باشد اعتراض خواهیم کرد.
بیدج در یک ارزیابی مقایسه‌ای شعر مقاومت فلسطین از ابتدای پیداش تاکنون گفت: شعر مقاومت فلسطین حتی پیش از آغاز مقاومت و عهدنامه بالفور، نشانه‌هایی از خطر ورود یهود و صیهون به این کشور را گوشزد کردند، به عبارت دیگر در 100 سال پیش نیز شاعران مردم را از خطر صیهون برحذر داشته و نسبت به آن هشدار داده بودند. پس از آن نیز زمانی که وعده سرزمین موعود از سوی صیهونیسم‌ها به یهودیان داده شد، این شاعران مقاومت فلسطین بودند که مردم را بیدار کردند.
وی ادامه داد: در سال 1936 یعنی 80 سال پیش، عبدالرحیم محمود شاعری که در نبرد شجره شهید می‌شوند، هم با شعر مقاوئمت خود جنگ کرد هم با سلاح، پس از آن در سال 1948 زمانی که رژیم اسرائیل در آنجا برپا می‌َود، و سازمان ملل اعلام می‌کند که دو کشور مجزا به وجود آیدف شاعرانی را داریم که هم با شعر خود جنگیدند و هم با تفنگ اعتراض خود را نشان دادند. در سال 1967 نیز محمود درویش و سمیع‌القاسم به اوج شعر مقاومت کمک شایانی کردند و التهاب ببشتری به شعر مقاومت فلسطین دادند تا انتفاضه دهه 80 که شاعران فلسطینی و ایرانی در کنار هم برای مقاومت فلسطین شعر گفتند.به گونه‌ای که هر شاعری پس از شاعری دیگر سر بر می‌آورد و به ادامه راه او می‌پرداخت تا امروز که غزه در آتش و خون است شاعران مقاومت فلسطین جهانی شده‌اند.
بدیع صقور شاعر سوری نیز به سابقه ادبیات مقاومت در سوریه اشاره کرده و می‌گوید: ادبیات مقاومت در سوریه به دلیل مجاورت با سرزمین‌های اشغالی و موضوع قدس که سال‌هاست دغدغه اصلی جهان اسلام و آزاده‌خواهان دنیاست، مدت‌هاست که جزو اصلی‌ترین شاخه‌های ادبی به شمار میرود و شاعران بسیاری در این محفل پرورش‌یافته‌اند.
محور مقاومت در سالهای اخیر سوریه بسیار پررنگ بوده است
وی ادامه داد: ما در میان شاعران مقاومت شهدای بسیاری را داشته‌ایم، شاعران مقاومت سوریه در تمام جنگ‌هایی که علیه رژیم صهیونیستی در سده اخیر بوده حضور داشته و به حماسه‌سرایی مشغول بوده‌اند، به ویژه در سالهای اخیر در جنگ با داعش که کشورهای متعددی در آن نقش داشتند، محور مقاومت در ادبیات بسیار پررنگ بوده است.در این سال‌ها تنها دوستان ما ایران، روسیه و حزب‌الله بودند، کشورهایی که از ما حمایت کردند، بسیاری از شاعران و ادبای ما در سالهای اخیر شعرها و داستان‌های حائز اهمیتی خلق کرده‌اند که ناشی از تاثیرات مقاومتی بوده که در سایه این حمایت‌ها شکل گرفته است. در این اشعرا به خوبی جنایتکاران و کشورهایی که از آنها حمایت می‌کردند، رسوا شده‌اند.
نکته حائز اهمیت در ماجرای ادبیات مقاومت در سالهای اخیر این است که ادبیات مقاومت در شرایطی در جهان شکل گرفت و به یک گونه مهم ادبی وغیرقابل کتمان تبدیل شده است که همواره مخالفت‌هایی با آن از سوی رژیم اسرائیل و دولت‌های حامی آن وجود داشته است. این مخالفت‌ها خود نوعی مهر تایید بر تاثیری است که ادبیات مقاومت در جهان داشته است.
محمد سلیمان، شاعر فلسطینی به محدودیت‌هایی که رژیم اسرائیل برای جنبش‌های ادبی ایجاد کرده است، اشاره کرده و می‌گوید: واقعیت این است که از زمان اشغال فلسطین از سوی رژیم صهیونیستی تا به امروز، این رژیم همواره با جنبش‌های ادبی فلسطینی مبارزه کرده است؛ چرا که این رژیم متوجه شده این جنبش ادبی فلسطینی به عنوان یکی از ستون‌های اصلی فعالیت مقاومت به شمار می‌آید و در داخل فلسطین این مقاومت کاربرد بسیاری دارد، از این رو زمانی که سرگذشت شعرای مقاومت فلسطینی را می‌خوانیم، از زمان آغاز اشغال فلسطین تا به امروز، مشاهده خواهیم کرد که بخش اعظم آنها با فشارهای اسرائیلی و بازداشت از سوی این رژیم روبرو بوده‌اند. جالب است بدانید، از آن زمان پدیده‌ای بهنام شعرای شعر مقاومت در شعر فلسطینی پدیدار شد و محمود درویش، شاعر بلند آوازه فلسطینی، یکی از شعرای مقاومت است.
رژیم صهیونیستی هرگونه فعالیت ادبی درباره «مقاومت» را بایکوت می‌کند
وی ادامه می‌دهد: محمود درویش چندین‌بار بازداشت شد. همچنین میتوان در این رابطه از سمیح قاسم نام برد؛ البته شماری دیگر از شعرا هم بوده و هستند و حتی در این باره باید گفت برخی از نویسندگان فلسطینی ترور هم شدند، همچون غسان کنسانی شاعری که در بیروت ترور شد و رژیم صهیونیستی اقدام به ترور وی کرد. در نتیجه باید گفت جنگی که رژیم اشغالگر آن را به سمت فلسطینیان سوق داد، یک جنگ فراگیر بود؛ این جنگ تمام محاور زندگی فلسطینیان را در برگرفت که بخش ادبی در رأس این محورها به شمار می‌آید. امروزه شعرا و ادیبان فلسطینی نمیتوانند در محافل و همایشهای ادبی بین‌المللی حضور و مشارکت داشته باشند. متاسفانه دلیل آن هم محاصره شدید و بسته بودن درها به روی ادیبان فلسطینی از سوی رژیم صهیونیستی است. در نتیجه باید بگویم آری، به دلیل تحریم‌های گسترده و محاصره شدیدی که بر روی فلسطینیان از سوی این رژیم اعمال میشود، ادیبان و شعرای فلسطینی هم از این تحریمها مستثنا نشده‌اند.
این شاعر مقاومت تصریح کرد: بسیاری از شعرا در اراضی اشغالی ساکن هستند و تاکنون نیز در سایه اشغالگران صهیونیست در اراضی فلسطینی به سر می‌برند. در گذشته، همانطور که اشاره کردم، محمود درویش و سمیح القاسم در چنین شرایطی زندگی می‌کردند و اکنون نیز شعرای دیگری هم از نسل جوان فلسطینی که در رأس آنها مروان مخول است و بسیاری دیگر را میتوان نام برد، آنها اکنون در منطقهای که بهنام خط سبز معروف است، زندگی می‌کنند. خط سبز همان مناطق اشغالی سال 1948 است. آنها امروزه در سایه چنین شرایط سخت و دشوار زندگی می‌گذرانند. گمان می کنم شعرای فلسطینی هم در نوار غزه داریم که از این عرصه به دور نبوده و نیستند. آنها نیز نمیتوانند در بسیاری از محافل و برنامه‌ها و همایشهای بین‌المللی در جهان عرب و جهان اسلام شرکت کنند؛ از این رو همین وضعیت را همانگونه که گفتم در کرانه باختری نیز شاهد هستیم. بسیاری از ادیبان همچون زیاد خباش و بسیاری از ادیبان دیگر فلسطینی به دلیل شرایط حاصل از اشغالگری قادر نیستند برای ادبیات فلسطینی مجال و شرایط لازم و مناسب را برای به منصه ظهور رساندن هویت و ماهیت ادبیات فلسطینی بیابند.
أمل طنانه شاعر دیگری است که در سایه فعالیت‌هایش در حوزه شعر مقاومت ورود و انتشار کتاب‌هایش به عربستان ممنوع شده و حتی برای حج نیز امکان ورود به این کشور را ندارد.وی می‌گوید: الان هم محدودیت‌هایی برای شاعران این حوزه وجود دارد، حتی برخی از این محدودیت‌ها ممکن است به مرگ و اعدام شاعران منجر شود. در کشورهایی مانند عربستان امکان دارد که یک شاعر را شهید کنند. حتی برخی از کتاب‌ها که چنین مضمونی دارند، ورودش به این کشورها ممنوع است. مثلاً کتاب‌های من ممنوع است که در عربستان توزیع شود. عربستان حتی فراتر هم رفته است. من حتی برای انجام مناسک حج هم نمی‌توانم به عربستان بروم، چرا؟ چون یک قصیده‌ای گفتم که در آن واقعیت را گفتم و گفتم که به جای خادم الحرمین، به خادم الصنمین می‌پردازند. در عربستان قانونی هست که گفتن همچنین حرفی که آنها از این واقعیت، بدگویی یاد می‌کنند، می‌گویند که بدگویی راجع به پادشاه عربستان بدتر از بدگویی از پیامبر(ص) است.
غلامرضا امامی نویسنده نیز ادبیات مقاومت فلسطین را یکی از گونه‌های تأثیرگذار ادبیات در جهان می‌داند و می‌گوید: غسان کنفانی از چهره‌های تاثیرگذار ادبیات مقاومت فلسطین است، وی از پیشروان ادبیات مقاومت است. پیش از وی بسیاری از هنرمندان و قصه‌نویسان داستان زندگی خویش را که اعم از عشق‌ها، شادی‌ها، غم‌ها و... بود را روایت می‌کردند. اما کنفانی همچون پرچمداری پیشرو و پیشتاز نشان داد که در زندگی خویش آمال، آرزوها، اندوه‌ها و آرزوها را بنگریم اما همچون کرمی دور خود پیله نتنیم و آن را نخست برای مردم میهنمان و آنگاه برای جهانیان به نمایش درآوریم.
وی ادامه می‌دهد: کنفانی اندیشه مقاومت را با عمل مقاومت همراه کرد و به جبهه آزادی بخش فلسطین پیوست. تنها زبان او نبود که فلسطینیان را بیدار کرد بلکه عمل او هم بسیار مهم بود. غسان کنفانی در هر قصه‌ای که می‌نویسد واژه‌ای از روح خود را به داستان می‌دهد. نسل جوان عرب بسیار به غسان کنفانی عشق می‌ورزد. نویسندگان بسیاری بودند که به تقلید از وی پرداختند و برای نمونه «زکریا تامر» یکی از نویسندگانی است تلاش می‌کند به مانند کنفانی در جهان عرب به نقش آفرینی بپردازد.با وجود استقبالی که از آثار کنفانی، تامر و دیگر نویسندگان جهان عرب در ایران میشود و با توجه به شمارگان بالای تعداد عناوین ادبیات پایداری در ایران نویسندگان ایرانی چندان به ادبیات مقاومت فلسطین روی خوش نشان نداده‌اند، ایرانی‌ها از آنجا که اغلب شاعر مسلک‌اند، شمار شاعران مقاومت نیز بسیار بیشتر از قصه‌گویان مقاومت فلسطین است.
آنچه که امروز بر هیچ کسی پوشیده نیست این است که شاعران و نویسندگان مقاومت در جهان چه از فلسطین، چه از لبنان، چه از عراق و سوریه و کویت و چه از ایران در زمینه ایجاد، ادامه و احیای اندیشه مقاومت در جهان نقشی تعیین کننده داشته‌اند، به گونه‌ای که اکنون بخشی از شعرهای این شاعران برای تمامی مردم جهان نغمه‌ای سوزناک تبدیل شده است، نغمه‌ای که مادران غزه هر روز و هر شام آن را برای کودک امروز خود و جوان مبارز فردا لالایی می‌خوانند. چرا که شعر مقاومت فلسطین آیینه‌تمام نمای تاریخ انقلاب فلسطین است.
انتهای پیام/
