گزارش تسنیم| انتخابات زودهنگام و روندهای رقابت سیاسی در قزاقستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در قزاقستان روز یکشنبه 19خرداد برگزار خواهد شد. در چارچوب این انتخابات 7 نامزد از احزاب مختلف این کشور برای تصاحب کرسی ریاست جمهوری رقابت می‌کنند. توکایف که بعد از استعفای نظربایف قدرت را در دست گرفته است، در یک پیام تلویزیونی به مردم قزاقستان وعده داد بود که او "تضمین انتخابات آزاد و منصفانه" را خواهد داد. با این حال به عقیده کارشناسان هنوز نمی‌توان هیچ انتخاباتی در کشورهای آسیای مرکزی را از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال 1991 انتخاباتی آزاد و منصفانه دانست.

نکته‌ حائز اهمیت اینجاست که این پنجمین دوره‌ای است که در قزاقستان انتخابات پیش از موعد برگزار می‌شود. به‌عبارتی، در حالیکه توکایف می‌توانست تا آوریل 2020 در قدرت بماند ترجیح داد تا به رسم ادوار گذشته که ظاهرا تبدیل به سنت سیاسی این کشور شده است، تن به انتخابات پیش از موعد بدهد.

 درخصوص انتخابات پیش از موعد این دوره می‌توان دلایلی بسیاری را برشمرد. ازجمله مهم‌ترین دلایل در این‌باره می‌توان به نگرانی دولت از احتمال گسترش اعتراض‌های عمومی، مشکلات اقتصادی و خطر جریان‌های افراطی اشاره کرد. همچنین مشکلات اقتصادی در قزاقستان چند سال اخیر افزایش یافته و به‌دلیل کاهش قیمت‌ انرژی در جهان، درآمدهای بودجه این کشور کاهش یافته است؛ لذا در این شرایط انتخابات زودهنگام به آستانه (نورسلطان) امکان می‌دهد تا مشروعیت قدرت در این کشور را افزایش دهد و بیش از گذشته مسئله حاکمیت و ساختار حکومت برای مقابله با چنین تهدیداتی تقویت شود و از تأثیرات منفی عوامل خارجی بر رشد و توسعه این کشور کاسته شود.

در حال حاضر علی‌رغم استعفای نظربایف در ماه مارس و به قدرت رسیدن توکایف، همچنان در قزاقستان، نفر اول قدرت، نظربایف است و استعفای او از ریاست جمهوری به هیچ وجه نفوذ و قدرت او را کاهش نداده است. مضافا اینکه تغییرات قانون اساسی در سال 2017، قدرت رئیس جمهور قزاقستان را تضعیف کرده و نفوذ شورای امنیت قزاقستان را که اکنون در اختیار نظربایف قرار دارد را تقویت کرده است. علاوه بر شورای امنیت، پارلمان هم در اختیار حزب نورآتان به ریاست نظربایف است که همه اینها در حال حاضر او را قادر می‌سازد تا به‌اندازه قابل توجهی در آیندۀ قزاقستان و انتقال قدرت تاثیر گذار باشد.

رئیس‌جمهور فعلی قزاقستان، توکایف، با توجه به دارا بودن حمایت حزب حاکم نورآتان، که در انتخابات پارلمان قزاقستان در سال 2016 نزدیک به 82% آرا را در اختیار داشت و همچنین حمایت تمام‌قد نورسلطان نظربایف از او، به احتمال بسیار زیاد پیروز نهایی انتخابات خواهد شد. نظربایف در زمان تبلیغات رسمی نامزدها بارها در میتینگ های تیلیغاتی در کنار توکایف حاضر شد و نیز در آخرین کنگره حزب نورآتان، در توصیف توکایف با گفتن جمله‌ی «با شناختی که از او در سال‌های همکاری با یکدیگر دارم، اعتقاد دارم که او بهترین نامزدی است که برای این مقام در کشور وجود دارد»، حمایت کامل خود از وی را اعلام نموده است.

در شرایطی که در قزاقستان نهادهای سیاسی بشدت ضعیف هستند این انتخابات احتمالا صرفا یک نمایش برای مشروع جلوه دادن تصمیم نظربایف برای انتقال قدرت خواهد بود، هرچند که هنوز بطور دقیق مشخص نیست که نظربایف برای آینده قدرت چه تصمیمی گرفته است.

با پیروز احتمالی توکایف در انتخابات قزاقستان و قدرت گرفتن او میتوان یکی از این دو حالت را متصور بود؛ نخست اینکه ظاهرا نظربایف هنوز برای سوال جانشین دائمی خود، پاسخ مناسبی را پیدا نکرده است و انتخاب توکایف در مقطع کنونی این فرصت را به او می‌دهد تا تمام جوانب را برای انتخاب قطعی بسنجد و بهترین تصمیم را بگیرد  و احتمال دوم اینکه بعد از این، مقام رئیس‌جمهور در قزاقستان دیگر اهمیت نخواهد داشت و صرفا به یک مقام تشریفاتی و سرگرم کننده برای افکار عمومی تبدیل خواهد داشت که اصلاحات قانون اساسی در سال 2017 در قزاقستان، فرضیه دوم را تقویت می‌کند.

برخی از تحلیلگران قزاقستان معتقدند که توکایف تا زمانی در قدرت باقی خواهد ماند که نظربایف زنده است و عملا هنوز او از پشت صحنه قدرت را در دست دارد، همانطور که خود او در پیام استعفایش گفت: "من با شما خواهم ماند". در این صورت و بعد از درگذشت نظربایف، دریغه نظربایوا (دختر نظربایف) یک رهبر بالقوه برای آینده قزاقستان خواهد بود و اینجاست که حضور یسپایوا به عنوان یک زن در فهرست نامزدهای انتخاباتی معنا پیدا می‌کند، زیرا این اتفاق می‌تواند باعث تضعیف تابوهای مربوط به حضور زنان در بالاترین مقام کشور شود و شاید دلیل حضور یک نامزد زن در بین نامزدهای انتخابات فراهم کردن زمینه برای حضور دریگا نظربایف در انتخابات بعدی باشد.

نتیجه انتخابات هرچه که باشد بازهم بعید است که نظربایف قدرت خود را به یک جانشین دیگر بدهد و انتقال قدرت در قزاقستان به احتمال زیاد، یک انتقال قدرت درون خانوادگی خواهد بود، چرا که به خاطر ماهیت پدرسالارانه قدرت در فرهنگ سیاسی قزاقستان و مشروعیت سنتی نظربایف برای حداقل 60 درصد جمعیت قزاقستان که سن آنها کمتر از 30 سال است و رهبری به‌غیر از نظربایف ندیده‌اند، ممکن است این انتخابات صرفا یک فضای تنفس و تمرین باشد برای انتقال درون خانوادگی قدرت، در غیر این صورت در حالتی ضعیف‌تر، احتمالا قدرت به یک شخص بسیار قابل اعتماد و نزدیک به وی انتقال پیدا خواهد کرد، چراکه او به خوبی از تجربه انتقال قدرت در ازبکستان درس گرفته است و شاهد بود که بعد از مرگ کریم اف در سال 2016 و قدرت گرفتن میرضیایف، ازبکستان با تغییرات بسیاری مواجه شد و برخی از نزدیکان کریم‌اف از پست‌های خود کنار گذاشته شدند و محدودیت‌هایی نیز برای فعالیت اطرافیان کریم‌اف ایجاد شد.

به‌طور کلی، با توجه به فضای موجود در این کشور به‌نظر می‌رسد گزینه مدنظر نظربایف پیروز انتخابات باشد. درست است که سیستم فعلی قزاقستان، بسیار سختگیرانه با مخالفان و منتقدان مقابله می‌کند و به‌شدت بر روی رسانه‌ها و آزادی‌های مدنی محدودیت ایجاد می‌کند، اما باید گفت این کشور تاکنون علیرغم مشکلات اقتصادی چند سال اخیر، در نسبت با سایر کشورهای آسیانه میانه از سطح رفاه مناسب‌تری برخوردار بوده است و در حال حاضر حتی نخبگان جامعه قزاقستان نیز به علت برنامه‌های مناسب اقتصادی در جهت توسعه قزاقستان، که میراث نظربایف است، خواهان تغییرات گسترده در هرم قدرت قزاقستان نیستند.

احمد قاسم‌زاده، کارشناس مسائل قزاقستان

انتهای پیام/