نهج‌البلاغه| آثار شوم طمع‌ورزی و پرحرفی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، بخشی از کتاب شریف نهج‌البلاغه نوشته «سید رضی» به حکمت‌ها و مواعظ اختصاص دارد. این قسمت شامل 480 کلمه قصار از امیرالمؤمنین(ع) است. در این بخش، گزیده سخنان حکمت‌آمیز آن حضرت، پندها و نیز پاسخِ پرسش‌ها و گفتارهای کوتاه آمده است.

امیر مؤمنان(ع) در یکی از سخنان حکمت‌آمیز خویش به معرفی برخی گزاره‌هایی می‌پردازند که ضد ارزش‌های والای انسانی است. حضرت در این عبارت می‌فرماید:

أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِیَ بِالذُّلِّ مَنْ کَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَیْهَا لِسَانَهُ
آن که جان را با طمع ورزى بپوشاند خود را پست و آن که راز سختى‌هاى خود را آشکار سازد خود را خوار و آن که زبان را بر خود حاکم کند، خود را بى‌ارزش کرده است. (حکمت2)

واژه «طمع» به معناى بیش از حق خود طالب بودن و گرفتن مواهب زندگى از دست دیگران است و تعبیر به «اسْتَشْعَرَ» که به معناى پوشیدن لباس زیرین است اشاره به این است که طمع را به خود چسبانده و از آن جدا نمى‌شود; بدیهى است که افراد طمّاع براى رسیدن به مقصود خود باید تن به هر ذلتى بدهند و دست نیاز به سوى هرکس دراز کنند و شخصیت خود را براى دستیابی به اهداف طمعکارانه خود بشکنند. در سخنان رسول خدا صلى الله علیه وآله مى خوانیم: «بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ لَهُ طَمَعٌ یَقُودُهُ إِلَى طَبَع؛ چه بنده بدى است، بنده‏اى که گرفتار طمعى شود که او را به ذلّت و زبونى و فرومایگى سوق دهد.» (النوادر ^{_{(للراوندی)}}، ص23)

در فراز دوم آنجا که فرمود «آن که راز سختى‌هاى خود را آشکار سازد خود را خوار کرده است»،‌ باید گفت روشن است هرگاه انسان نزد طبیب درد خود را بگوید و از وى راه درمان بطلبد یا پیش قاضى ظلمى را که بر او رفته بیان کند و از او احقاق حق بخواهد یا نزد دوستش از گرفتارى خود براى گرفتن قرض سخن بگوید، کار خلافى نکرده و به دنبال مشکل گشایى بوده; اما طرح مشکلات نزد کسانى که هیچ گونه توانایى بر حل آن ندارند اثرى جز ذلت و سرافکندگى انسان نخواهد داشت. در این گونه موارد باید خویشتن دار بود و لب به شکایت نگشود.

در فراز سوم این روایت می‌خوانیم «آنکس زبان را بر خود حاکم و امیر کند، خود را بى‌ارزش کرده است»، واژه تأمیر (فرمانروا ساختن)، را استعاره آورده است براى مسلّط کردن زبان آدمى، بر آنچه باعث آزار روح است، بدون توجه به آنها؛ چنان که گویى مجبور به گفتن آنها شده است. بدیهى است سخنانى که از فکر و عقل و تقوا سرچشمه نمىپ گیرد، در بسیارى از موارد خطرهایى ایجاد مى‌کند که انسان قادر بر جبران آن نیست و گاه اسباب رنجش افراد آبرومند و سبب ایجاد اختلاف در میان مردم و کینه و دشمنى نسبت به گوینده و دیگران مى‌شود. این فعل در آخرت نیز آثار شومی در پی دارد همچنان که پیامبر(ص) در روایتی فرمود «آیا چیزى جز محصول زبان مردم، باعث به رو در افتادن آنان در آتش دوزخ است». و هیچ ذلّتى براى انسان بالاتر از هلاکت وى نیست.

منابع:
شرح ابن میثم بحرانی (ترجمه محمدی مقدم)
شرح : پیام امام امیرالمؤمنین (مکارم شیرازی)

انتهای‌پیام/