نگاهی به روابط نیروهای نظامی تاجیکستان و روسیه
اگرچه انتظار آن می‌رفت که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ارتش تاجیکستان تمایز بیشتری از ساختارهای شوروی داشته باشد و مستقل‌تر عمل کند، اما جریان دقیقا برعکس شد و بیشترین همگرایی بین نیروهای نظامی مسکو و دوشنبه پدید آمد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، پایگاه مجله یوریژیا دیلی مانیتور در شماره 84 خود در هفته جاری با انتشار مطلبی تحت عنوان «نیروهای نظامی تاجیک به طور فزاینده بخشی از ارتش روسیه می‌شود، به جز در نام» به قلم پائول گلوب، نویسنده باتجربه این مجله، به بررسی مناسبات و ترتیبات نظامی دوشنبه و مسکو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
به گفته ولادیمیر موخین، تحلیل‌گر نظامی ساکن مسکو، نیروی نظامی تاجیکستان «امروز یک پایگاه کوچک از ارتش روسیه را نمایندگی می‌کند. این پایگاه به صورت کامل توسط تسلیحات روسی مجهز شده و حتی همان ساختار سازمانی را مورد استفاده قرار میدهد»، سربازان و افسران توسط روس‌ها و در مدارس و آموزشگاه‌های نظامی روسیه آموزش دیده‌اند و این نیروها به صورت کامل در تمارین نظامی و مانورهای سازماندهی شده توسط مسکو، شرکت می‌کنند. علاوه بر این، او اشاره می‌کند که قوق‌ترین و قابل اعتمادترین قوه نظامی در این جمهوری آسیای مرکزی اصلا تاجیکستانی نیستند، بلکه پایگاه نظامی روسیه است که مسکو آن را حداقل تا سال 2042 در اختیار دارد (روزنامه نزاویسمایا گازتا، 28 مه).
هیچ نیروی نظامی هیچ جمهوری شوروی سابق دیگری همچون تاجیکستان تا این حد با نیروهای نظامی روسیه ادغام نشده است؛ مساله‌ای که چندی پیش (28 مه) در بازدید سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه از دوشنبه برجسته شد (خبرگزاری تاس، 28 مه). به ویژه روابط نزدیک نظامی-نظامی منعکس‌کننده سه محاسبه مرتبط توسط مسکو است: نخست، تاجیکستان بیشترین مرز زمینی را با افغانستان دارد (1300 کیلومتر) که بیش از هر کشور دیگری در آسیای مرکزی است، و لذا در ریسک بیشتری در مقایسه با هر کشور دیگر آسیای مرکزی در ترویج و تسری رادیکالیسم از افغانستان دارد که در نهایت می‌تواند مسیر خود به روسیه را نیز پیدا کند. دوم، تاجیکستان به خودی خود ناپایدار و در معرض خطر فروپاشی است – دولت آن دچار فساد گسترده‌ای است و به شدت بدهکار می‌باشد، جمعیت آن به طرز فزاینده‌ای ناراضی می‌شوند، و کنترل مرکز بر مناطق به طور فزاینده‌ای در معرض تردید قرار می‌گیرد. این موارد بر اساس دیدگاه‌های برخی ناظران می‌باشد (برای مطالعه بیشتر پایگاه EDM را ببینید، 18 اکتبر 2018). و سوم، روسیه به تاجیکستان به عنوان یک مدل بالقوه برای بازگرداندن سلطه روسیه در کل آسیای مرکزی می‌نگرند، که متقاعد شده با کنترل نیروی ساختار در آنجا، می‌تواند به صورت سیاسی کشورها را به خوبی کنترل کند.
سفر شویگو به تاجیکستان تنها یک هفته پیش از دیدار الکساندر بورتنیکوف، مدیر سرویس امنیتی فدرال روسیه (FSB) از دوشنبه صورت گرفت. بورتنیکوف به میزبانان خود گفته بود که مسکو «اطلاعات موثقی» دارد که نیروهای داعش بر مناطق شمالی افغانستان متمرکز شده‌اند که در نزدیکی مرزهای تاجیکستان است. اگر «اقدامات قاطع اتخاذ نشود»، او هشدار داده که «تروریست‌ها ممکن است قادر شوند که در قلمرو تاجیکستان نفوذ کرده، و از آنجا (در پوشش مهاجران) به روسیه بروند». در عین حال، او در دوشنبه گفته است که «این امر اکنون در حال وقوع است» و روسیه و تاجیکستان می‌بایست برای توقف این روند همکاری نزدیکی با یکدیگر داشته باشند (سوابودنایا پرسا، 30 مه).
پس از سفر شویگو به دوشنبه، وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که یک گروه دیگر از افسران تاجیک تحصیل در آکادمی‌های نظامی روسیه را آغاز خواهند کرد و در همین حال افسران روس نقش پررنگ‌تری در آموزش سربازان تاجیک خواهند داشت. این وزارتخانه همچنین اضافه می‌کند که تاجیکستان در شمول یک سری از تمارین نظامی در فصل تابستان که توسط روسیه برگزار می‌شود، قرار دارد. در این تمارین نظامی، «گروه نیروی نظامی متحد روسی- تاجیکی» در یک واحد به جای دو نیروی همکار نظامی عمل خواهند کرد، که یک نشانه است. در همین زمینه، کارشناس نظامی روس، موخین می‌گوید که این امر «درجه بالای همگرایی ارتش های دو کشور» را نشان میدهد (سوابودنایا پرسا، 30 مه). بر اساس گفته دولت روسیه، پایگاه نظامی روسیه در تاجیکستان که بزرگ‌ترین پایگاه نظامی خارجی این کشور است، تجهیزات و تسلیحات جدیدی دریافت می‌کند و احتمالا پرسنل روس بیشتری را نیز در بر بگیرد (پولیت، 28 مه).
مقامات نظامی روسیه ادعا می‌کنند که «بیش از 1500 متخصص جوان» از تاجیکستان در مدارس نظامی روسیه در حال تحصیل هستند، که در آن عملکرد سیستم‌های تسلیحاتی جدید را فراگرفته تا پس از آن به پایگاه نظامی روسیه در تاجیکستان بروند (روزنامه نزاویسمایا گازتا، 28 مه). این امر در پی آن صورت می‌گیرد که روسیه برنامه کمک‌های نظامی خود به دوشنبه را افزایش میدهد، که (به صورت رسمی) بیش از 20 میلیون دلار در سال را در بر می‌گیرد (برای مطالعه بیشتر به پایگاه EDM، 14 آگوست 2013 را بخوانید). یک مجموعه بزرگ که به ارتش تاجیکستان که کمتر از 85 هزار پرسنل فعال دارد، ارائه می‌شود. میزان واقعی کمک‌های نظامی بسیار بیشتر از آن چیزی است که در گزارش‌ها مطرح می‌شود، اما اطلاعات دقیق آن همچنان محرمانه باقی مانده است.
دولت روسیه این گام‌ها را در راستای هراس از این که وضعیت تاجیکستان ممکن است به مرز فروپاشی برسد، می‌گیرد و همچنین چرا که امیدوار است توسعه همکاری‌های نظامی- نظامی به منظور بسط قدرت منطقه‌ای مسکو، موثر واقع شود. از سوی دیگر، یک تحلیل‌گر روس اشاره کرده است که تاجیکستان قادر به دفاع از خودش نیست و به شدت به کمک مسکو نیازمند است، و این امر موجب واگذاری امتیازات انحصاری بیشتری می‌شود. (پایگاه آسیای مرکزی به نقل از وبلاگ پنجره‌ای به اوراسیا در مورخ 1 ژوئن 2015 نقل کرده است؛ روزنامه نزاویسمایا گازتا، 12 اکتبر 2018). دوشنبه با فقدان بودجه برای پرداخت هزینه‌های ضروری دفاعی خود مواجه است و ارتش این کشور تحت نفوذ فساد، عدم وفاداری و حتی باز شدن به روی عناصری از اسلام‌گرایی قرار دارد (یورومیدان پرس، 30 آگوست 2017). جمعیت این کشور نیز به میزان زیادی توسط گروه‌های اسلام‌گرا، که دولت این کشور در تلاش است با شناسایی آن‌ها تا آماری از گروه‌های مورد حمایت رادیکال‌ها ارائه بدهد، قرار دارند. این افراد شامل بیش از 1000 نفر است که در خاورمیانه برای داعش جنگیده‌اند (پایگاه Islamsng، 23 ژانویه 2017). دولت همچنین تمام مسلمانانی که در مدارس اسلامی تحصیل می‌کنند را فراخوانده تا باز گردند و بیش از 700 مورد در کشور را نیز بسته است؛ دولت همچنین شماری از نمازجمعه‌ها و برخی مساجد را نیز که مکانی برای تجمع اسلام‌گرایان بود را بسته است (سوابودنایا پرسا، 30 مه 2019 ). علاوه بر این، این کشور با ناآرامی‌هایی در مناطق کوهستانی جنوبی، در نزدیکی مرزهای افغانستان، و همچنین در زندان‌ها روبرو است (اوراسیانت، 7 نوامبر 2018).
و از سوی دیگر، به دلیل آن که دوشنبه احساس اجباری بودن ارائه امتیازات انحصاری به روسیه را در ارتباط با کنترل روس‌ها بر نیروهای نظامی‌اش دارد، مسکو به این موضوع به عنوان یک فرصت برای بسط سطله خود در منطقه و یادآوری نفوذش در دوره اتحاد جماهیر شوروی، می‌پندارد. آن چه که این موضوع را بسیار جذاب‌تر می‌کند، تاریخ توسعه نیروی نظامی تاجیکستان پس از 1991 است که به میزان قابل توجهی متمایز از دیگر جمهوری‌های شوروی سابق است. در جاهای دیگر، کشورهای تازه استقلال یافته آنچه در پایگاه‌های نظامی شوروی بود را جذب کرده و ارتش‌های خود را پیرامون آن‌ها ایجاد کردند. در تاجیکستان اما، به دلیل جنگ داخلی، پایگاه روسیه در دوشنبه باقی ماند و دولت تاجیکستان شروع به ایجاد نیروهای نظامی خود از صفر، اما تنها از 1993 نمود. این امر به آن‌ها امیدهایی برای این که نیروی نظامی آن‌ها خیلی منطبق با استانداردهای اتحاد جماهیر شوروی، همچون دیگران و یا تحت نفوذ و کنترل مسکو بودند، نباشد (عثمان، صلح‌نامه، 2001). اما اکنون مسکو این موضوع را به سمت نتیجه‌ای متفاوت سوق داده است که می‌تواند به مسکو امیدهایی بدهد، اما چراغ هشدار را برای دیگر مناطق روشن کند.
انتهای پیام/
