مصاحبه| حسن نافعه: تفسیرهای مختلف درباره مرگ «مرسی» وجود دارد /سناریوهای احتمالی پس از مرگ رئیس

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم،دکتر حسن السید نافعه ریاست گروه علوم سیاسی دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه قاهره را در کارنامه خود دارد و از سال 1978 میلادی در این دانشگاه به‌عنوان استاد تدریس کرده است، وی مدرک دکترای علوم سیاسی خود را در سال 1977 میلادی از دانشگاه سوربن فرانسه با بالاترین رتبه کسب کرد. در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌عنوان استاد میهمان تدریس کرده است، در بسیاری از مراکز دیپلماتیک وابسته به وزارت خارجه در مصر و برخی کشورهای عربی به‌ویژه در سلطان‌نشین عمان سخنرانی کرده است. نافعه فعالیت برجسته‌ای هم در زمینه فرهنگی داشته است به‌طوری که مسئولیت بخش فرهنگی در باشگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه قاهره را به‌عهده داشت،‌ دبیرکلی جمعیت عربی علوم سیاسی و هماهنگ‌کننده پویش مصری علیه وراثت و آنگاه دبیرکلی جمعیت ملی تغییر را به‌عهده داشت. عضویت در هیئت مشورتی مجله سیاست بین‌الملل صادره از مؤسسه الاهرام هم از دیگر فعالیت‌های وی به‌شمار می‌رود.

حسن نافعه درباره مرگ غیرمنتظره محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر که با دخالت نظامیان از قدرت سرنگون و راهی زندان شد گفت: اکنون خیلی از افراد تفسیرهای مختلفی درباره این پایان غیرمنتظره (مرگ غیرمنتظره) مطرح می‌کنند؛ برخی می‌گویند نوعی اهمال و کوتاهی پزشکی در قبال وی صورت گرفت و داروهای کافی به وی داده نشد در نتیجه آنچه رخ داد نوعی جنایت بود و آن جنایت اهمال و کوتاهی در رسیدگی پزشکی و عدم بهره‌مند شدن زندانی از حقوق خود بود علاوه بر اینکه این زندانی، زندانی عادی نبود، بلکه رئیس جمهور یک کشور بود، و قوانین و قانون اساسی هم حقوق فراوانی برای زندانی تضمین کرده است که مرسی نتوانست از نیمی یا حتی یک‌چهارم این حقوق بهره‌مند شود.

این تحلیلگر مطرح مصری باز شدن کانال گفت‌وگو بین رهبران اخوان با نظام حاکم را در شرایط فعلی بعید و دشوار دانست و درباره سناریوهای آینده مصر پس از مرگ مرسی بر این باور است که امکان باز شدن باب گفت‌وگو با گروه‌های دیگر جامعه وجود دارد، این‌که آیا گروه‌های معارض دیگر از این فرصت استفاده خواهند کرد، این مسئله مستلزم تلاش‌های عملیاتی گسترده‌ای است، در نتیجه معتقدم این مسئله مقداری زمان خواهد برد.

متن کامل این مصاحبه به‌صورت سؤال و جواب در زیر می‌آید:

 تسنیم: اعلام خبر درگذشت محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر که شش سال هم در بازداشت مقامات مصری به‌سر برده بود، چه پیامدهایی دارد؟

حسن نافعه: اعلام خبر درگذشت محمد مرسی، غیرمنتظره و غافلگیرکننده بود، خبری که پس از یکی از جلسات محاکمه دکتر مرسی اعلام شد که وی غش کرد و به‌روی زمین افتاد و به بیمارستان منتقل شد، ولی پیش از رسیدن به بیمارستان، جان خود را از دست داد.

اکنون خیلی از افراد تفسیرهای مختلفی درباره این پایان غیرمنتظره (مرگ غیرمنتظره) مطرح می‌کنند، برخی می‌گویند که رفتار بدی با دکتر مرسی در داخل زندان صورت گرفت و نوعی اهمال و کوتاهی پزشکی در قبال وی صورت گرفت و داروهای کافی به وی داده نشد در نتیجه آنچه رخ داد نوعی جنایت بود و آن جنایت اهمال و کوتاهی در رسیدگی پزشکی و عدم بهره‌مند شدن زندانی از حقوق خود بود. نکته دیگر اینکه، این زندانی، زندانی عادی نبود، بلکه رئیس جمهور یک کشور بود  و قوانین و قانون اساسی هم حقوق فراوانی برای زندانی تضمین کرده است که مرسی نتوانست از نیمی یا حتی یک‌چهارم این حقوق بهره‌مند شود، در نتیجه مسئله رفتار با وی در داخل زندان مطرح خواهد شد و این پرونده به‌شکل گسترده و بزرگ پس از درگذشت غیرمنتظره رئیس جمهور مرسی گشوده خواهد شد.

تسنیم: چه سناریوهایی در حال حاضر در برابر جماعت اخوان المسلمین پس از درگذشت محمد مرسی و زندانی بودن بسیاری از رهبران این گروه و همچنین طبقه‌بندی شدن اخوان المسلمین به‌عنوان یک سازمان تروریستی از سوی مقامات مصری وجود دارد؟

حسن نافعه: در ارتباط با نظام مصر باید بگویم که انتظار ندارم موضع خود را در قبال جماعت اخوان المسلمین تغییر دهد و این نظام همچنان به توصیف اخوان المسلمین به‌عنوان یک سازمان تروریستی ادامه خواهد داد، اما درگذشت مرسی منجر به بحث و بررسی مشخصی در داخل جماعت اخوان المسلمین خواهد شد، ما می‌دانیم که بیشتر رهبران اخوان المسلمین در حال حاضر زندانی هستند، ولی در عین حال بخش قابل‌توجهی از اعضای برجسته اخوان المسلمین در خارج مصر هستند و به قطر و ترکیه یا برخی کشورهای دیگر فرار کردند و دشواری‌های فراوانی برای دور هم جمع شدن این رهبران و توافق درباره رهبری یکپارچه و واحدی که بتواند دیدگاه جدیدی را درباره تعامل با بحران خود با نظام یا گروه‌های معارضه دیگر بازترسیم کند، وجود دارد در حالی که برخی جریان‌ها گمان می‌کردند که شرط اصلی برای تعامل با نظام یا حتی با معارضان، پذیرفتن بازگشت «مرسی» به حاکمیت به‌عنوان نماینده مشروع و قانونی است در حالی که این جریان‌ها، دولت کنونی مصر را فاقد مشروعیت می‌دانند.

در طول هشت سال اخیر، گفت‌وگو و بحث و بررسی داخلی در جماعت اخوان المسلمین هیچ نتیجه‌ای نداشته است در نتیجه تصور می‌شود که درگذشت مرسی این مانع را برطرف کند، از حالا به بعد دیگر کسی نمی‌تواند خواستار بازگشت مرسی (به قدرت) شود (با مرگ مرسی این خواسته نیز منتفی شد)، این مسئله اولاً به‌نوعی به توافق میان جریان‌های رقیب و در حال نزاع در داخل جماعت اخوان المسلمین کمک خواهد کرد و از طرف دیگر ممکن است به گشودن باب گفت‌وگو میان گروه‌های مختلف جامعه مدنی با جماعت اخوان المسلمین و جریان میانه‌روی داخل اخوان المسلمین کمک کند که دستانش به خون آغشته نشده یا در رویارویی با کشورها و جامعه سلاح به دست نگرفته است.

به همین سبب، درگذشت مرسی، نتایج سیاسی با این مفهوم خواهد داشت و گفت‌وگوی عمیق‌تر در داخل جماعت اخوان المسلمین را به‌دنبال خواهد داشت و چه‌بسا این مسئله به برطرف کردن شکاف و رفع اختلافات در اسرع وقت کمک کند.

تسنیم: آیا این مسئله (درگذشت مرسی) به گشودن کانال‌های گفت‌وگو میان جماعت اخوان المسلمین و دولت مصر کمک خواهد کرد؟

حسن نافعه: این مسئله بعید نیست، باز شدن کانال گفت‌وگو با دولت دشوار خواهد بود، ولی غیرممکن نیست به‌ویژه با توجه به اینکه دولت مصر در تحقق اهداف خود شکست خورده و جماعت اخوان المسلمین هم ثابت کرده که در صحنه حضور دارد، ولی امکان باز شدن باب گفت‌وگو با گروه‌های دیگر جامعه وجود دارد، معتقدم این مسئله آسان‌تر خواهد بود، زیرا برخی این شرط دشوار یعنی پذیرفتن بازگشت مشروعیت (بازگشت مرسی به قدرت) را اعلام می‌کردند، در حالی که به‌نظر می‌رسید این شرط دشواری باشد.

تسنیم: چرا جماعت اخوان المسلمین به این سرنوشت دچار شد؟ آیا به‌خاطر این بود که به غرب و آمریکا و عربستان تکیه کرد یا احزاب دیگر را دور زد و پشت سر گذاشت؟

حسن نافعه: بر این باورم که جماعت اخوان المسلمین فرصتی برای رهبری جامعه مصر به سمت طرح نهضت و دموکراسی و توسعه کشور در اختیار داشت، ولی دوره کوتاه حکومت آن این مسئله را مورد تاکید قرار داد که این گروه از نظر سیاسی به شکل ناپخته عمل کرد، و تلاش کرد تنها طرح ویژه خود را به عنوان جماعت اخوان المسلمین اجرا کند، بدون اینکه ریشه های نظام قدیم کنده شود. این در حالی است که انقلابی که نظام سابق (حسنی مبارک) را ساقط کرد، انقلاب اخوان نبود، بلکه این گروه های مدنی بودند که شراره آن را روشن کردند. از این جهت اخوان المسلمین فرصت کافی برای اتحاد و همکاری با جریان های انقلابی دیگر که آغاز گر انقلاب بودند، در اختیار داشت و نباید تنها طرح اخوانی را به اجرا می گذاشت.

این مسئله سبب بروز شکاف میان گروه‌های انقلابی شد و مرسی هم اشتباهات مشخصی داشت، زیرا وی بر دفتر ارشاد تکیه کرد و به‌عنوان رئیس جمهوری برای همه مصری‌ها رفتار نکرد در نتیجه خود را گروگان دفتر ارشاد قرار داد که ترکیب مشخصی دارد به‌ویژه در سایه سیطره شخصیت قدرتمند مانند خیرت الشاطر، ولی (روند) رسیدن محمد مرسی به قدرت بسیار طولانی بود، در حالی که مرسی نامزد اول جماعت اخوان المسلمین نبود بلکه نامزد اول این گروه، خیرت الشاطر بود اما به‌خاطر برخی مسائل سازمانی، مرسی را به‌عنوان نامزد دوم خود برگزید و این مسئله موضع مرسی را حتی پس از رسیدن به قدرت و مقام ریاست جمهوری تضعیف کرد.

ارتباط مرسی با دفتر ارشاد و رها کردن گروه‌های انقلابی و ائتلاف اخوان المسلمین با گروه‌های سلفی مرتبط با تروریسم و ضدانقلاب، همه این عوامل سبب تحریک و شوراندن گروه‌های سیاسی در داخل شد، همان گروه‌هایی که انقلاب 30 ژوئن را پدید آوردند، ولی در هر حال ما اکنون در یک بن‌بست سیاسی بزرگ به‌سبب ماهیت نظام موجود به‌سر می‌بریم، نظامی که بر پایه سرکوبگری بنا شده در نتیجه هیچ کس قادر به تغییر این نظام نخواهد بود، بنابراین، ضرورت دارد که گفت‌وگو میان گروه‌هایی که سلاح به دست نگرفته و تروریسم را در پیش نگرفته‌اند و خواهان دولت غیرنظامی هستند، انجام شود، جدایی میان اخوان المسلمین و جریان‌های اسلامی همراه آن و جریان‌های مدنی مانع رسیدن به توافقی درباره چگونگی پایه‌ریزی طرح و نظام سیاسی جدید می‌شود، این معضل و مشکلی است که برای مدت طولانی ادامه خواهد داشت.

درگذشت مرسی ممکن است به گشودن این باب گفت‌وگو به‌شکل بهتر کمک کندیا حداقل نظام سیاسی مصر را وادار کند که دیگر یک رئیس جمهور قانونی را (در آینده) در داخل زندان تهدید نکند، چشم‌انداز اکنون ممکن است آسان‌تر باشد، ولی به یک دیدگاه سیاسی نیاز است تا از این فرصت بهره‌برداری کند، من نمی‌دانم که آیا نظام قادر به بهره‌برداری از آن خواهد بود و این‌که آیا گروه‌های معارض دیگر از این فرصت استفاده خواهند کرد، این مسئله مستلزم تلاش‌های عملیاتی گسترده‌ای است، در نتیجه معتقدم این مسئله مقداری زمان خواهد برد.

گفت‌وگو از سعید شاوردی

انتهای پیام/*