آیا دولت روحانی باز هم فریب «آب‌نبات چوبی» اروپایی‌ها را می‌خورد؟

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ــ 18 اردیبهشت ماه سال جاری، حسن روحانی رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت ــ یک سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای ــ با استناد به بندهای 26 و 36 برجام، گام عملی ایران در جهت کاهش تعهدات خود را با هدف فشار به طرف‌های دیگر برای عمل به تعهداتشان اعلام کرد.

این اعلام دولت جمهوری اسلامی ایران اگرچه شاید دیر ولی یک گام مهم و عملی در جهت یادآوری به طرف‌های دیگر ــ خصوصاً اروپایی‌ها ــ بود که باید به تعهدات خود در قبال توافق پایبند باشند.

طبق اعلام حسن روحانی، جمهوری اسلامی ایران از فروش مازاد بر 300 کیلوگرم مواد غنی‌شده (که در قبال آن کیک زرد دریافت می‌کرد) و نیز فروش مازاد 130 تن آب سنگین خود، خودداری می‌کند.

این توقف در فروش، طی یک اولتیماتوم 60روزه به طرف اروپایی اعلام شد تا آنها به انجام وظایف و جبران خسارات ناشی از خروج آمریکا از برجام متعهد شوند؛ اولتیماتومی که البته در همان روز اول از سوی اتحادیه اروپا رد شد.

ایران با اتخاذ این تصمیم، دو راه پیشِ‌روی 5 کشور مقابل در برجام قرار داد: یا به تعهدات خود بر خواهند گشت و شروط ایران مانند بازگشت فروش نفت به دوران قبل از تحریم و عادی شدن تراکنش‌های پولی و بانکی بین‌المللی را محقق خواهند کرد که در این صورت ایران نیز شرایط را به قبل از 18 اردیبهشت 98 بر خواهد گرداند و یا در غیر این صورت، گام دوم در جهت کاهش بیشتر تعهدات ایران برداشته خواهد شد که شامل عبور از سطح غنی‌سازی 3.67 (بر مبنای تعهدات برجام) و نیز تصمیم‌گیری ایران برای بازگرداندن رآکتور آب سنگین اراک به وضعیت پیش از برجام خواهد بود.

اکنون درحالی که تنها 10 روز تا پایان ضرب‌الاجل ایران به طرف اروپایی باقی مانده، به‌نظر می‌رسد آنها همچنان نه‌تنها اراده‌ای برای اجرای تعهدات خود ندارند، بلکه سعی می‌کنند با اقدامات ناچیز و غیرمؤثری مانند راه‌اندازی اینستکس (INSTEX)، ایران را به عملکرد خود خوشبین کنند.

اینستکس یک سازوکار مالی اروپایی (spv) با ایران برای ادامه مبادلات تجاری است که این کانال مالی در بهمن ماه سال 97 با نام INSTEX در فرانسه ثبت شد.

در این سازوکار، مبادلات با یورو انجام می‌‌شود اما نکته قابل تأمل این است که در این سازوکار قرار نیست ایران پولی دریافت کند، بلکه در مقابل تعهدات طرفهای اروپایی، برخی اقلام به ایران داده خواهد شد. مسئله مهمتر این است که عملاً اینستکس هیچ کاری علیه تحریم‌های آمریکا انجام نمی‌دهد بلکه آن‌چنان که سفیر آلمان در ایران نیز چندی پیش در گفتگو با تسنیم تأکید کرد، اینستکس تحریم‌های آمریکا را به‌رسمیت می‌شناسد!

وعده اروپایی‌ها درخصوص راه‌اندازی این کانال مالی تا چند ماه پس از ثبت آن نیز اجرایی نشد و همزمان، بر اساس آنچه بلومبرگ گزارش کرد، «سگال مندلگر» معاون وزارت خزانه‌‌داری آمریکا نیز در نامه‌ای که در روز هفتم می (17 اردیبهشت) به مقامات اروپایی نوشت، هشدار داد که سازوکار مالی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران (اینستکس) و همه اشخاصی که به‌نوعی با آن در ارتباطند، در صورت عملیاتی شدن این کانال مالی با خطر محرومیت از دسترسی به نظام مالی آمریکا مواجه خواهند شد.

اینها همه درحالیست که «هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیرکل سرویس اقدام خارجی این اتحادیه روز جمعه (دیروز) در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اتریش با انتشار پیامی در حساب کاربری رسمی خود در توئیتر اعلام کرد که سازوکار مالی موسوم به اینستکس برای تسهیل مبادلات تجاری بین اروپا و ایران عملیاتی شده است.

به‌نظر می‌رسد اروپایی‌ها در تلاش هستند، تا به‌جای برآورده کردن خواسته‌های اصلی ایران در انجام تعهدات خود و جبران خسارت ناشی از خروج آمریکا، اقداماتی نظیر راه‌اندازی و عملیاتی کردن اینستکس را به‌عنوان یک اقدام عملی نشان دهند تا ایران از مسیر ضرب‌الاجل خود برگردد؛ اقداماتی که «عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه کشورمان نیز آن را ناکافی دانسته و روز گذشته در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرد اگرچه سه کشور اروپایی اقداماتی را در مورد اینستکس انجام داده‌اند اما این اقدامات هنوز با خواسته‌های ایران فاصله زیادی دارد.

حال جای این نگرانی وجود دارد که عده‌ای در داخل و خصوصاً در دولت این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها درخصوص اینستکس را به‌مثابه دستاوردی بزرگ به‌خورد ملت داده و با این بهانه از پیگیری ضرب‌الاجل داده‌شده منصرف شوند.

این نگرانی وقتی جدی‌تر می‌شود که علی‌رغم وعده سازمان انرژی اتمی، که قرار بود در روز 6 تیر (دو روز قبل) ایران از سقف 300کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده عبور کند، ولی این اتفاق هنوز نیفتاده و یا دست‌کم دولت ایران از اعلام آن خودداری کرده است تا نشانه‌ای از ملایمت را به اروپا اعلام کند.

این یک امر اثبات‌شده است که ایستادگی دربرابر طرف زورگوی خارجی، آنها را تا حدودی به انجام تعهداتشان پایبند می‌کند که همین ضرب‌الاجل اخیر به اروپایی‌ها یک نمونه کوچک آن است.

یادمان نرفته که آمریکایی‌ها که تا همین چند ماه قبل حرف از تهدید نظامی می‌زدند و گزینه حمله نظامی به ایران را روی میز داشتند، چطور در برابر اقدامات قاطع و صریح ایران نه‌تنها کوتاه آمدند بلکه دست به دامن واسطه‌های خود برای جلب نظر جمهوری اسلامی شدند.

هنوز چند روزی از انهدام پهپاد پیشرفته آمریکایی نمی‌گذرد. آمریکایی‌ها اگرچه پس از دریافت این ضربه، در ظاهر ژست تهدید گرفته اعلام کردند که آماده حمله به ایران هستند، ولی نهایتاً از همه ادعاهای خود پا پس کشیدند و نه‌تنها مدعی شدند که ترامپ دستور توقف حمله را صادر کرده، بلکه رئیس جمهور آمریکا مقابل دوربین‌های تلویزیونی با اتخاذ مواضع منفعلانه، حتی از ایران بابت خویشتنداری و عدم اصابت هواپیمای باسرنشین آمریکایی قدردانی کرد.

موارد از این دست زیاد است و البته مصادیق دیگری را هم می‌توان ذکر کرد که چطور دشمنان جمهوری اسلامی دربرابر وادادگی مسئولان و اتخاذ تصمیمات منفعلانه، جری شدند و نه‌تنها به تعهدات خود پایبند نبودند بلکه 180 درجه خلاف آن را هم عمل کردند که خروج یکجانبه آمریکا از برجام یک نمونه عینی آن است.

با این تفاسیر باید این هشدار را به مقامات دولتی و تصمیم‌گیران سیاست خارجی داد که مبادا فریب آب‌نبات چوبی اینستکس را بخورند و از خواسته های خود در برابر این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها کوتاه بیایند که در این صورت، بزرگترین ضربه را در حالی که در میانه یک صحنه نبرد سخت و در حال نزدیک شدن به خواسته‌های خود هستیم، به این روند وارد خواهند کرد.

اینستکس حتی اگر به‌صورت تمام و کمال اجرایی شده و کارشکنی‌های آمریکا نیز مؤثر واقع نشود، حتی بخش قابل‌توجهی از خواسته‌های ما در لغو تحریم‌ها و سازوکار انتقال پول را برآورده نخواهد کرد.

بنابراین اگرچه اروپایی‌ها باید همه توان خود را برای راه‌اندازی این کانال مالی به‌کار بگیرند، ولی باید صریح و شفاف به آنها اعلام شود که مطالبات ایران محدود به راه‌اندازی اینستکس نیست. آنها باید تمامی خواسته‌های جمهوری اسلامی را برآورده کنند؛ خواسته‌هایی که یک بار با امضای سند برجام به آن متعهد شده‌اند، و در غیر این‌صورت ایران بر اساس همین استراتژی دو ماه اخیر خود که بهره‌گیری از  حقوق برجامی‌اش برای متعهد کردن طرفهای دیگر به اجرای تعهداتشان است عمل خواهد کرد.

انتهای پیام/*