پاس‌کاری حریق در بازار تاریخی اردبیل؛ تجربه «پلاسکو» هم عبرت نشد
در حالی که تجربه حریق با زیان مالی و جانی گسترده در کمین بازار تاریخی اردبیل است، بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایمنی این مجموعه نفیس تاریخی گرفتار پاس‌کاری ادارات و مالکان شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، بازار تاریخی اردبیل معروف به راسته بازار و یا «قیصریه» مجموعه‌ای است مرکب از تیمچه، سرا، حمام و مسجد که بنای فعلی آن از جمله آثار دوره سلجوقی، زندیه و صفویه بوده و بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است.
بر سر بازارچه شمال شرقی بازار سنگ نوشته‌ای است که تاریخ ساخت و بانی بازار در آن درج شده اما به علت فرسایش سطح سنگ و عدم اشاره دقیق منابع تاریخی زمان ساخت این بازار مشخص نیست و به روایتی پیش از حکومت صفوی احداث شده است.
قدیمی‌ترین سیاحانی که از بازار اردبیل نام برده‌اند عبارتند از مقرسی و اصطخری در سده چهارم هجری که این مجموعه تاریخی را به صورت صلیب در چهار راسته توصیف کرده‌اند که در میانه آن مسجد قرار دارد.
قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شده و ارتباط بعضی از بخش‌های آن با مرکز بازار از بین رفته است، به‌طوری‌که این بازار در حال حاضر در مرکز شهر و در طرفین خیابان امام خمینی(ره) واقع شده و بازدید کنندگان به وضوح می‌توانند جدایی بازار طلا فروشان را از بازار قیصریه فعلی مشاهده کنند.
بازار اردبیل با طاق‌نمای جانبی، طاق و تویزه و گنبدهای ساده شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، خراطان، قصابان، بقالان، کلاه دوزان، علافان، پارچه فروشان، پنبه فروشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای جهودها، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگوچی و تیمچه زنجیرلی است.
تمامی زیبایی و قدمت تاریخی این بازار که همچنان به عنوان قلب تپنده اقتصاد شهر اردبیل محسوب می‌شود، به دلیل اینکه با اصول معماری گذشته احداث شده و بعدها افزودنی‌هایی از جمله تغییر در ساختار بازار و سیم کشی را تجربه کرده در معرض حریق است.
موضوعی که بعد از حادثه تلخ آتش سوزی بازار پلاسکو به صورت برجسته مورد بررسی قرار گرفت و هرچند برخی تمهیدات پیش‌بینی شد اما به اذعان هیچ یک از متولیان و دستگاه‌های اجرایی و حتی خود کسبه این سطح از ایمنی مقبول نیست.
تاثیر منفی ساخت و سازهای غیراصولی دوره پهلوی
معاون میراث فرهنگی استان اردبیل در خصوص وضعیت ایمنی این بنای تاریخی در مقابل حریق تصریح کرد: ایمنی بازار مطالبه جدی ما است و بارها در این خصوص جلساتی برگزار شده و با دستگاه‌های اجرایی دیگر موارد لازم مطرح شده است.
کریم لطفی افزود: به ویژه سه منطقه پرخطر در بازار تاریخی داریم که شامل سرای امام جمعه( عمدتا فروش خشکبار)، سرای حاجی یوسف(عمدتا فروش البسه) و بازار جلایی( عمدتا پلاستیک فروشی) است.
وی تاکید کرد: به عنوان مثال بازار جلایی در دوره پهلوی به شکل نامناسب در سه طبقه بازسازی شده که یک طبقه آن مازاد بوده و مغایر معماری بازار است؛ برای بازگردان این بخش از بازار نیاز به اعتبار قابل توجه جهت تملک مغازه‌ها است و لازم است خود کسبه هم در این خصوص همکاری لازم را داشته باشند.
معاون میراث فرهنگی استان به مرمت سرای امام جمعه اشاره کرد و گفت: مرمت سرای حاجی یوسف نیز آغاز شده است تا ایمنی بازار در این دو منطقه بهبود یابد.
وی با بیان اینکه هر طرح ایمنی باید منطبق بر ضوابط صیانت از اثر ثبت ملی باشد، تصریح کرد: به عنوان مثال آتش‌نشانی می‌تواند در محدوده بازار امام حسین (ع) با تملک چند مغازه نسبت به ایجاد ایستگاه آتش نشانی اقدام کند.
لطفی با تاکید به اینکه سیم کشی‌های غیر مجاز و بی‌احتیاطی خود کسبه می‌تواند منجر به بروز حریق شود، گفت: برای ممانعت از بروز حادثه ما نیازمند همکاری دستگاه‌های اجرایی و خود کسبه هستیم.
استقرار روزانه خودرو آتش نشانی در مقابل بازار!
در وضعیتی که دستگاه‌های اجرایی نیز در حادثه پلاسکو به عنوان مقصر بروز حادثه شناخته شدند، آتش نشانی اردبیل در اقدامی قابل تامل جهت جلوگیری از بروز حادثه روزانه خودرو آتش نشانی را در مقابل بازار تاریخی مستقر می‌کند.
مدیرعامل آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اردبیل در این خصوص تصریح کرد: روزانه از ساعت 9 و 30 دقیقه صبح لغایت 2 بعد از ظهر خودرو آتش نشانی در مقابل مصلای اردبیل مستقر می‌شود.
محمد رضا یعقوبی تصریح کرد: به دلیل ترافیک دائمی اطراف بازار، در صورت بروز حادثه در بازار حضور نیروهای آتش نشانی حداقل به 20 دقیقه زمان نیاز دارد اما با استقرار خودرو آتش نشانی به مراتب مداخله سریعتر خواهد بود.
وی با بیان اینکه اقداماتی جهت ایمن‌سازی بازار پیش‌بینی شده است، گفت: البته در برخی مواقع همکاری مطلوبی از کسبه ندیدیم و به عنوان مثالی زمانی که می‌خواستیم فایرباکس در دیوارها نصب کنیم، کسبه به بهانه اینکه ستون‌ها را اجاره می‌دهند، ممانعت کردند. ما مجبور به حفر کف بازار در چند نقطه و تعبیه اماکانات لازم برای اطفا حریق شدیم.
مدیرعامل آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اردبیل اضافه کرد: با این وجود شیرهای هیدرات و ایستاده در بازار افزایش یافته و هر سه ما یکبار تجهیزات ایمنی بازار مورد بازدید و بررسی قرار می‌گیرد و تمامی کپسول‌های اطفا حریق نیز شارژ می‌شود.
یعقوبی با تاکید به اینکه برخی بازاریان اطلاعات مناسبی از اطفا حریق ندارند، اظهار کرد: به عنوان مثال پارچه فروش از گاز مونوکسید کربن استفاده می کند که پاسخگو نیست و خاموش کننده مونوکسید کربن در مغازه لوازم برقی مناسب است.
وی افزود: سیم کشی‌های برق نیز به صورت مستمر بررسی می‌شود و تذکرات لازم نیز به بازاریان انتقال می‌یابد. هدف ما این بود که در محدوده بازار ایستگاه آتش نشانی دایر کنیم که فعلا مکانی برای آن مشخص نشده و این طرح ابتر مانده است.
پای هزینه که به میان می‌آید کسی مسئول نیست
دستگاه‌های متولی معتقدند در صورت همکاری کسبه قادر به ایمن‌سازی بازار و همچنین ممانعت از بروز حادثه خواهند بود و این در حالی است که رئیس هیئت امنای بازار تاریخی اردبیل معتقد است مشکلات ایمن‌سازی تنها به دست بازاریان حل نمی‌شود.
محمد باقر گیمه چی تصریح کرد: به عنوان مثال جهت تعبیه تجهیزات اعلام حریق در راسته‌ها و شارع‌ها، دستگاه‌ها خواستار مشارکت بازریان هستند اما بسیاری از مغازه‌ها حتی در خود مغازه تجهیزات نصب نکرده‌اند.
وی افزود: زمانی که پای هزینه در میان باشد، هیچ کس خود را مسئول اصلی معرفی نمی‌کند و این در حالی است که مغازه داری که در داخل مغازه تجهیزات نصب نکرده برای راسته نمی‌تواند هزینه کند.
رئیس هیئت امنای بازار تاریخی اردبیل در خصوص سیم‌کشی‌های غیرمجاز بازاریان نیز گفت: به هیچ عنوان بازاریان سیم کشی غیرمجاز ندارند اما در همین بازار جلایی و سرای حاجی احمد ما شاهد سیم‌کشی عنکوبتی هستیم، هر چند اداره برق در برخی جاها کابل اجرا کرده اما باید این وضعیت سیم‌کشی‌ها ساماندهی شود.
گیمه چی افزود: طرح‌هایی در بازار اجرا شده و کسبه نیز همکاری داشتند اما برخی نیز به فاز عملیات نرسیده از جمله اینکه قرار بود کنتورها از مغازه‌ها خارج شود و به راحتی در دسترس اداره برق باشد که فعلا اجرا نشده است.
وی در خصوص استفاده از وسایل گرمایشی نفتی و بروز حادثه حریق نیز گفت: به اعتقاد بنده وسایل گرمایشی نفتی شاید یک دهم درصد در بروز حادثه موثر باشند و بیش از آن وضعیت سیم‌کشی‌ها باید مورد بررسی قرار گیرد.
وی گفت: بازاریان خواستار لوله کشی گاز نیز شدند که میراث فرهنگی به دلیل لطمه به بافت تاریخی بازار این موضوع را فعلا نپذیرفته است.
این اظهارات در حالی است معاون بهره برداری و دیسپاچینگ شرکت توزیع برق استان معتقد است سیم‌کشی‌های غیرمجاز در حیطه مسئولیت اداره کل نیست و تمامی سیم‌کشی‌های انجام شده اداره برق نیز با استاندارد لازم انجام شده است.
حسین قدیمی تصریح کرد: اینکه سیم‌کشی از یک مغازه به مغازه دیگر به صورت غیرمجاز انجام شده لازم است تا هیئت امنای بازار ورود کند.
وی افزود: تمامی پروژه‌های اصلاح، توسعه، بهینه‌سازی و اجرای برق‌رسانی توسط پیمانکاران ذیصلاح و مشاوران معتبر که دوره‌های آموزشی را سپری کرده‌اند، انجام می‌شود.
طرح‌های ایمن‌سازی کافی نیست
تمامی این اظهارات که به نوعی پاس‌کاری آتش در بین دستگاه های متولی است، در وضعیتی است که جرقه بی‌احتیاطی می‌تواند خسارتی به مراتب بیشتر از هزینه‌های ایمن‌سازی روی دست بازار تاریخی بگذارد. بازاری که معماری، قدمت و تاثیرات فرهنگی و اقتصادی آن موجب شده تا به اذعان کارشناسان به عنوان یکی از آثار با قابلیت ثبت جهانی مورد توجه قرار گیرد.
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی که در روند رسیدگی به پرونده پلاسکو نیز حضور داشت معتقد است هر چند اقداماتی برای ایمن‌سازی این بازار انجام شده اما کافی نیست.
صدیف بدری افزود: تاسیسات برقی و مکانیکی در بازار تعبیه شده اما لازم است تکمیل شود و بازاریان و کسبه نیز همکاری لازم را داشته باشند.
وی با تاکید به اینکه بیش از همه لازم است میراث فرهنگی و شهرداری اقداماتی که آغاز کرده‌اند را به اتمام برسانند، اظهار کرد: به منظور مقابله با حریق لازم است تمامی امکانات به کار گرفته شود و زمان‌بندی تعریف شده نیز اعمال شود.
در حادثه حریق پلاسکو که هنوز داغ آن بر دل هموطنان است کمیسیون عمران مجلس بعد از بررسی به نقش دستگاه‌های مانند شهرداری تهران، اتحادیه صنفی، مالک زمین پلاسکو و سرقفلی داران مغازه‌های پلاسکو اشاره کرد. موضوعی که به نظر می‌رسد عبرتی برای اردبیل نشده است و جلسات هم‌اندیشی نیز فعلا موجب نشده تا بازار اردبیل به آرامش و ایمنی مطلوب دست یابد.
گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/ ت