گزارش تسنیم-بخش دوم|یک لشکر مترجم ایرانی به دنبال الیف شفق

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ در بخش نخست این گزارش٬ به این موضوع پرداخته شد که در ایران و در چند سال اخیر٬ ده‌ها عنوان کتاب از خانم الیف شفق نویسنده ترک تبار چاپ شده که بسیاری از آنها توسط چندین مترجم روانه بازار شده است.

در بخش پایانی گزارش٬ به دلایل فروش چند صد هزار جلدی اثر جنجالی این نویسنده در ایران می‌پردازیم.

ملت عشق٬ لشکری مترجم به دنبال یک نویسنده

یکی از مهم‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های شفق در ایران٬ کتابی است که در ایران با چندین عنوان ترجمه شده است: ملت عشق٬ چهل بایسته عشق٬ چهل قانون عشق٬ چهل حکایت عشق٬ حکایت ملت عشق٬ دولت عشق و ...!

به جرات می‌توان گفت که تعدد ترجمه‌های این کتاب به حدی است که تامل در خصوص دلایل آن٬ ابعاد بزرگی از آسیب‌ها و بیماری‌های نشر کتاب و بازار ترجمه در کشور ما را روشن می‌کند. تا جایی که وقت٬ مجال و طاقت و حوصله گزارشگر تسنیم اجازه داده٬ تحقیق در کتابفروشی‌ها٬ انتشارات و فهرست‌ها٬ نشان داد که این کتاب خانم الیف شفق نویسنده ترک‌ تبار٬ دست کم با 10 عنوان متفاوت ترجمه شده و حداقل 42 مترجم٬ آن را به فارسی برگردانده‌اند!

چاپ و انتشار یک اثر از یک نویسنده با بیش از چهل ترجمه در عرض سه سال در یک کشور٬ به خودی خود٬ یک پدیده و در همان حال٬ یک بیماری و آسیب جدی است.

اسامی برخی از مترجمین فارسی این کتاب عبارتند از: جمیله فاضل٬ مهرداد انتظاری٬ بهارک بهارستانی٬ الهه کیهان‌فر٬ نازنین جباریان‌صابر٬ علی اکبر قاری‌نیت٬ صابر حسینی٬ زهرا یعقوبیان٬ انسیه رضایی٬ پرستو عوض‌زاده٬ نادره موسوی٬ سمیه بدوی٬ لیلا اثنی‌عشری٬ شهاب یوسفی٬ لعبت روحانی٬ راضیه عبدلی٬ مینا امیری٬ علی‌اصغر شجاعی٬ فهیمه ممبنی٬ فاطمه باریک‌لو٬ ارسلان فصیحی٬ پوران حسن‌زاده٬ فاطمه آخوندی٬ محمدجواد نعمتی٬ رویا منجم٬ فرزانه اختیاروکالتی٬ مهرنوش عدالت٬  زهره قلی‌پور.

کتاب ملت عشق٬ زندگی یک زن مقیم بوستون آمریکا را روایت می‌کند که از عشق بریده است و زندگی پرملالی دارد. اما در اثنای ویرایش کتابی در مورد عشق شمس و مولانا٬ متحول می‌شود. سپس به قونیه سفر می‌کند و کتاب در قالب روایت داستانی موازی٬ عشق مولانا را از زوایای گوناگون٬ بازگو می‌کند.

الیف شفق در این کتاب٬ تلاش می‌کند که نسخه آشنای اروپایی - آمریکایی دین و عرفان رقیق شده و ساده شده را به خورد خواننده دهد.

از این نظر٬ کتاب او تفاوتی با ادبیات آن کشیش‌ها و سخنران‌هایی ندارد که هزاران نفر را با بلیط‌های 50-40 دلاری در تالارهای بزرگ معنویت انگیزشی جمع کرده و با ادبیاتی دلنشین و عوام‌پسندانه در مورد تلقین نیروی عشق و توانایی‌های انسان٬ برای آنها سخنرانی می‌کنند.

بگذارید چند جمله از افاضات شبه فلسفی الیف شفق در رمان ملت عشق را با هم مرور کنیم:

1.عمری که بی‌عشق بگذرد، بیهوده گذشته است. نپرس که آیا باید در عشق الهی باشم یا عشق مجازی، عشق زمینی یا عشق آسمانی، یا عشق جسمانی؟ از تفاوت‌ها تفاوت می‌زاید.

2.پیمودن راه حق کار دل است نه کار عقل. راهنمایت همیشه دلت باشد نه سری که بالای شانه‌هایت است.

عقل محتاط است. ترسان و لرزان گام بر می‌دارد. با خودش می‌گوید: «مراقب باش آسیبی نبینی.» اما مگر عشق این گونه است؟ عشق می‌گوید: «خودت را رها کن. بگذار برود!»

3.عشق سفر است. مسافر این سفر چه بخواهد چه نخواهد، از سر تا پا عوض می‌شود.

4.شیطان مخلوقی ترسناک نیست که بیرون از ما در پی فریب دادنمان باشد، صدایی است در درونِ خودمان.

5.اندیشیدن به پایانِ راه٬ کاری بیهوده است. وظیفه تو فقط اندیشیدن به نخستین گامی است که بر می‌داری.

6.عاشق حقیقی خدا وارد میخانه که بشود، آنجا برایش نمازخانه می‌شود. اما آدم دائم الخمر وارد نمازخانه هم که بشود، آن جا برایش میخانه می‌شود. در این دنیا هر کاری که بکنیم، مهم نیتمان است، نه صورتمان.

7.نه آینده مان مشخص است، نه گذشته‌مان را می‌توانیم عوض کنیم. صوفی همیشه حقیقت زمان حال را در می‌یابد.

این‌ها تنها چند جمله از چهل پاراگراف نسبتاً طولانی خانم شفق است که در گروه‌های مجازی و تلگرام و اینستاگرام بین زنان و مردان ایرانی دست به دست می‌شود و از آنها به عنوان چهل قاعده و قانون عشق یاد می‌شود.

دختران و پسران و مردان و زنانی که به احتمال قوی بیش از 95 درصد آنها تاکنون کتاب مقالات شمس را در دست نگرفته و چند غزل از مولانا را به زبان اصلی فارسی نخوانده‌اند٬ حالا تلاش می‌کنند تا بر اساس کتابی که از انگلیسی ترجمه شده٬ عشق و ارتباط شمس و مولانا را بفهمند و بر اساس چهل قانون عشق الیف شفق٬ زندگی کنند!

در مورد درستی یا غلط بودن هر کدام از جملات و گزاره‌های کذایی موسوم به چهل قانون عشق می‌توان بحث کرد. برخی از این جملات صحیح و درست و شبیه به سخنان عارفانی ایرانی هستند٬ برخی از آنها غلط٬ بعضی محل بحث و گروهی از این حرف‌ها نیز گفته‌های سطحی و پیش پا افتاده هستند که ممکن است بر زبان هر کسی جاری شود.

مشکل این نیست که الیف شفق در مقام یک رمان‌نویس حق دارد در مورد عشق یا دیگر مفاهیم زندگی بشر به چه شکلی حرف بزند. مشکل اینجاست که:

1.بین یک رمان و کتابی در مورد دستورالعمل‌های عشق و عرفان٬ مرز و فاصله وجود دارد و مصیبت است اگر کسی با خواندن این سطور٬ تصور کند به جای یک رمان عامه‌پسند٬ کتاب قانون اساسی عشق و عرفان را به دست گرفته و به دنبال آن باشد که به شکل بند به بند٬ به تمام این قوانین عمل کند.

2.مفاهیم ازلی – ابدی و فلسفی و عرفانی همچون عشق٬ سرنوشت٬ زندگی٬ عبادت و پروردگار٬ مفاهیمی نیستند که یک نویسنده عوام‌پسند بتواند آنها را از طریق رمان به خوانندگان جوانش آموزش دهد. بلکه آشنا شدن با چنین  مفاهیم عمیقی نیاز به درک محضر استادان صاحب صلاحیت دارد.

الیف شفق مدرس مولاناشناسی و شمس‌شناسی

خواجه شمس‌الدین محمد تبریزی که در تاریخ ادبیات و عرفان از او به عنوان مراد و مرشد مولانا یاد می‌شود٬ شخصیت شگرفی داشته که بخشی از آن را می‌توان با خواندن کتاب ارزشمند او به نام «مقالات» دریافت.

مقالات٬ نه تنها از لحاظ عرفانی و دینی٬ بلکه از منظر ادبی٬ یک شاهکار بی‌مانند است که استاد محمد علی موحد٬ محقق و ادبیات‌شناس ایرانی٬ سال‌ها برای تصحیح و تشریح آن وقت گذاشته است.

با این وجود٬ او و خیل گسترده مولوی‌شناسان جهان اسلام٬ معترفند به این که شناخت مولانا و استاد او شمس٬ کار بسیار دشواری است. اما با این حال٬ در بازار کتاب‌های عوام‌ پسندانه٬ طنزی خنده‌دار است اگر یک خانم ناآشنا با اسلام و عرفان و شمس و مولانا که در لندن زندگی می‌کند و تمایلات دوجنس گرایانه دارد و از کشورهای خارجی برای حمله به وطن خود خواهش و تمنا می‌کند٬ به یک باره استاد عشق و مدرس مولوی‌شناسی و شمس شناسی شود!

در آخر بد نیست به این نکته هم اشاره شود که ادبیات داستانی ترکیه فقط ملک منحصر شفق و پاموک نیست و رمان‌نویسان توانمند بسیاری وجود دارند که می‌توان آثار آنان را نیز ترجمه کرد.

رمان‌نویسانی همچون: احمد حمدی تانپنار٬ اوغوز آتای٬ اورهان کمال٬ احسان اوکتای آنار٬ یعقوب قدری کارا عثمان اوغلو٬ عدالت آقا اوغلو٬ صباح الدین علی٬ مدحت جمال٬ رشاد نوری گونتکین٬ پیامی صفا٬ کمال طاهر٬ ودات ترک علی٬ سوگی سوسیال٬ زلفی لیوانعلی و بسیاری دیگر.

انتهای پیام/