وقتی سود برنج‌کاری بیشتر از غله است؛ سرانجام کشت برنج در اصفهان چه می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، کشت برنج در استان اصفهان از زمان‌های دور در حاشیه زاینده‌رود متداول بوده و براساس طومار شیخ‌بهایی برنج‌کاران این منطقه دارای حق‌آبه مشخص هستند و سال‌ها بدون هیچ مشکلی براساس این تقسیم‌بندی کشاورزان آب خود را دریافت کرده و به کشت برنج مبادرت می‌کردند. اما در خرداد سال 1395 ممنوعیت کشت برنج در نصف جهان و حوضه زاینده‌رود از سوی وزارت جهاد کشاورزی به استانداری اصفهان ابلاغ شد.

براساس دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی دولت یازدهم کشت برنج در تمام نقاط کشور به جز 2 استان شمالی ممنوع شد و این دستورالعمل نیز به اصفهان آمد و به تصویب رسید و عملاً کشت برنج در استان اصفهان ممنوع شد و در ادامه برای جایگزین آن، کشت جدیدی تعریف شد.

توجیه وزارت جهاد کشاورزی کم‌آبی و مشکلات مربوط به بحران خشکسالی و نیاز به اصلاح الگوی کشت با توجه به میزان منابع آبی در دسترس بوده است، از سوی دیگر کشاورزانی که سال‌ها با کشت برنج امرار معاش می‌کردند راضی به تغییر در الگوی کشت خود نبودند و صدای اعتراض آنها نیز به گوش مسئولان رسیده اما گویا راه دیگری نبود.

ماجرای ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان موافقان و مخالفان زیادی داشته و دارد. مسئولان تصمیم گیرنده، کم آبی را دلیل ارائه این دستورالعمل عنوان می‌کنند در حالی که علاوه بر کشاورزان، مسئولان استانی نیز با ارائه آمار و ارقام از این تصمیم اشتباه صحبت می‌کنند.

به گفته اسفندیار امینی دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان براساس ماده 18 قانون توزیع عادلانه آب، کشاورزان اصفهانی برای کشت غله، صیفی و همچنین شلتوک‌کاری حقابه دارند و اعلام ممنوعیت کشت برنج غیرقانونی است.

در همین راستا حسین محمدرضایی رئیس انجمن حمایت از کشاورزان اصفهان با بیان اینکه طرفدار کشت برنج در استان اصفهان نیستم معتقد است کشاورزی که کشت برنج انجام می‌دهد حق آبه‌ای چند هزار ساله دارد که با این حق‌آبه می‌تواند برنج، ذرت و دیگر محصولات را کشت کند. در صورتی که قرار باشد در استان‌هایی که کشت برنج ممنوع شده برنجی کشت نشود تمام استان‌ها باید تمکین کنند نه آن‌که فقط اجرای آن منحصر به اصفهان شود.

کشاورزان از کشت‌های جایگزین راضی نیستند

محمدرضایی با ارائه آماری مبنی بر اینکه در 10 سال گذشته سطح کشت برنج در استان اصفهان 20 هزار هکتار بوده و در دو سال گذشته به حدود 4900 هکتار رسیده است، اعتقاد دارد؛ کشاورزان از کشت‌های جایگزین راضی نیستند و این کشت‌ها جواب امرار معاش آنها را نمی‌دهد. برنج‌کاری سودی بهتر از غله‌کاری دارد و می‌توان گفت کشت غله صرفه اقتصادی برای کشاورزان خرده‌مالکی ندارد. هر چند هم دولت عنوان می‌کند که باید الگوی کشت را تغییر داد، باید گفت تغییر الگوی کشت شرایطی دارد و باید درآمدی داشته باشد.

از سوی دیگر معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان معتقد است؛ برای برخورد با کشت برنج در این استان قوانین شفافی وجود ندارد. قوانینی که بخواهیم با کشاورزان برنجکار برخورد کنیم نیست، قانون ممنوعیت کشت مصوب و اعلام شد اما اجرای آن نیازمند یکسری اهرم‌های اجرایی است، همچنین برای برخورد با برنجکاران متخلف نیازمند کمک سیستم قضایی هستیم. در حال حاضر به کشاورزی که اقدام به کشت برنج کرد خدماتی همچون تسهیلات بانکی، سرمایه در گردش و کود و غیره را اختصاص نمی‌دهیم اما نمی‌توانیم مزرعه‌ای که کشت برنج کرده را شخم بزنیم.

به گفته اصغر محسن‌زاده کرمانی قانونی که بخواهیم مزرعه برنج را معدوم کنیم وجود ندارد، البته در کارگروه سازگاری با کم آبی که با محوریت وزارت نیرو تشکیل شده قرار است الگوی کشت جدید ابلاغ شود و بر این اساس با افرادی که کشت محصول بر خلاف این سیاست‌ها انجام می‌دهند، برخورد خواهد شد. به عنوان مثال می‌توان آب را با قیمتی بالاتر از بهای آن به کشاورزان برنجکار داد تا به دلیل عدم صرفه اقتصادی از کشت آن خودداری کنند.

نظر استاندار اسبق درباره ممنوعیت کاشت برنج

چنین وضعیتی در حالی است که رسول زرگرپور استاندار اسبق اصفهان پیش از این و در زمان ابلاغ ممنوعیت کشت برنج در اصفهان، گفته بود اختلاف مصرف آب بین کشت جایگزین با کشت برنج عدد بزرگی در سراسر استان اصفهان نخواهد بود و حداکثر 20 میلیون مترمکعب است و با حذف کشت برنج مشکل بی‌آبی برطرف نمی‌شود زیرا حق‌‌آبه کشاورزان به قوت خود باقی است. اما برخی نمایندگان مجلس معتقدند کشت برنج اکوسیستم زاینده‌رود را تغییر داده و آن را به سمت خشکی دایم می‌کشاند.

در حالی که طبق دستورالعمل‌ها هزاران هکتار از اراضی برنجکاری کشاورزان اصفهانی که حقابه‌ای چند هزار ساله دارند و با این حقابه می‌تواند برنج، ذرت و دیگر محصولات را کشت کند در سال‌های اخیر محدود شد و به گفته زهرا سعیدی نماینده مبارکه در مجلس شورای اسلامی سطح کشت برنج در استان اصفهان با تلاش‌های مدیران وزارت نیرو از طریق کاهش پرداخت تسهیلات به کشاورزان و پر کردن چاه‌های آب کشاورزی در 4 سال گذشته از 5 هزار هکتار به 1500 هکتار در سال جاری کاهش یافته است.

اما موضوع این است که چرا با ممنوعیت کشت برنج و پیشامد ضررهای هنگفت برای کشاورزان نصف جهان ایجاد مشکلات فراوان برای امرار معاش بسیاری از آنها که حتی به نان شب خودشان هم محتاج بودند و نارضایتی‌ها به منظور کشت‌های جایگزین با سود کمتر، در حال حاضر رئیس اداره روابط عمومی جهاد کشاورزی استان اصفهان به تازگی بیان کرده بنابر قانون ممنوعیت کشت برنج در استان‌های غیرشمالی در سه سال کشت برنج در استان اصفهان به‌ طور کامل ممنوع می‌شود.

سید محمد موسوی پیرامون همین موضوع با بیان اینکه هزینه آب کشاورزی سال اول 50 درصد، سال دوم 100 درصد و سال سوم نیز 100 درصد افزایش پیدا می‌کند و از سال چهارم با افرادی که اقدام به کشت این محصول کنند برخورد می‌شود اظهار داشت: این افزایش قیمت نیز نوعی جریمه است و در طول سه سال هیچ‌ گونه تسهیلاتی به برنج‌کاران داده نمی‌شود.

با توجه به اینکه طرح ممنوعیت کشت برنج در اصفهان از سال 95 ادامه دارد و بسیاری از مسئولان با این طرح موافقند اما از سوی دیگر عده‌ای از نمایندگان و کارشناسان کشاورزی با استمرار چنین طرحی مخالف هستند، چرا امسال که وضعیت بارش‌ها بهتر بود البته به این معنا نیست که مشکل کم‌آبی استان برطرف شده است. مسئله اجرای گام به گام قانون ممنوعیت کشت برنج در اصفهان در سه سال کشت برنج در استان اصفهان به طور کامل ممنوع خواهد بود مجدد رسانه‌ای شده است.

مگر این قانون در 4 سال گذشته توسط ورازت جهاد کشاورزی ابلاغ و توسط مسئولان استانی اجرایی نشده بود؟ مگر نه اینکه اصفهان را به توسعه کشت برنج و برنجکاری متهم کردند در صورتی که اراضی حاصلخیز جلگه زاینده‌رود از صدها سال گذشته با حق‌آبه‌های مشخص به کشت برنج اختصاص داشته است. اکنون با کدام تصمیمات کشت این محصول در اراضی استان که کشت برنج در آن از 20 هزار به 1500 هکتار کاهش یافته تا سه سال دیگر ممنوع می‌‌شود در حالی که امسال با وجود بارندگی‌های مطلوب با برگزاری جلسه در وزارت نیرو مقرر شد حداقل 450 میلیون مترمکعب آب در پایان سال آبی شهریورماه برای کشت پاییزه 99-98 در سد زاینده‌رود باقی بماند.

ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان

مسئول زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به ممنوعیت کشت برنج در اصفهان گفت: نتایج تحقیقات محققان استان نشان داده که محصولاتی همچون ارزن، ذرت شیرین و کنجد با استفاده از آبیاری تیپی می‌تواند از مصرف آب بکاهد.

محمد زارع با اشاره به معضل کم‌آبی در استان اصفهان و ضرورت توجه به این موضوع اظهار داشت: روی‌آوردن به کشت محصولاتی که از مصرف آب کمتری نیاز دارد در راستای مصرف بهینه آب از اهمیت و اولویت خاصی برخوردار است.

وی افزود: با توجه به اینکه برنج از میزان بالای مصرف آب برخوردار است و در شرایط کنونی که با کم‌آبی روبه‌رو هستیم، درصدد جایگزینی محصولاتی با مصرف کمتر آب موثر و به صرفه هستیم.

مسئول زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان بیان کرد: از اواسط سال 93 با تشکیل کمیته کشت جایگزین برنج اقدامات خوبی در زمینه تحقیقی و ترویجی به عمل آمد که زمینه‌ساز برنامه تدوین شده‌ای شده است.

وی جایگزینی محصولات را نیازمند اعتبارات لازم از سوی استانداری دانست و گفت: با اعتبارات از سوی استانداری و تمام دستگاه‌های استانی و فرااستانی جایگزینی محصولات جایگزین محقق می‌شود و در صورت تأمین اعتبارات با مطالعات بیشتر محصولات جایگزین بیشتری معرفی می‌شود.

 دولت باید برای ممنوعیت کشت برنج گزارش علمی ارائه کند

نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی گفت: اینکه دولت تصمیم بگیرد و آن را تصویب کند که کشت برنج تنها در استان مازندران، گیلان و گلستان انجام شود و کشت برنج در سراسر کشور از خوزستان، لنجان و دیگر استان‌ها ممنوع باشد جوابگو نخواهد بود.

محسن کوهکن اظهار داشت: بنده نماینده مردم هستم و حق اظهارنظر دارم و باید بگویم دولتی که کشت برنج را به جز سه استان در کشور ممنوع اعلام می‌کند باید گزارش علمی ارائه کرده تا ما اغناء شویم. کشت برنج به طور مثال چند برابر کشت غلات و غیره مصرف آب دارد اما متاسفانه گزارشی در این مورد در سالیانی که بنده در مجلس حضور داشتم تهیه نشده است.

وی با بیان اینکه شاید در نظر برخی ممنوعیت کشت برنج به دلیل کمبود آب تنها یک بهانه‌ باشد، افزود: کارشناسان ما در ابتدا باید کشت جایگزینی برای برنج معرفی کنند که در شهرستان لنجان جوابگوی کشاورزی باشد و منابع آن نیز در نظر گرفته شود.

نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: اگر تغییر الگوی کشت انجام گیرد قسمتی از کشت برنج باید حفظ شود البته تعصب کورکورانه بر روی این موضوع نداریم اما غیرت علمی بر روی برنج لنجان داشته که اجداد ما سالیان سال کشت برنج را انجام می‌دادند کیفیت آن نیز در طول تاریخ حفظ شده است.

رسیدن کاشت برنج در استان اصفهان به صفر

مدیرکل سابق جهاد کشاورزی استان اصفهان گفت: در سال گذشته حدود یک‌ هزار هکتار اراضی استان اصفهان زیر کاشت برنج قرار داشت اما در جوسازی علیه کاشت برنج در استان با دستور استاندار تصمیم گرفته شد این میزان کاشت برنج نیز به صفر برسد.

محسن کریمیان پیرامون اینکه سال گذشته با تصویب هیئت وزیران کاشت برنج فقط در استان‌های گیلان و مازندران و براساس الگوی کاشت وزارت جهاد کشاورزی مجاز اعلام شده اظهار داشت: کاشت این محصول در دیگر استان‌های کشور به دلیل وضعیت خشکسالی ممنوع شد و تحقق چنین امر مهمی به عنوان تکلیف بر عهده استانداران، فرمانداران، جهاد کشاورزی و دیگر دستگاه‌های متولی قرار گرفت.

وی افزود: در اواخر سال گذشته جلسات متعددی در وزارت نیرو در زمینه کاشت برنج برگزار شد و دیدگاه کشاورزان و استان‌هایی همچون فارس، خوزستان و اصفهان که در آنها کاشت برنج انجام می‌گرفت مطرح شده و در نهایت دستورالعملی برای این مسئله تهیه و تدوین شد.

مدیرکل سابق جهاد کشاورزی استان اصفهان پیرامون اینکه در سال گذشته حدود یک‌هزار هکتار اراضی استان زیرکاشت برنج قرار داشت، بیان کرد: با جوسازی علیه کاشت برنج در استان براساس دستور استاندار تصمیم گرفته شد این میزان کاشت برنج نیز به صفر برسد تا دیگر مسئله‌ای برای محکوم کردن استان اصفهان در مورد مصرف آب در کشاورزی مطرح نشود و بتوانیم مسائل کلان زاینده‌رود را برطرف کنیم.

به گزارش تسنیم کمبود آب در حوضه آبریز زاینده‌رود به دلیل خشکسالی و مدیریت‌های جزیره‌ای و فراموش کردن نگاه و مدیریت یکپارچه بر این حوضه باعث شد تا حلقه محاصره بر این کشت تنگ‌تر شود و روز به روز میزان کشت برنج در استان نسبت به روزهای طلایی خود کاهش یابد و مهم‌ترین دلیل فشار بر کشاورزان برنجکار استان اصفهان باور غلط برخی بوده است که معتقدند در جایی که کمبود آب داریم چه توجیهی برای کشت برنج می‌ماند غافل از اینکه همه آنها دارای حقابه مشخص هستند و در نهایت میزان کشت برنج آن‌قدر نیست که با تعطیلی آن مشکل آب استان برطرف شود. در این راستا دولتمردان در هر دوره‌ای با اتخاذ سیاست‌های مختلف سعی در کنترل این بحران دارند و حال باید به نظاره نشست و دید که سرانجام کشت برنج در اصفهان به کجا خواهد رسید.

انتهای پیام/ح