گزارش تسنیم|رسانه های مجازی و رقابت میان نخبگان سیاسی قزاقستان

شبکه های اجتماعی و رسانه‌های مجازی در قزاقستان به عرصه ای برای انتشار اخبار راست و دروغ درباره فساد سیاست مداران این کشور در چارچوب رقابت حلقه‌های مختلف قدرت تبدیل شده است.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از آغاز تعطیلات تابستانی هر دو مجلس قانون گذاری قزاقستان از تاریخ 5 ژوئیه تا ماه سپتامبر و هم چنین رفتن قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور جدید این کشور به تعطیلاتی چهار روزه در سواحل دریای خزر، فضای سیاسی قزاقستان وارد یک دوره سکون و آرامش شده است.

از سویی نیز موج اعتراضات بی سابقه ای که پس از استعفای نورسلطان نظربایف و نیز انتخابات ریاست جمهوری در این کشور در ماه های مارس و ژوئن آغاز شد، اکنون فروکش کرده است. با این حال تنش ها هم چنان در حال افزایش است.

اخیراً اخبار و گزارش های منتشر شده خصوصا در رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی بخشی از سیاستمداران بلندپایه قزاقستانی را هدف قرار داده است. به گونه ای که به نظر می رسد یک دوره جدید از درگیری میان نخبگان سیاسی این کشور پس از استعفای نورسلطان نظربایف آغاز شده است.

در مورد اول، بارژان بایبک شهردار سابق آلماتی - پایتخت سابق و بزرگ ترین شهر فعلی قزاقستان - از سوی دو کانال بسیار فعال تلگرامی به نام های Strashnyy Zhuz و Uzyn Qulaq مورد حمله قرار گرفت.

این دو کانال - که مدیران واقعی آنها نامعلوم هستند - ادعا می کنند که در زمان ریاست بایبک بر شهرداری آلماتی، خانواده وی کمتر از یک میلیارد دلار دارایی های خالص انباشته کرده اند. بارژان بایبک در ماه آگوست سال 2015 به شهرداری آلماتی منصوب شد. وی در تاریخ 17 ژوئن 2019 از سوی قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور جدید مجددا در این مقام منصوب شد. اما در 29 ژوئننورسلطان نظربایف رئیس جمهور سابق که هنوز رهبری حزب حاکم نوراوتان را برعهده دارد، بارژان بایبک را به معاونت این حزب منصوب کرد.

اخبار پیرامون ثروت زیاد بارژان بایبک به عنوان کسی که تمام عمر حرفه ای خود را در مشاغل دولتی سپری کرده است به سرعت در فضای اینترنت قزاقستان پخش شد. با این حال، به مانند اغلب اطلاعاتی که به صورت محرمانه منتشر می شوند، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه چگونه او توانسته چنین مقدار زیاد پول را جمع آوری کند یا میزان واقعی ارزش خالص دارایی های وی منتشر نشد؛ به عنوان مثال بارژان بایبک در رتبه بندی مجله فوربس قرار نگرفته است.

در عوض، کانال تلگرامی Strashnyy Zhuz که در ابتدا این اتهامات را منتشر کرده، تنها به یک گزارش و تحلیل نامشخص درباره دارایی های خانواده بارژان بایبک اشاره کرده است.

در همین حال وب سایت Kz.expert که معمولا اخبار سیاسی را پوشش می دهد، در مقاله ای مفصل در همین موضوع برخی از مواردی که پیش از این در سال های 2015 و 2017 پخش شده بود را مجددا منتشر کرد. در این مقاله برخی نکات درباره دارایی های خانواده بارژان بایبک به گفته منابع آگاه مطرح شده است (1).

هدف بعدی حملات رسانه ای دانیار آکیشوف یکی از نخبگان سیاسی قزاقستان بود. آکیشوف از نوامبر 2015 تا فوریه 2019 رئیس بانک مرکزی قزاقستان بود و از 9 آوریل 2019 نیز به عنوان مشاور نورسلطان نظربایف منصوب شد.

یک کانال تلگرامی مدعی شد که آکیشوف از سوی مقامات قضایی قزاقستان در ارتباط با فعالیت های غیرقانونی پیرامون خرید و فروش سهام شرکت کازاتومپروم مورد بازجویی قرار گرفته است. کازاتومپروم، سرکت ملی اورانیوم قزاقستان است که از اواخر سال 2018 سهام آن به طور همزمان در بورس های آستانه و لندن عرضه شده است. علاوه بر این رئیس سابق بانک مرکزی متهم شده است که شخصا از نوسانات تنگه (واحد پول ملی قزاقستان) منتفع شده است.

همانند اتهامات بارژان بایبک، دلایلی برای اتهامات آکیشوف نیز ارائه نشده است. دفتر دادستانی کل قزاقستان مجبور شد که به این اتهامات رسانه ای پاسخ دهد و وجود هرگونه اتهام درباره آکیشوف در زمان ریاست بانک مرکزی این کشور را تکذیب کرد. هم چنین دفتر نورسلطان نظربایف نیز که هم اکنون آکیشوف در آن مشغول به کار است، این اتهامات را تکذیب کرد (2).

اخیرا نیز آریستان بیک محمدیولی وزیر سابق فرهنگ و ورزش که از سوی توکایف در 10 ژوئیه به ریاست موزه ملی قزاقستان منصوب شد، مجبور به رد شایعات درباره حقوق و دستمزد فعلی خود شد. محمدیولی با تکذیب خبر دریافت ماهانه 3 میلیون تنگه (معادل 7800 دلار) اعلام کرد که درآمد خالص ماهانه وی نهایتا می تواند 172 هزار تنگه (معادل 448 دلار) باشد. تا به حال منبع پخش این شایع علیه محمدیولی مشخص نشده است.

در حالی که به نظر می رسد این اتهامات اخیر علیه نخبگان سیاسی قزاقستان در واقع یک رقابت درونی جهت از میدان به در کردن یکدیگر باشد، باید به این نکته نیز توجه داشت که برای سالیان متوالی هیچ گونه رسانه مستقلی امکان فعالیت در این کشور را نداشته تا بتواند درباره وضعیت زندگی خصوصی سیاستمداران این کشور و دارایی هایشان اطلاع رسانی کند. پیش از این برای اطلاع درباره اینکه چرا یک فرد به یک مقام منصوب شد و فرد دیگری از مقامش عزل شده باید به روزنامه های رسمی مراجعه می شد، اما امروز اینترنت و شبکه های مجازی به صورت رسمی و غیررسمی مشغول خبررسانی در این موضوعات هستند.

اقدامات جدید برای سانسور و نظارت باعث ایجاد نگرانی هایی در قزاقستان شده است. کمیته محافظت از روزنامه نگاران وابسته به دانشگاه میشیگان امریکا از سانسور رسانه ها و بازداشت روزنامه نگاران قزاقستانی انتقاد کرده و دولت قزاقستان را متهم کرده با استفاده از نفوذ خود بر ارائه دهندگان اینترنت، امنیت آنلاین کاربران را کاهش داده است.

پس از برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در قزاقستان و اعلام پیروزی توکایف، تجمعات اعتراضی متعددی در شهرها و مناطق مختلف قزاقستان، به ویژه شهرهای نورسلطان و آلماتی برگزار شد. تظاهرکنندگان به عدم برگزاری انتخابات دموکراتیک و شفاف اعتراض داشتند.

در جریان انتخابات و اعتراضات پس از آن، دسترسی به شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و فیسبوک و هم چینن دسترسی به پیام‌رسان‌های موبایلی نظیر تلگرام و واتس‌اپ با محدودیت مواجه شد. مخالفین ادعا می‌کنند این محدودیت در دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هدفمند و سازماندهی شده بوده و اعتراضات روز انتخابات و پس از آن به روند برگزاری انتخابات و نیز انتقادات دیگر به وضعیت اقتصادی، شرایط سیاسی و آزادی‌های مدنی علت اصلی آن می‌باشد (3).

رسانه های اصلی در قزاقستان یا مستقیما متعلق به دولت هستند یا از سوی گروه های قدرتمند تجاری که به محافل و حلقه های سیاسی وابسته هستند مدیریت می شوند. در اوایل سال 2017 وب سایت خبری Radiotocha به علت مشکلات مالی بسته شد.

تمرکز این وب سایت بر روی تحلیل و بررسی داده های عمومی منتشر شده از سوی شرکت های قزاقستانی و مشخص کردن نقش مقامات دولتی و خانواده های آن ها در مالکیت این شرکت ها بود.

نکته جالب توجه این است که هیچ کدام از آن تحلیل ها مبتنی بر منابع خاص و ناشناس نبود، با این حال این وب سایت با مخالفت های غیررسمی زیادی مواجه بود. از سال 2015، قانونی در قزاقستان تصویب شد که موجب آن انتشار شایعات از سوی رسانه های خبری جرم تلقی شد. این قانون باعث شد که برخی از رسانه ها تعدادی از اخبار و گزارش های خود رو حذف کنند و مهم تر از همه این که کار برای روزنامه نگاران محلی مستقل بسیار سخت تر شد.

هم زمان با تشدید انتشار اخبار سیاسی حساس و گسترش کانال های تلگرامی ناشناس که مخلوطی از اخبار و شایعات راست و دروغ را منتشر می کنند، اهمیت رسانه های رسمی و غیررسمی در رقایت های میان نخبگان سیاسی قزاقستان بیش از پیش آشکار شده است.

گزارش های که هدفشان ترور شخصیتی است همیشه وجود داشته و انتشار آن ها نیز برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی در جریان رقابت گروه های سیاسی ادامه خواهد داشت. امروزه به طور فزاینده ای آشکار شده است که مقامات دولتی توان جلوگیری کامل از دسترسی به فضای اینترنت را ندارند و مجبور هستند تا با موج های رسانه ای دست و پنجه نرم کنند.

این امر در مواقع بحرانی می تواند خطرناک تر باشد به ویژه آن که قزاقستان هنوز با عواقب کاهش رشد اقتصادی پس از بحران اقتصادی سال 2014 روبرو است. توکایف رئیس جمهور جدید قزاقستان تلاش می کند تا اقدامات بهبود شرایط تجارت و چارچوب سیاست گذاری نهادی، حمایت از کشاورزی و اقتصاد دیجیتال را ادامه دهد و خصوصی سازی را نیز تسریع کند. با این حال، تنوع بخشی اقتصادی آهسته خواهد بود، چرا که رشد بخش غیر نفتی به علت بهره وری پایین و رشد تقاضای کار محدود شده است.

بیشتر بخوانید