شیخ اشراق شأن رمزگشایی از مطالب حکمای قدیم را برای خود قائل بود

حجت الاسلام والمسلمین علی امینی‌نژاد (عضو هیئت علمی مجمع عالی حکمت اسلامی)  به‌ مناسبت سالروز شهادت شیخ شهاب‌الدین سهروردی (مشهور به شیخ اشراق)، درباره نوع مواجهه این حکیم مسلمان با حکمت خسروانیِ ایرانی، فلسفه یونانی و معرفت قرآنی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا گفت: شیخ اشراق نسبت به حکمت واجد نگاهی به‌خصوص است که توانسته است به‌واسطه آن، میان سه ضلع حکمت خسروانی، فلسفه یونانی و معرفت قرآنی صورت متحدی به‌وجود آورده و وفاقی ایجاد کند.

مدرس سطح عالی فلسفه و عرفان اسلامی گفت: این نگاه معتقد است که حکمت واجد خمیره واحد ازلی است زیرا که واقعیت یکی است و حکمت نیز ناظر به واقعیت است پس حکمت در هر کجا که شکل بگیرد به یک حقیقت رهنمون می‌شود. این نگاه که بعضاً از آن به حکمت جاویدان (حکمت خالده) یاد می‌شود، معتقد به خمیره واحد ازلی درخصوص حکمت است و همین بینش بوده که موجب شده شیخ اشراق بتواند میان حکمایی را که از نظر او با روش صحیحی (یعنی همان کشف و شهود کنار برهان و استدلال) طی مسیر کرده‌اند جمع کند.

 عضو هیئت علمی مؤسسه فتوت درباره نوع مواجهه شیخ اشراق با حکمای قدیم گفت: سهروردی به‌واسطه نگاه مذکور، افرادی را که از کشف و شهود همراه با برهان در راستای حقیقت بهره برده‌اند صرفاً واجد اختلاف درجات در راستای حقیقت می‌دانسته و از این رو حکمایی همچون سقراط و افلاطون را در مسیر حکمت در نظر می‌گرفت و البته معتقد بود که ارسطو مسیر را اشتباه پیموده است اما  حکمای ایران قدیم، بابل، مصر، چین و یا حتی هند را نیز جزء حکمایی تلقی می‌کرد که به‌سمت حقیقت در حال حرکت بودند، در همین راستاست که ایشان دین، انبیاء، ائمه و سفرای الهی را در راستای تبیین حقیقت حکمت معرفی می‌کند اما با این تفاوت که دین در این مسیر واجد حقیقت معصومانه است.

شاگرد برجسته آیت الله یزدان‌پناه گفت: یکی از شئونی که سهروردی برای خودش قائل بود، احیاء و بازپروری حکمت‌های قدیم است و از این رو معتقد بود که بسیاری از مطالبِ حکمت‌های قدیم رازآمیز است و نباید صرفاً به ظاهر الفاظ توجه کرد و کسی که اهل حکمت باشد می‌تواند مقصود و معنای این مطالب را بفهمد. شیخ اشراق از این رو شأن درک مطالب رازآمیز حکمای قدیم را برای خودش قائل بود و کلمات به‌ظاهر ناهماهنگ حکمای قدیم یونانی با حکمای خسروانی و... را به‌صورت هماهنگ با دین و حقیقت قرآنی تفسیر کرد.

حجت الاسلام امینی‌نژاد درباره اندیشه‌های تکفیریِ اشعری‌گونه که موجب شهادت شیخ اشراق گفت: به‌صورت اجمالی، به‌دلیل اینکه از همان ابتدا در فضای شیعی، توجه به مسئله عقل و عقلانیت در فرهنگ اهل‌بیت (علیهم السلام) جدی و مهم بوده است و التفات اهل‌بیت (علیهم السلام) به‌لحاظ محتوایی و روشی به عقل در این زمینه باعث شده است که همیشه یک تقارنی بین فضای فلسفی با فرهنگ اهل‌بیت (علیهم السلام) در فضای شیعی به‌وجود بیاید. البته باید توجه داشت که در فضای شیعی غلبه با نگاه عقلانی بوده است نه اینکه اصلاً رگه‌های تکفیری و اشعری‌مسلک در فضای شیعی نیز وجود نداشته است بلکه اتفاقاً نگاه‌های اخباری و شبه‌اخباری در دوره معاصر ما گرایش‌های ضدعقلی و نزدیک به اخباری از خودشان بروز داده‌اند که البته به‌دلیل غلبه نگاه عقلانی میان شیعیان، نگاه‌های اخباری زمینه بروز خاصی پیدا نکرده است.

انتهای پیام/+