گزارش| توافق ترکیه و آمریکا درباره شمال سوریه؛ سرنوشت منبج تکرار می‌شود؟
در حالی که مقامات و رسانه‌های ترکیه از توافق با آمریکا درباره حمله به شمال سوریه و ایجاد منطقه امن سخن می‌گویند، ابهامات زیادی پیرامون این توافق وجود دارد که عملیاتی‌شدن آن را با چالش روبه‌رو می‌کند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته مقامات ترکیه اعلام کردند که درباره ایجاد منطقه امن در شمال سوریه با آمریکا به توافق رسیده‌اند.
عنوان شد که این توافق در سفر دوروزه هیئت آمریکایی به آنکارا حاصل شده و به‌زودی عملیاتی خواهد شد.
طرفین ماجرا چه می‌گویند؟
وزارت دفاع ترکیه نیز در همین خصوص با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که طرفین درباره تأسیس «مرکز عملیات مشترک» در ترکیه در کوتاهترین زمان به‌منظور اجرای نخستین تدابیر برای ایجاد منطقه امن و ایجاد هماهنگی میان ترکیه و آمریکا در این راستا به توافق دست یافته‌اند.
همچنین درباره تبدیل منطقه امن به یک گذرگاه صلح و اتخاذ تدابیر لازم به‌منظور بازگشت سوری‌هایی که از خانه خود رانده شده‌اند به کشور خود نیز توافق حاصل شده است.
وزارت دفاع آمریکا نیز در این باره توضیحاتی ارائه داد.
شان رابرتسون، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در پاسخ به پرسش‌های کتبی خبرنگار آناتولی بدون ذکر عبارت «منطقه امن» اعلام کرد: در مذاکرات نظامی این هفته در آنکارا پیرامون راه‌اندازی سازوکار امنیتی برای نگرانی‌های مشروع ترکیه به‌عنوان متحد در ناتو در شمال‌شرقی سوریه پیشرفت‌هایی حاصل شد، در این راستا در نظر داریم به‌منظور تداوم طراحی و اجرا یک مرکز عملیات مشترک در ترکیه راه‌اندازی کنیم. این مرکز به‌صورت مرحله‌ای تأسیس خواهد شد. آمریکا در حال تسریع برخی اقدامات بوده و در این موارد به رایزنی با ترکیه ادامه خواهد داد.
یک منبع نزدیک به کردها نیز در این باره به باس نیوز گفت: منطقه امن از رود فرات در غرب تا مرزهای منطقه کردستان در شرق امتداد دارد.
وی عمق این منطقه را که بسیار محل بحث بوده، 5 کیلومتر دانست اما همچنین توضیح داد که این مقدار بر اساس بُرد سلاح‌ها نیز متغیر است و افزود «یگانهای مدافع خلق کُرد، از این منطقه به‌حسب سلاحی که در اختیار دارند، عقب‌نشینی خواهند کرد».
به‌گفته این منبع کُرد، اگر بُرد سلاح نیروهای کُرد 15 کیلومتر باشد، باید 15 کیلومتر عقب‌نشینی کنند، اگر 20 کیلومتر و بیشتر باشد، نیز عقب‌نشینی کُردها به همین منوال خواهد بود. ترکیه کنار کشورهای ائتلاف بین‌المللی، بخشی از مرکز عملیات در این منطقه خواهد بود. این منطقه گذرگاهی برای عبور امن آوارگان سوری خواهد بود، نه محلی برای اسکان آنان، و گذرگاه‌های مرزی با شرق فرات ایجاد خواهد شد.
وزارت خارجه سوریه نیز در واکنش به این موضوع اعلام کرد که «به‌صورت قاطع و مطلق، توافق ترکیه و آمریکای اشغالگر را بر سر ایجاد آنچه منطقه امن نامیده می‌شود، رد می‌کند. این توافق، تجاوز آشکار به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و نقض فاحش اصول حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد است».
روسیه در این باره موضع رسانه‌ای نداشته است.
واقعیتهای میدانی
در خصوص این توافق ابهامات زیادی وجود دارد که هنوز به آنها پاسخ داده نشده که در این بخش به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
1ــ مقامات ترک بارها درباره حمله به شمال سوریه و شرق فرات سخن گفته‌اند که در غالب موارد خواسته خود را ورود به عمق 30 تا 40 کیلومتری در شمال سوریه و با عرض جغرافیایی کل مرزهای جنوبی در شرق فرات خوانده‌اند که حدود 400 کیلومتر می‌شود. اما مقامات آمریکا تأکید بر نفوذ به عمق بین 10 تا 15 کیلومتری داشته‌اند که درباره این اختلاف هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است. آمریکا مایل نیست ترکیه به مناطقی از جمله کوبانی (عین‌العرب) و قامیشلی که پایگاه‌های آمریکایی دارند و کردهای تحت حمایتش مشغول فعالیت هستند حمله کند، ضمن اینکه پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ نفوذ ترکیه را تنها تا 5 کیلومتر مجاز شمرده‌اند.
2 ــ ترکیه بارها عنوان کرده که در منطقه مورد نظر آنکارا در شمال سوریه هیچ نیروی کردی نباید حضور داشته باشد و ضمن اخراج نیروهای ی‌پ‌گ از این منطقه، تسلیحات سنگین آنها نیز باید به طرف آمریکایی تحویل داده شود. آمریکا اما با این نظر مخالف است که هیچ نیروی کردی در آن حضور نداشته باشد، همچنین تا چند روز گذشته نیز به تسلیح کردها با انواع تسلیحات سبک و سنگین تحت عنوان مبارزه کردها با داعش مبادرت ورزیده که نشان می‌دهد که به خلع سلاح این گروه اعتقاد چندانی ندارد.
3 ــ ترکیه خواستار ایجاد امنیت در این منطقه با استفاده از نیروهای ترکی و حداکثر به‌صورت مشترک با آمریکاست. طرف آمریکایی اما عنوان می‌کند که در این منطقه باید نیروهای بین‌المللی به‌عنوان حافظ صلح حضور داشته باشند و با مصوبه سازمان ملل باشد. اما سازمان ملل برای اعزام نیروهای حافظ صلح به کشورهای جنگی تحفظ بالایی داشته و معمولاً اقدام به این کار نمی‌کند. همچنین کشورهای مهم و تأثیرگذار در سوریه مانند ایران و روسیه نیز حاضر به اعزام نیرو به‌عنوان حافظ صلح در این منطقه نمی‌شوند زیرا قواعد بازی را خودشان ترسیم نکرده‌اند و با طرف کرد و ترک روابط متناسبی برقرار کرده‌اند.
4 ــ درباره روند انتقال آوارگان نیز اختلافات جدی وجود دارد و در حالی که ترکیه اصرار به ایجاد منطقه امن برای انتقال 3.5 میلیون آواره سوری دارد، آمریکا و کردها مخالف این حجم از جابه‌جایی هستند به‌علاوه اینکه غالب آوارگان عرب هستند و این منطقه کردی بوده و بیم تغییر جمعیتی در آن می‌رود.
کارشناسان ترک چه می‌گویند؟
ارسلان بلوت یکی از کارشناسان برجسته سیاسی ترکیه در این خصوص نکات قابل توجهی را بیان کرده است. از نظر وی هدف اعلامی آمریکا درباره این توافق تنها مبارزه با داعش عنوان شده و نه گروه دیگری.
همچنین در بیانیه صادره از سوی آمریکا درباره پاکسازی منطقه از گروه‌های کردی ی‌پ‌گ و تسلیم تسلیحات آنها کوچکترین سخنی به‌میان نیامده که این موضوع پیامی برای کردهاست: هدف ما نرم کردن ترکیه به‌صورت گام به گام است و شما نگران نباشید.
بیانیه دمشق مبنی بر رد صریح این توافقنامه و اشغالی خواندن هر گونه ورود به شمال سوریه، مقبولیت و مشروعیت بین‌المللی این توافقنامه را منتفی کرده و سازمان ملل نیز آن را تصویب نخواهد کرد، بر این اساس استفاده از نیروهای حافظ صلح بین‌المللی مطرح نبوده و پس از ورود نیز باید به‌سرعت منطقه را تحویل افراد بومی یا دولت مرکزی داد.
آمریکا در شمال سوریه با ایجاد پایگاه و نیز تسلیح کردها و نیز داعش اقدامات غیرقانونی و نامشروعی را از نظر حقوق بین‌المللی مرتکب شده و ترکیه برای حمله به همسایه خود در اقدامی غیرقانونی با آمریکا متحد شده است.
پروفسور حسن اونال نیز در این خصوص گفت: اگر توافق مذکور مانند منبج باشد که حاصل آن گشت‌زنی‌های طولانی در اطراف منطقه شد، به‌صورت جدی با تاکتیک سرگرمی ترکیه از سوی آمریکا روبه‌رو هستیم که نتیجه‌ای برایمان به‌همراه نداشته و این پرونده نیز به پرونده‌های قبلی همچون منبج اضافه خواهد شد.
همچنین درباره مرکز عملیات مشترک سؤالات زیادی وجود دارد از جمله اینکه؛ مأموریت این مرکز چیست؟ کجا دایر خواهد شد؟ آیا از این مرکز جنگنده‌های آمریکایی و ترک در شمال سوریه عملیات خواهند داشت؟ اگر این طور باشد با یک ائتلاف جدید روبه‌رو خواهیم بود.
آیا ما در حال ساختن یک دولت خودساخته از ارتش آزاد سوریه هستیم؟ آیا دولتی خودمختار در شمال سوریه شکل نخواهد گرفت؟ آیا این منطقه در آینده به‌صورت یکپارچه در اختیار پ‌ک‌ک و پ‌ی‌د قرار نخواهد گرفت؟ این موارد به‌سود منافع ملی ترکیه نخواهد بود.
ما باید اختلافات خود با دمشق را پایان دهیم، با این توافق آیا در این مسیر خواهیم بود؟ آیا از نظر قوانین بین‌المللی بعدها مجبور به خروج از این منطقه نخواهیم بود؟ ما در آینده برای ساخت سوریه می‌توانیم نقش‌آفرین باشیم؟
ورود 90 نظامی آمریکایی به ترکیه
روز گذشته اعلام شد که 90 نفر از نیروهای نظامی آمریکایی در چارچوب توافق ترکیه و آمریکا برای ایجاد مرکز عملیات مشترک وارد استان مرزی شانلی اورفا شده‌اند.
همزمان با ورود این نیروها اخبر غیررسمی از برپایی مرکز عملیات مشترک در استان شانلی اورفا خبر می‌دهند.
اخطار وزیر دفاع ترکیه به طرف آمریکایی و نگرانی از سناریوی اتلاف وقت
در همین باره خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه روز گذشته با اشاره به راه‌اندازی مرکز فرماندهی مشترک گفت: اقداماتی برای انجام عملیات در روزهای آینده آغاز خواهد شد.
وی تأکید کرد: در صورت بروز برخی مشکلات در همکاری آنکارا ــ واشنگتن برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه، طرح‌های بعدی اجرا خواهد شد و اگر این موضوع به این شکل ادامه نیابد طرح‌های دیگری داریم و آن موقع به‌طور یک‌جانبه وارد عمل خواهیم شد.
وزیر دفاع ترکیه در مورد عمق منطقه امن در شمال سوریه نیز گفت: ما همواره اعلام کردیم که یک عمق 30 الی 40 کیلومتری برای تشکیل این منطقه امن نیاز است. این موضوع توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز مطرح شده است.
اخطار وزیر دفاع ترکیه به طرف آمریکایی نشان می‌دهد که آنها نگران تکرار سناریوی آمریکایی اتلاف وقت هستند.
تکرار سرنوشت توافق منبج؟
خرداد ماه سال جاری، ترکیه اعلام کرد که با آمریکا درباره منبج به توافق رسیده‌اند که بر اساس آن
1 ــ نیروهای یگانهای مدافع خلق ظرف 30 روز منبج را ترک کنند
2 ــ اداره شهر توسط ترکیه و آمریکا به‌مدت 45 روز به‌صورت مشترک
3 ــ تشکیل اداره محلی دو ماه پس از اجرایی شدن توافق.
با گذشت دو ماه از این توافق، تنها شاهد گشت‌زنی مشترک نیروهای نظامی ترکیه و آمریکا در اطراف منبج بوده‌ایم و اتفاق خاصی نیز در این منطقه رخ نداد، نه کردها از آنجا خارج شدند و نه تسلیحاتشان را تحویل دادند و نه اینکه دولت محلی شکل گرفت.
کارشناسان ترک از این موضوع به‌عنوان اداره ترکیه به‌روش معطل کردن طرف مقابل یاد می‌کنند که در آن کشوری که اراده انجام کاری را دارد که مطابق میل آمریکا نیست وارد پروسه‌ای چندماهه و چندساله می‌شود.
نتیجه‌گیری
ترکیه طی ماه‌های اخیر آمادگی خود را برای حمله به شمال سوریه افزایش داده که عبارتست از افزایش تعداد نیرو و تسلیحات سنگین در مرز سوریه. مقامات این کشور نیز افکار عمومی را برای حمله آماده کرده‌اند.
آخرین نمونه آن رجب طیب اردوغان بود که با اشاره به توافق ترکیه با آمریکایی‌ها بر سر ایجاد منطقه امن در شمال سوریه به‌همراه تأسیس یک مرکز عملیات مشترک و اشاره به جنگ‌های منجر به پیروزی ترکیه در طول تاریخ در ماه آگوست (ماه جاری میلادی) اعلام کرده بود که به‌زودی به شرق فرات حمله خواهد کرد.
در این بین آمریکا که با کردهای این منطقه ارتباط خوبی داشته و تحت عنوان مقابله با داعش به آنها تجهیزات زیادی رسانده و برای آنها پایگاه‌هایی تأسیس کرده، مایل نیست آنها را در مقابل حمله ترکیه تنها بگذارد، بر همین اساس تلاش خود را به‌کار بسته تا این حرکت را کنترل کند.
گزارش از علی حیدری
انتهای پیام/+