ارومیه|"اوچ گونبز" برج سنگی به جای مانده از گذشتگان+ تصاویر

 به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، این شهر با قدمتی 6000 ساله جزو 1000 شهر فرهنگی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و اماکن تاریخی فراوانی را در دل خود جای داده است اما شواهد نشان می‌دهد آن گونه که باید به این اماکن و آثار ارزشمند توجه نمی‌شود.

البته باید گفت یکی از مهم‌ترین دلایلی که این آثار از دید مردم دورمانده و حتی برخی نیز هستند که از وجود این آثار بی‌اطلاع هستند معرفی نشدن آنها است  و هنگام شنیدن نام آنها با تعجب و شگفتی درمیابند که این مکان در ارومیه واقع شده و این امر نشان دهنده بی توجهی به معرفی آثار تاریخی آذربایجان غربی است.

"اوچ گونبز" برج تاریخی به جای مانده از دوره سلجوقیان است که  در سال 580 قمری به دستور شیشقاط مظفری یکی از امرا سلجوقی ساخته شده است و امروزه در داخل شهر واقع شده است ولی قبلاً این بنا در خارج  از دروازه‌های شهر قرار داشت، در سر درب ورودی بنا سه کتیبه به خط کوفی مؤید تاریخ ساخت و سازنده آن است.

به روایتی به سبب دارا بودن سه گنبد پوششی در داخل بدنه استوانه‌ای شکل این مکان به "اوچ گونبز" نامیده می‌شود این اثر تاریخی در 15 آذر 1314 شمسی به شماره ثبت 242 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در مالکیت و حفاظت اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی قرار دارد.

از نظر معماری این بنا مربوط به قرن ششم هجی قمری  بوده و به خصوص با مقبره سرخ مراغه و مقبره تخریب‌شده کهنه شهر سلماس تشابه بسیاری دارد، فرم معماری این بنا عبارت است از یک استوانه به قطر 5 متر و ارتفاع 13 متر که در دو طبقه و سه پوشش گنبدی با مصالح سنگی و آجری بناشده است.

طبقه اول قسمت سردابه نام دارد و ارتفاع درب ورودی آن یک متر و 40 سانتی‌متر و در ورودی طبقه دوم به ارتفاع 2 متر است.

مدخل ورودی اصلی با قاب‌بندی بسیار زیبا و با خطوط کوفی و طرح‌های هندسی با مصالح سنگ و گچ کارشده و فرم بسیار زیبایی ایجاد شده و در ساخت نمای استوانه‌ای این بنا در قسمت تحتانی با مصالح سنگی به ارتفاع 3.60 و مابقی آن از اجر پخته چهار گوش استفاده‌شده است.

طبقه دوم به شیون گاه معروف بوده و برای افرادی است که برای زیارت و نذرونیاز به این مقبره می‌آیند، پلان این طبقه مربع شکل بوده و که با گوشه سازی های چهارگانه در قسمت سقف به دایره تبدیل و سپس گنبد آجر پوششی آن اجراشده است در طرفین ورودی این قسمت دو روزنه کوچک وجود دارد که مقداری از روشنایی داخل را تأمین کرده و موجب تبادل هوا داخل می‌شود.

از اوایل سال 1390 این بنای تاریخی به سبب  داشتن محیط باز تبدیل به موزه سنگ شد و در این محوطه مولاژهای استیل کلشین، موانا، نقوش کنده خره هنجیران، کتیبه محمود اباد، کتیبه اژدها بلاغی، نمونه‌های قوچ سنگی در فضا و اطراف بنای "اوچ گونبز" جای گذاری شده است.

ترجمه نام اصلی و ترکی این بنای تاریخی علاوه بر اینکه  به معنای پایمال کردن حقوق شهروندان این شهر است اصلت و پیشینه فرهنگی و تاریخی ارومیه را زیر سؤال می‌برد و سبب می‌شود نسل‌های آینده هیچ اصلاً ی از اصالت شهر خود نداشته باشند.

رضا حیدری دانشجوی دوره دکترای باستان شناسی در دانشگاه مونیخ آلمان به عنوان یکی از پر سابقه ترین کاوشگران باستانی ایران به ویژه در آذربایجان غربی در گزارش پیش رو به تفصیل به معرفی اثر تاریخی و باشکوه "اوچ گونبز" ارومیه پرداخته و قسمت‌های مختلف این بنا را با دقت و وسواس مورد کنکاش قرار داده است.

وی می‌گوید: "اوچ گونبز" از قدیمی‌ترین بناهای اسلامی ایستاده در آذربایجان غربی است.

حیدری می‌افزاید: این بنا به عنوان یک مدفن و مقبره در گورستانی واقع شده که گویا زمانی خارج از شهر ارومیه بود اما اینک تقریباً" در بافت قدیمی شهر قرار دارد.

به گفته وی قدمت "اوچ گونبز" به دوران سلجوقیان یعنی قرن ششم هجری قمری باز می‌گردد.

حیدری می‌گوید: این بنا دارای کتیبه‌هایی به خط کوفی است و در واقع گره چینی سنگی دارد یعنی سنگ‌های مختلف در کنار یکدیگر هم برای تزئین و هم برای متن نشانده شده‌اند.

وی می افزاید: یکی از این سه کتیبه بالای درگاه، دومی بر روی طاق ها و سومی بر فراز قاب تزئینی واقع شده است.

این باستان شناس تصریح می کند: بنای "اوچ گونبز"از سه گنبد یا همان گونبز مختلف تشکیل شده و حتی در جداره این بنا یک تزئینات مقرنس کاری مشاهده می شود و در واقع کل این تزئینات در داخل قاب کار شده است.

او می افزاید: طبقه اول این بنای تاریخی سردابه یا محل دفن است که صدا در مرکز آن به طرز زیبایی اکو می شود و اگر قاری در اینجا قرآن بخواند صدای قرائتش به زیبایی شنیده می شود.

حیدری می گوید: اگر بپذیریم که این بنا براساس کتیبه ای که در خارج از این محیط قرار دارد مربوط به دوران سلجوقی و قرن ششم هجری است پس این محراب قدیمی ترین محراب در آذربایجان غربی محسوب می شود.

وی می افزاید: به این محراب قدیمی کمتر توجه شده چون زمانی که شرف شاه نقاش تبریزی که محراب بی بدیل مسجد جامع ارومیه را کار کرده، یک ایده برای ایجاد محراب زیبای مسجد ارومیه دیده که متاسفانه در هنر اسلامی آذربایجان غربی کمتر معرفی شده است در حالیکه صدها و هزاران سال این محراب می توانست مایه ارتباط بین زمین و آسمان باشد.

وی با مورد توجه قرار دادن نشانه های موجود در داخل بنای "اوچ گونبز" می گوید: در این قسمت دست ها به عنوان شاهد هستند یعنی زمانی که اینجا را مرمت می کردیم هدفمان این بود که به مخاطب بگوییم که این مکان را مرمت کرده ایم.

حیدری می افزاید: در چهار سمت این قسمت، 4 مقرنس گچی می بینید و در کنار آن 4 روزنه هواکش و نورکش که خاصیت آن برای این طبقه و طبقه پایین است، مشاهده می کنید.

به گفته این باستان شناس بر اساس کتیبه ای که وجود دارد، اینجا مقبره شخصی "امیر ششقاط مظفری" است و توسط یک معمار به نام منصور بن موسی ساخته شده و در انتهای کتیبه نوشتن کلمه المرحوم به معنی این است که این شخص پیش از اتمام بنا فوت کرده است.

وی می گوید: این محل بر اساس قدیمی ترین عکس هایی که وجود دارد محل یک قبرستان قدیمی و در یک باغ بزرگ بوده و به شماره 242 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

گزارش از ثمین کاظمی

انتهای پیام/