گزارش|ابهام در توافق آنکارا و واشنگتن در شمال سوریه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ بالاخره پس از مدت‌ها کش و قوس٬ مقامات ترکیه اعلام کردند که در مورد چند و چون مدیریت تحولات میدانی شمال سوریه و شرق فرات با آمریکایی‌ها به توافق رسیده‌اند.

برخی از رسانه‌های منتقد اردوغان در داخل ترکیه اعلام کرده‌اند که بین آنکارا و واشنگتن٬ توافق‌نامه مکتوب به شکل محرمانه امضا شده  و طرفین٬ تعهدات خود را به طرزی کاملاً شفاف بیان کرده‌اند، اما مقامات رسمی دفاعی٬ امنیتی و حکومتی ترکیه در این مورد٬ سکوت کرده و تاکنون اطلاعاتی در اختیار رسانه‌ها نگذاشته‌اند.

مرکز فرماندهی مشترک آمریکا و ترکیه

 دیروز یگان 90 نفره نظامیان آمریکایی وارد فرودگاه استان مرزی شانلی اورفا در جنوب ترکیه شد که فاصله ناچیزی با شهر کردنشین کوبانی یا عین‌العرب سوریه دارد.

مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که بر حسب توافقی که پس از مذاکرات مفصل بین هیات‌های نظامی و سیاسی ترکیه و آمریکا به دست آمده٬ این افراد در کنار یگان‌هایی از نظامیان ترکیه٬ مرکز فرماندهی مشترک تشکیل خواهند داد. اما هنوز در مورد چند و چون فعالیت این مرکز فرماندهی و مکانیسم فعالیت‌های مشترک نظامیان تحت امر اردوغان و ترامپ٬ اطلاعات روشنی در دست نیست.

به عنوان مثال٬ مشخص نیست که این مرکز فرماندهی٬ در مورد فعالیت واحدهای مشترک گشتی و عمق حرکت آنها در خاک سوریه٬ بر چه اساسی تصمیم خواهد گرفت. همچنین معلوم نیست که پروسه حساس و پیچیده عقب راندن سلاح‌های سنگین به چه ترتیبی صورت خواهد گرفت و آیا دقیقاً به همان شکلی که ترکیه خواسته٬ نیروهای کُرد از آن مناطق خارج خواهند شد یا خیر.

ترکیه٬ آمریکا و تجربه منبج

شهر کوچک منبج در غرب رود فرات٬ از موقعیت نظامی مهمی برخوردار است و مقامات ترکیه از مدت‌ها قبل٬ خواهان آن شده‌اند که شبه نظامیان مسلح کُرد وابسته به پ.ک.ک از این شهر بیرون رانده شده و کنترل آن به طور کامل در اختیار ترکیه گذاشته شود. اما آمریکا هنوز هم به این وعده عمل نکرده و دفاع از این شهر٬ بر عهده نهادی به نام مجلس نظامی منبج است که یکی از نهادهای زیرمجموعه و اقماری پ.ک.ک به شمار می‌آید.

اگر چه نیروهای ترکیه و آمریکا در حومه این شهر بارها دست به فعالیت‌های مشترکی همچون حرکت واحدهای گشتی زده‌اند، اما سطح این همکاری از این فراتر نرفته و واشنگتن حاضر نشده کلید این شهر را در اختیار ترکیه بگذارد.

ترکیه به دنبال آن بود تا با کنترل کامل منبج٬ خیالش از بابت الباب و عفرین آسوده شود و غرب فرات را تماماً در اختیار داشته باشد. اما چنین نشد و جالب اینجاست که روسیه نیز در این مساله دخالت نکرد و با وجود آن که نظامیان ترکیه و مخالفین سوری تحت حمایت آنکارا٬ کنترل عفرین و الباب را در دست گرفته‌اند، اما منبج در اختیار آنها نیست.

توافق جدید آمریکا و ترکیه برای ایجاد منطقه امن و تشکیل مرکز فرماندهی مشترک٬ یک بار دیگر این سوال را مطرح می‌کند که آیا تجربه منبج تکرار خواهد شد یا خیر؟

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در این مورد گفته است: بدون شک ما اجازه نمی‌دهیم تجربه منبج تکرار شود. همچنین خلوصی آکار ویر دفاع ترکیه گفته است: اگر آمریکا بخواهد تعلل کند٬ خودمان وارد عمل می‌شویم.

ناگفته نماند مقامات ترکیه تاکنون بارها اعلام کرده‌اند که بدون اجازه آمریکا نیز می‌توانند وارد شرق فرات شوند، اما این هشدارها در حد حرف و سخن و اتخاذ مواضع نظامی و سیاسی باقی مانده و دست به چنین اقدامی نزده‌اند. مقامات پنتاگون نیز اعلام کرده بودند که با هر نوع اقدام خودسرانه ترکیه مقابله خواهند کرد.

ابعاد توافق، مبهم یا محرمانه؟

یکی از دلایل عدم اطلاع رسانی شفاف در مورد ابعاد دقیق توافق ترکیه و آمریکا در مورد شمال سوریه٬ در نظر گرفتن مصلحت نظامی و امنیتی است، اما چنین به نظر می‌رسد که علاوه بر موانع حفاظتی٬ پای عوامل دیگر نیز در میان است.

پیداست که دولت ترکیه و نهادهای امنیتی و دفاعی این کشور٬ نمی‌خواهند تمام نقشه و اهداف مدنظر اردوغان در مورد شرق فرات لو برود و بیم آن دارند که کردهای تحت امر پ.ک.ک در شمال سوریه در برابر اقدامات ترکیه٬ تدابیر لازم را اتخاذ کنند.

اما نباید این واقعیت ساده را از یاد برد که در هر حال٬ نیروهای «ی.پ.گ» (واحدها مدافع خلق)٬ به عنوان یگان نظامی حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه یا «پ.ی.د» و همچنین نیروهای موسوم به «قسد» یا نیروی سوریه دموکراتیک٬ همگی از نهادهای اقماری پ.ک.ک هستند و اصلی‌ترین دستورات خود را از سران پ.ک.ک در کوهستان قندیل دریافت می‌کنند.

با این وجود٬ تمام این نیروها٬ تحت حایت تسلیحاتی و آموزشی آمریکا نیز هستند و اساساً بدون هماهنگی‌های اطلاعاتی هوایی و زمینی٬ مبارزه آن افراد با داعش و دیگر گروه‌ها میسر نبود. بنابراین٬ غیرمنطقی است که تمام دلایل ترکیه از محرمانه نگه داشتن محتوای توافق با آمریکا٬ صرفاً دور نگه داشتن کردهای تحت فرمان اوجالان از این اطلاعات اررزشمند باشد. چرا که آمریکا برای حفظ کردها در این منطقه به عنوان بازوهای اجرایی و محلی٬ تا همین حالا هم بسیاری از پیشنهادهای ترکیه را رد کرده است.

بنابراین می‌توان گفت٬ اطلاعاتی از ابعاد محتوایی و جزئیات عملی توافق آمریکا و ترکیه در مورد شمال سوریه و شرق فرات در دست نیست چرا که این موضوع حتی برای خود آنکارا نیز مبهم است.

به عبارتی ساده و روشن می‌توان گفت: مقامات نظامی و امنیتی ترکیه نیز به خوبی نمی‌دانند که دقیقاً در مورد چه چیزی با پنتاگون و تیم ترامپ توافق کرده‌اند و حتی این را نیز نمی‌دانند که آمریکا تا چه اندازه در میدان عمل٬ به تعهدات خود عمل خواهد کرد. چرا؟

چون ماهیت کار با تیم ترامپ همین است و تجارب جهانی و بین‌المللی مهمی همچون خروج از توافق زیست محیطی پاریس٬ خروج از برجام و چندین مورد دیگر٬ همه و همه نشان داده که اساساً نمی‌توان ضریب بالایی برای تعهد و خوش‌قولی دولت و تیم ترامپ در نظر گرفت. اما چرا با این وجود٬ ترکیه وارد چنین توافقی شده است؟ در پاسخ می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1.ترکیه از تیم ترامپ و واقعیت‌های ارض واقع اطلاع دارد و می‌داند از این بیشتر نمی‌توان از آمریکا امتیاز گرفت و گاهی باید به کندن مویی از خرس رضایت داد.

2.ترکیه امیدوار است تا از ابزار چانه زنی با آمریکا در شمال سوریه و شرق فرات٬ برای حل اختلافات خود با این کشور استفاده کند و هزینه تنش بر سر ماجرای اف 35 را پایین بیاورد.

3.ترکیه نمی‌خواهد صرفاً در زمین آستانه و در کنار روسیه و آمریکا بازی کند و به دنبال آن است تا در صورت تحقق سناریوهای احتمالی دیگر٬ سهم مخالفین مورد حمایت خود را در ساختار آتی سوریه حفظ کند.

4.دولت اردوغان و اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ در برابر افکار عمومی مردم ترکیه و رسانه‌ها مسئول است و می‌خواهد با بزرگ‌نمایی در مورد این توافق٬ هم ثبات و آرامش بازار و دلار را حفظ کند و هم در برابر انتقادات مخالفین٬ نشان دهد که شرایط تحت کنترل است و مشکل خاصی وجود ندارد.

5.تیم اردوغان هنوز هم به دنبال حفظ فضای دوقطبی و استفاده از ظرفیت ناسیونالیسم ترکی در مدیریت فضای سیاسی و امنیتی ترکیه است.

آیا ترکیه امتیاز بزرگی به دست آورده است؟

همچنان که گفته شد٬ در مورد توافق آمریکا و ترکیه٬ در مورد شرق فرات ابهامات فراوانی وجود دارد و حصول این توافق٬ قطعاً پیروزی بزرگی نیست. اما در هر حال٬ با وجود تمام ابهامات٬ باید این واقعیت را پذیرفت که اردوغان با هجمه تبلیغاتی و رسانه‌ای و تهدید در مورد حمله به شرق فرات٬ آمریکایی‌ها را چندین بار پای میز مذاکره آورد و اگر چه یک امتیاز حداقلی به دست آورده اما از آمریکا دور نشده است و دست کم به این موضوع دل خوش است که در این ماجرا با وجود تمام اختلافات٬ با آمریکایی‌ها در ارتباط و در داخل یک روند همکاری و هماهنگی است.

کردهای سوری چه می‌گویند؟

کردهای سوری در دو طیف بزرگ وابسته به اوجالان و بارزانی٬ عملاً به دو بخش تقسیم شده‌اند و نهادها و احزاب سیاسی کُرد سوریه وابسته به بارزانی در مجموعه بزرگ شورای میهنی کردهای سوریه (ENKS) عملاً تحت حمایت ترکیه نیز هستند و در این مورد واکنش خاصی نشان نداده‌اند، اما جبهه مقابل آنها در روزهای اخیر٬ چندین تظاهرات مردمی در مناطق مرزی به راه انداخته و مقامات نهادهای اقماری پ.ک.ک در شرق فرات خواستار آن شده‌اند که جامعه جهانی به اقدامات ترکیه واکنش نشان دهد.

انتهای پیام/