فهم پیام غدیر در گروی فهم معارف علوی است نه تقابل با مخالفان / تصویرسازی فضایل آسمانی امیرالمؤمنین رسالت جبهه هنر انقلاب است

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، معمولاً‌ در اعیاد و ایام منتسب به اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) مراکز، مؤسسات و مجالس دینی اکثر توان خود را در برگزاری مراسم‌های شاد به کار می‌گیرند. این نوع رفتار در قبال اعیاد دینی که مورد تأکید ائمه معصومین(ع) است، در جای خود بسیار مطلوب و عاملی برای پیوند قلوب شیعیان با اهل‌بیت پیامبر(ص) است.

اما در این بین آنچه ضروری می‌نماید، پرداختن به جنبه معرفتی اهل‌بیت علیهم‌السلام است که متأسفانه کمتر به این جنبه دقت می‌شود. چرا که رشد معنوی شیعه و جامعه شیعی زمانی شکل می‌گیرد که این دو جنبه یعنی محبت و معرفت در کنار یکدیگر قرار گیرند. چه بسیار محبانی که در طول تاریخ اسلام دچار لغزش شدند و آن زمان که باید به یاری اهل‌بیت(ع) می‌شتافتند، دست از یاری کشیدند و این مسئله جز به دلیل ضعف معلومات معرفتی علت دیگری نداشت.

در این باره خبرگزاری تسنیم به مناسبت عید غدیر خم  با حجت‌الاسلام سیدابراهیم حسینی اراکی، از اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم به گفت‌وگو نشست. وی معتقد است اکنون خلأ و کاستی‌ای که در محافل مذهبی‌مان حس می‌کنیم، این است که مسائل زمینی و دنیوی امیرالمؤمنین(ع) و دیگر ائمه علیهم‌السلام مطرح می‌شود، در حالی که جامعه ما نیاز به پشتوانه معرفتی دارد و این امر در بازخوانی فضایل امیرالمؤمنین(ع) و سایر ائمه حاصل می‌شود. بخش عمده‌ این فضایل در خطبه غدیریه پیامبر(ص) نهفته است.

حسینی اراکی همچنین می‌گوید جامعه فعلی ما نیاز به معرفت علوی و فاطمی دارد وگرنه نباید توقع رشد و پویایی آن را داشت. وی همچنین تبدیل فضایل آسمانی امیرالمؤمنین(ع) به قالب هنری را رسالت اصلی جبهه انقلاب می‌داند.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

* به نظر می‌رسد یکی از کاستی‌های جامعه شیعی ما عدم ارائه فضایل و مناقب ناب اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و بسنده کردن به مسائل اجتماعی و سیاسی این بزرگواران است. نظر شما در این باره چیست؟

یکی از مهم‌ترین حقی که اهل‌بیت(ع) نسبت به ما دارند، معرفت نسبت به مقام والای امیرالمؤمنین(ع) و سایر اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام است که بر این مسئله در روایات متعدد تأکید شده است.

 رسول گرامی اسلام(ص) فرمود «هر کس خداوند با معرفت اهل‌بیت من و ولایت ایشان بر او منّت نهاده باشد خداوند همه خیر را براى او گرد آورده است؛ مَنْ مَنَ‏ اللَّهُ‏ عَلَیْهِ‏ بِمَعْرِفَةِ أَهْلِ بَیْتِی وَ وَلَایَتِهِمْ فَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ الْخَیْرَ کُلَّهُ.» خود امیرالمؤمنین(ع)‌ در روایتی فرمود « أَسْعَدُ النَّاسِ‏ مَنْ‏ عَرَفَ‏ فَضْلَنَا». با سعادت‌ترین انسان‌ها کسی است که فضایل و مناقب ما و آن ویژگی‌های و مقامات نورانی و آسمانی و عرشی ما را بشناسد.

این مقدار تأکید بر شناخت فضیلت اهل عترت از آن روست که انسان بدون معرفت نخواهد توانست محبت خالص راستین داشته باشد. ما اکنون بیشتر از معرفت، علم‌گسترانی می‌کنیم. علم و معرفت یک تفاوت ماهوی دارد. معرفت آگاهی عمیقی است که با قلب ما پیوند می‌خورد و تبدیل به عقیده و باور می‌شود و بعد به منصه ظهور می‌رساند. در واقع با معرفت است که حرکت‌های عظیم و تمدن‌ساز آغاز می‌شود. امیرالمؤمنین(ع)‌ در آن روایت معروف خویش به کمیل فرمود: هر حرکتی نیاز به معرفت دارد و هیچ حرکتی جز با معرفت حاصل نمی‌شود. مَا مِنْ‏ حَرَکَةٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَى مَعْرِفَة.

اگر کسی به این فهم رسید که امام، جان و باطن تمام اعمال و افعال عالم است و هرچیزی غیر از او مرده است، به درجه‌ای از معرفت دست می‌یابد. لذا امام باقر(ع) در تفسیر آیه122 سوره انعام آنجا که خداوند می‌فرماید «أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یَمْشی‏ بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِجٍ مِنْها...»، فرمود: «مرده کسى است که به چیزى معرفت نداشته باشد و منظور از نورى که با آن میان مردم راه رود، نُوراً یَمْشی‏ بِهِ فِی النَّاسِ، امامى است که از او پیروى می‌کند و اینکه فرماید «مانند کسى است که در ظلمات باشد و نتواند از آن خارج شود» کسى است که امام را نشناسد.»

تبدیل فضایل آسمانی امیرالمؤمنین(ع) در قالب هنری رسالت اصلی جبهه انقلاب است

یا در روایتی دیگر از امام صادق(ع) در فضیلت حضرت زهرا(س) می‌خوانیم با معرفت حضرت فاطمه(س) قرون گذشته آباد شد؛ عَلَى‏ مَعْرِفَتِهَا دَارَتِ‏ الْقُرُونُ الْأُولَى‏. لذا معرفت حد زمانی و مکانی ندارد بلکه در هر زمان و مکانی جریان دارد. بر این اساس باید گفت جامعه فعلی ما نیاز به معرفت علوی و فاطمی دارد وگرنه نباید توقع رشد و پویایی آن را داشت. اتفاقاً هم در آن زمان و هم در شرایط فعلی شاهدیم که دشمن در صدد جلوگیری از گسترش معرفت ناب اهل‌بیت(ع) و حتی سایر انبیای الهی در جامعه است. آنها در قالب‌های مجازی و هنری مثل فیلم‌های سینمایی مدام قصد تخریب خوبان الهی را دارند، اما در جبهه خودی‌ها شاهد انفعال هستیم و به طرح یکسری از مسائل اخلاقی که در جای خود شایسته است، بسنده می‌کنیم. تبدیل فضایل آسمانی امیرالمؤمنین(ع) در قالب هنری رسالت اصلی جبهه انقلاب است. 

معرفت و فضایل امیرالمؤمنین(ع) در خطبه غدیریه موج می‌زند

* اکنون جامعه ما الحمدلله به محبت اهل‌بیت(ع) گرایش فراوانی دارند؛ در واقع شما می‌فرمایید باید در کنار محبت به اهل‌بیت(ع) نسبت به فضایل آسمانی این انوار مقدس معرفت لازم داشت؟

خود اهل‌بیت(ع) فرمودند جامع محبت ما زمانی است که در سرّ و علن و زبان و عمل جمع شود و به معرفت و فضایل ما گره بخورد. در غدیر هم دعوت به محبت موج می‌زند و هم دعوت به معرفت و بلکه این جنبه غلبه دارد. زیرا اگر معرفت نباشد، انسان به تبعیت کشیده نمی‌شود. همه کسانی که امیرالمؤمنین(ع) را یاری نکردند، نسبت به ایشان بغض نداشتند بلکه محب ایشان بودند منتها معرفت بایسته را نداشتند. خداوند در قرآن به پیامبر(ص) خطاب می‌کند به امت خود بگو اگر محبّ واقعی هستید، باید از من تبعیت کنید در این صورت خدا هم شما را دوست خواهد داشت؛ قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْکُمُ‏ اللَّه‏.

کتابی در فضایل امیرالمؤمنین(ع) که موجب قتل مؤلف اهل سنت آن شد

اکنون خلأئی که در محافل مذهبی‌مان حس می‌کنیم، این است که مسائل زمینی و دنیوی ماجرای امیرالمؤمنین(ع) و دیگر ائمه علیهم‌السلام مطرح می‌شود، در حالی که جامعه ما نیاز به پشتوانه معرفتی دارد و این امر در بازخوانی فضایل امیرالمؤمنین(ع) حاصل می‌شود که بخشی از آن در خطبه غدیریه نهفته است. از این جهت رسول گرامی اسلام(ص) از ابتدای مبعث خویش تا پایان عمر با برکت‌شان به امر خدا در مواقع مختلف از فضایل امیرالمؤمنین(ع) می‌گفتند. حتی علمای اهل سنت در این باره دست به قلم شدند و کتبی در این زمینه نگاشتند. عالمی مثل نسائی که از علمای قرن سوم است، کتابی به نام «فضایل علی بن ابی طالب» نوشت که اکنون در سه جلد تحقیق شده است. این کتاب حتی موجب مرگ او شد. شامیان زمانی که با کتاب او آشنا شدند، به او مهلت دادند در فضایل معاویه کتاب بنویسد و او را در صورت انصراف از این کار، تهدید به مرگ کردند. او سر مهلت گفت هر اندازه در منابع گشتم، یک حدیث در فضیلت معاویه پیدا نکردم.

غیر از اینها کتب متعددی در فضیلت امیرالمؤمنین(ع) در بین عالمان شیعه و سنی به چاپ رسیده است. این فضایل گاه در توضیح و تأویل آیاتی از قرآن است و گاه در بیاناتی شیوا از معصومین(ع). اگر به خطبه غدیریه نگاهی بیندازیم، با این نوع توصیفات برخورد می‌کنیم. به عنوان نمونه پیامبر(ص) در خطبه غدیریه درباره امیرالمؤمنین(ع) فرمود «ای مردم، او را برتر بدانید، چرا که هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند آن را در جان من نوشته و من نیز آن را در جان امام متقین، ضبط کرده‌ام. او امام مبین است که خداوند او را در سوره یاسین یاد کرده: «وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ؛ و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده‌ایم».

فهم پیام غدیر در گروی فهم فضایل و معارف علوی است

* با توجه به اینکه ماجرای غدیر مهم‌ترین باب جریان معارف الهی است، آیا می‌توان گفت برای فهم فضایل و مناقب علوی و دیگر اهل‌بیت(ع)، خطبه غدیریه و جریان غدیر بهترین منبع شیعه است و یا صرفاً باید به بیان تاریخی آن اکتفا کنیم؟

غدیر یک مسئله تاریخی نیست بلکه یک فرهنگ و جریان است، جریانی که اگر انجام نمی‌شد، عالم ما بی‌جان می‌شد و حرکتی در آن اتفاق نمی‌افتد. غدیر، اتصال تمام اشیای عالم به مفهوم امام را نمایش می‌دهد، عالمی که تمام ملحقات آن در امام منصوب از جانب خداست لذا فرمود: «وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ؛ و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده‌ایم». اگر غدیر نبود، پاک‌طینتان عالم جان‌مایه انسانیت خود را از دست می‌دادند و به کمال رشد نمی‌رسند و حتی عالم استعداد تکامل خود را از دست می‌داد؛ چرا که سنت خداوند بر این است که به واسطه خلیفه خود منع و عطا ‌کند. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِکُمْ وَ فَازَ الْفَائِزُونَ‏ بِوَلَایَتِکُم‏؛ زمین با نور شما نورانیت یافت و رستگاران به واسطه ولایت شما رستگار شدند. غدیر جریانی است که خداوند متعال در این عالم بنیان‌گذاری کرده است. متأسفانه عده‌ای اجازه ندادند این جریان بطور بایسته در عالم جاری و ساری شود و منطق خود را طی کند.

اگر نگاه معرفتی به غدیر داشته باشیم و همین را در جامعه تزریق کنیم، از سطحی‌نگری و ظاهربینی خارجی می‌شویم. اگر تنها به جشن و آداب غدیر اکتفا نکنیم و به معارف غدیر بپردازیم، یقیناً جامعه شیعی ما به سرانجام مطلوب می‌رسد. لذا خطبه غدیر الگوی مناسبی در بیان فضایل قرآنی و مناقب آسمانی امیرالمؤمنین(ع) است. این نوع خطابه پیامبر(ص) ما را به این سمت رهنمون می‌کند که فهم پیام غدیر در گروی فهم فضایل و معارف علوی است.

* معمولاً در مواجهه با غدیر وقت خودمان را صرف مقابله علمی با مخالفان می‌کنیم. آیا این نوع برخورد مطلوب است؟

در جای خود بسیار لازم است، اما در قبال جریان غدیر باید آورده‌های معرفتی خود را اصلاح کنیم. آنچه ما از غدیر داریم به قدری عمیق است که اگر حق معارف آن را ادا کنیم، مخالفانِ مُنصف به حقیقت می‌پیوندند که همان سر تسلیم آوردن به امامت و ولایت مطلق امیرالمؤمنین(ع) است.

70 فضیلت امیرالمؤمنین(ع)‌ در زیارت غدیریه

* علاوه بر زیارت جامعه کبیره که از سوی امام هادی(ع) صادر شده است، زیارتنامه‌ای منسوب به ایشان به نام «غدیریه» داریم. درباره جایگاه این زیارتنامه مقداری توضیح می‌دهید؟

زیارتنامه غدیریه امام هادی(ع) یکی از برترین اسناد در معرفی فضایل آسمانی امیرالمؤمنین(ع) است. زمانی که آن حضرت را در شرایط امنیتی و انتظامی به سوی سامرا می‌بردند، به نجف که رسیدند، مصادف با روز عید غدیر شد. امام(ع) از دشمنان مهلت خواستند به زیارت قبر امیرالمؤمنین(ع) برود. این زیارتنامه در این شرایط مطرح شد. زیارتنامه غدیریه دارای 70 فضیلت از فضایل امیرالمؤمنین(ع) است. بنده علما و خطبا را دعوت می‌کنم حداقل در روز غدیر معارف زیارت غدیریه را بین مردم طرح کنند.

غدیر سند هویت ما شیعیان است. اگر به معارف آن نپردازیم، هویتی نداریم. معتقدیم مهم‌ترین فلسفه غدیر در این است که پیامبر اکرم(ص) در غدیر اصلی را به نام اصل امامت و ولایت را در مقابل ریاست مطرح فرمود. این خطبه گویای آن است که امامت یک  امرالله و عهدالله و منصبی الهی است و امری به دست مردم نیست.

حب علی(ع) سرور تمام اعمال است

عربی بادیه‌نشین خدمت رسول گرامی اسلام(ص) رسید و گفت من به طرق مختلفی شنیدم در غدیر علی(ع) را به عنوان امام و ولیّ و جانشین خویش انتخاب کردید. سؤالی که دارم این است آیا ایشان به واسطه اینکه پسر عموی شما بود، به خلافت منصوب کردید یا از جانب خدا بود؟ رسول گرامی اسلام(ص) فرمود این امر را خداوند بر آسمان واجب کرد و ولایت او را بر اهل آسمان‌ها و اهل زمین واجب قرار داد؛ بَلِ اللَّهُ افْتَرَضَهُ وَ أَوْجَبَهُ‏ مِنَ‏ السَّمَاءِ وَ افْتَرَضَ‏ وَلَایَتَهُ عَلَى أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ جَمِیعا.  رسول گرامی اسلام(ص) در ادامه به نکته جالبی اشاره کرده و فرمود: هیچ مخلوقی نیست مگر اینکه خداوند بر او سرور و آقایی قرار داد. قرآن، سید کتب نازله و ماه رمضان سید ماه‌هاست و در ادامه فرمود و من سید الانبیاء و علی سیدالاوصیاست. لَا خَلَقَ خَلْقاً إِلَّا وَ جَعَلَ لَهُ سَیِّداً فَالْقُرْآنُ سَیِّدُ الْکُتُبِ الْمُنْزَلَةِ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ سَیِّدُ الشُّهُور ... وَ أَنَا سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ وَ عَلِیٌّ سَیِّدُ الْأَوْصِیَاء. سپس حضرت فرمود هر عملی سیدی دارد و حب من و علی بن ابی طالب سرور اعمال است؛ وَ لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْ عَمَلِهِ سَیِّدٌ وَ حُبِّی وَ حُبُّ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ سَیِّدُ الْأَعْمَال‏.

انتهای‌پیام/