گزارش| انگیزه اردوغان از بهادادن به سلجوقیان و ملازگرد

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه٬ سالگرد پیروزی بزرگ یا ظفر ملازگرد٬ جشن گرفته می‌شود و ظاهراً٬ مسئولین حکومتی٬ تلاش می‌کنند که این جشن را بسیار باشکوه‌تر و مهم‌تر از سالیان قبل٬ برگزار کنند.

جشنی که در آن٬ تقریباً همه احزاب و جریانات سیاسی ترکیه در یک صف و جبهه در کنار هم قرار می‌گیرند و سالگرد اسارت پادشاه بیزانس توسط آلپ ارسلان سلجوقی و پیروز در یک جنگ بزرگ تاریخ‌ساز را جشن می‌گیرند.

این در حالی است که نه تنها در گذشته‌های دور جمهوری ترکیه و دهه‌های اخیر٬ بلکه حتی در چند سال گذشته هم٬ کسی به این موضوع بها نمی‌داد. اما حالا رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تصمیم گرفته که این مراسم را همچون جشنی بسیار مهم‌تر از جشن‌های مورد نظر مصطفی کمال آتاتورک و لاییک‌ها٬ مورد توجه قرار دهد.

اردوغان در اهمیت دادن به این موضوع تا آنجا پیش رفت که دستور داده در شهر کوچک اخلاط که آرامگاه پادشاهان سلجوقی در آنجا قرار گرفته و در نزدیکی ملازگرد واقع شده٬ یک کاخ ریاست جمهوری کوچک برای او ساخته شود که منظره بخش پیشین آن به دریاچه وان بنگرد.

این تصمیم او مورد انتقاد بسیاری از احزاب و جریانات مخالف قرار گرفت و به عنوان اصلی‌ترین دلیل مخالفت خود٬ مساله اسراف و ریخت و پاش را ذکر کردند. با این حال٬ تصمیم اردوغان٬ موافقینی هم دارد و حامیان این اندیشه معتقدند که ساختن چنین کاخی می‌تواند نشان دهد که حکومت ترکیه تا چه اندازه به سلاجقه و پیروزی آنان در برابر بیزانش٬ اهمیت می‌دهد.

اما چرا این مساله چنین برجسته شده و بلال اردوغان پسر ارشد رئیس جمهور  ترکیه٬ شخصاً برای مدیریت برپایی مسابقات و جشنواره‌های تیراندازی و ورزش‌های سنتی تاکنون چندین بار به ملازگرد رفته و به این منظور جلسه تشکیل داده است؟ برای دست یافتن به پاسخ این سوال٬ باید در آغاز، با اهمیت ابعاد تاریخی٬ نظامی و سیاسی نبرد ملازگرد آشنا شویم.

تاریخچه کوتاه سلجوقیان و پیروزی ملازگرد

در روز 26 اوت یا آگوست در سال 1071 میلادی٬ اتفاق مهمی روی داد که بر تاریخ منطقه و جهان تاثیر شگرفی گذاشت.

این اتفاق٬ پیروزی سپاه کم‌شمار سلجوقیان به فرماندهی آلپ ارسلان٬ بر سپاه عظیم رومیان بیزانس بود. رومانوس دیوجانوس پادشاه رومی در این جنگ٬ به خاطر خیانت برخی فرماندهان شکست خورد و شخص پادشاه اسیر شد.

این نخستین بار بود که یک پادشاه مسیحی توسط  سپاه مسلمین٬ اسیر می‌شد. این پیروزی بزرگ٬ تغییرات مهمی در جغرافیای سیاسی منطقه رقم زد و موجب آن شد که سلاجقه٬ از سیستان در شرق ایران تا ماوراءالنهر٬ آناتولی و مدیترانه٬ یک قلمرو بسیار گسترده و زرخیز را در اختیار بگیرند و صاحب یکی از بزرگ‌ترین امپراطوری‌های تاریخ شوند.

اگر چه در آن دوران٬ استانبول کنونی و قسطنطنیه پیشین همچنان در اختیار بیزانس بود، اما پیروزی ملازگرد٬ موازنه قدرت بین عباسیان و روم را تغییر داد٬ راه مهاجرت ترک‌ها به آناتولی مرکزی را فراهم کرد و در عین حال٬ نخستین گام‌ها برای جنگ‌های صلیبی برداشته شد و نشان داد که تداوم سلسله‌های پادشاهی ترک‌زبان از آسیای میانه و قفقاز تا ایران و عراق و مدیترانه٬ چه تحولات سیاسی و نظامی بزرگی را رقم می‌زند.

سلجوقیان و عثمانیان

غزنویان٬ خوارزمشاهیان٬ سلجوقیان و عثمانیان٬ چند سلسله مهم ترک‌ها بودند و علاوه بر این٬ ده‌ها خاندان و عشیره بزرگ ترک و ترکمن نیز در تاریخ منطقه نقش داشته‌اند که الزاماً همه آنها٬ به هویت و زبان ترکی اهمیت نداده و اتفاقاً به دنبال آن بوده‌اند که تیره‌ها و زبان‌ها و اقوام‌های دیگر را نیز به سوی خود جذب کنند.

بنابراین اگر چه سلجوقیان ترک بودند، اما زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران این دوره به‌ ویژه عمیدالملک کندری و خواجه نظام‌الملک توسی٬ خدمات مهمی به این زبان و عمران و آبادانی شهرها و گسترش فنون و دانش‌ها ارائه  کردند.

از این گذشته٬ بین همه سلسله‌های ترک‌تبار٬ وحدت وجود  نداشته و جنگ‌های خونینی بین آنان روی داده که یک نمونه بارز آن جنگ دندانقان بود. نبرد دَندانَقان نبردی بود که در سال 1040 میلادی بین سلجوقیان و پادشاهی غزنوی روی داد و به پیروزی سلجوقیان انجامید. اما در دوران جنگ صلیبی٬ اختلافات داخلی ترک‌ها کاهش یافت و عشایری که بعدها سنگ‌بنای تاسیس امپراطوری عثمانی شدند٬ به سلجوقیان خدمت فراوانی کردند.

سلسلسه سلجوقیان پس از هجوم مغولان و قدرت گرفتن ایلخانیان و خوارزمشاهیان در سال 1193 میلادی در هم شکسته شد و پس از پیچ و خم‌های تاریخی بسیار که نزدیک به یک سده به درازا کشید٬ بالاخره در سال 1299 میلادی امپراطوری عثمانی تشکیل شد.

اما مدت‌ها طول کشید تا بیزانس در قسطنطنیه در هم شکسته شود و قسطنطنیه یا استانبول در سال 1453 میلادی به دست عثمانیان فتح شد. به عبارتی دیگر٬ بین پیروزی در نبرد ملازگرد در دوران سلجوقیان درسال 1071 میلادی تا فتح استانبول در سال 1453 میلادی٬ یک فاصله تاریخی قابل توجه به مدت 382 سال وجود دارد و نزدیک به 4 قرن طول کشیده تا روند پیروزی آلپ ارسلان سلجوقی توسط سلطان محمد فاتح٬ تکمیل شود.

لذا رجب طیب اردوغان و اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ بر این باورند که عثمانیان باید همچون سنتزی از دیگر سلسله‌های ترکی نگریسته شود و خطاست که در این تحلیل٬ نقش سلجوقیان٬ از یاد برود.

یک تناقض کوچک قومی

شهر کوچک ملازگرد٬ حالا یکی از شهرستان‌های استان کردنشین موش در شرق ترکیه است و 1128 کیلومتر با آنکارای پایتخت فاصله دارد. شهر اخلاط٬ آرامگاه پادشاهان سلجوقی نیز در استان کردنشین بتلیس و در نزدیکی ملازگرد واقع شده و 1115 کیلومتر از پایتخت دور است.

علاوه بر پژوهش گران کُرد٬ مورخین ترک نیز بر این باورند که کردها نیز مانند دیگر گروه‌های قومی آن روزگار در نبرد ملازگرد در سپاه سلجوقیان جای گرفته و در پیروزی بزرگ آن نبرد سهیم بوده‌اند.

اما حالا٬ اردوغان و سران حزب عدالت و توسعه و دیگر احزاب ترکیه٬ در شرایطی برای گرامیداشت این نبرد راه ملازگرد را در پیش می‌گیرند که چندین شهردار کُرد در مناطق کردنشین به اتهام همدستی با پ.ک.ک از کار برکنار شده و درگیری بین نظامیان ترکیه و. پ.ک.ک نیز ادامه دارد و مشخص نیست که حکومت ترکیه به منظور پایان دادن به جنگ با پ.ک.ک و حل معضلات حقوقی و سیاسی کردها٬ چه برنامه‌ای دارد.

تاثیر روانی یاد پیروزی در روزهای سخت

در دو سال اخیر٬ مشکلات اقتصادی مهمی همچون بیکاری٬ تورم٬ افزایش باورنکردنی قیمت کالاها و ملزومات حیاتی٬ رکود در بخش تولید و خدمات٬ راه نیافتن فارغ التحصیلان دانشگاهی به بازار کار و افزایش نرخ دلار به علاوه مشکلات مهمی همچون حضور نزدیک به 4 میلیون آواره در این کشور٬ تنگناهای اقتصادی قابل توجهی به وجود آورده و موقعیت ترکیه درحوزه سیاست خارجی نیز تعریف چندانی ندارد.

لذا چنین به نظر می‌رسد در شرایطی که ترکیه در ارتباط با آمریکا و اروپا دچار مشکلات جدی شده و در سوریه و قبرس نیز در وضعیت مطلوبی نیست٬ اتاق فکر حزب عدالت و توسعه می‌کوشد تا با برجسته‌سازی مفهوم پیروزی ملازگرد٬ بر روح و روان مردم ترکیه تاثیر مثبت بگذارد.

انتهای پیام/