آشنایی با نامزد ایران برای جایزه جهانی آسترید لیندگرن

خبرگزاری تسنیم،‌ سید‌علی کاشفی خوانساری:

جایزه آسترید لیندگرن از بزرگترین و معتبرترین جوایز بین‌المللی ادبیات کودک است. چند نهاد ایرانی هر ساله نامزدهایی را برای دریافت این جایزه به دبیرخانه آن در سوئد در معرفی می‌کنند. نامزدی که امسال انجمن نویسندگان کودک و نوجوان برای دریافت این جایزه در زمینه ترویج کتاب‌های کودک معرفی کرده است،‌ مهدی حجوانی است.

***

همه ما مهدی حجوانی را می‌شناسیم. وقتی می‌گویم ما منظورم نویسندگان، ناشران، روزنامه‌نگاران و اهالی کتاب و قلم در ایران است. حالا وقتی کسی بخواهد یک نفر را که تا این اندازه مشهور و شناخته شده است معرفی کند، کار سختی پیش‌رو دارد.

من نزدیک به 30 سال پیش با مهدی حجوانی آشنا شدم. مردی را دیدم با قدی بلند و ریشی انبوه که همه می‌گفتند خیلی جدی و سختگیرانه داستان‌های دیگران را نقد می‌کند، اما خودش خوشرو و شیرین‌سخن است. چهره و جایگاه ادبی او به گونه‌ای نبود که بتوان به راحتی از آشنایی با او صرف‌نظر کرد. برای همین جلو رفتم و سلام کردم. خیلی نگذشت که من که حدود 12 سال از او کوچکتر بودم با شرکت در کلاس‌هایش و چند برنامه مشترک با او دوست شدم.

این‌ها را برای این گفتم که بگویم گرچه تا به‌حال ده‌ها مقاله و گزارش در معرفی مهدی حجوانی نوشته شده است، من می‌توانم حرف‌هایی مطرح کنم که در مقاله‌های دیگر نخوانده باشید. چون من در دو مجله و چند نمایشگاه و همایش با او همکار بودم و در دو مجله دیگر هم پس از او سردبیری را به عهده گرفته‌ام و راهش را ادامه داده‌ام. با این حال در این یادداشت من نه می‌خواهم اطلاعاتی را درباره کتاب‌ها و مقالات او که دیگران هم به آن پرداخته‌اند، تکرار کنم و نه می‌خواهم از خاطرات شخصی و دوستانه‌ام با او بگویم.

مهدی حجوانی نویسنده و مترجم را همه می‌شناسند. داستان‌نویس محبوبی که بیشتر 20 کتابش برای کودکان و نوجوان است که سه عنوان آن در خارج از کشور هم ترجمه و منتشر شده است. 100 جلد کتاب برای بچه‌های فارسی زبان ترجمه کرده و چند کتاب غیرداستانی با موضوع آموزش ادبیات، خاطره و مسائل تئوری ادبیات کودک و نوجوان دارد. مقاله‌های او را از 35 سال قبل در مجلات ادبی و نشریه‌های ویژه کودکان و نوجوانان دیده‌ایم. همین طور نقدها و سرمقاله‌هایش را در شش نشریه تخصصی ادبیات کودک و نوجوان که خودش سردبیر آنها بوده است. حالا هم که بیش از ده سال است که یک پروفسور دانشگاهی است و علاوه بر تدریس، چندین مقاله در ژورنال‌های آکادمیک منتشر کرده است و چهار مقاله در ژورنال‌های غیرایرانی داشته است.

آنچه که من می‌خواهم در این یادداشت به آنها بپردازم، هیچ کدام از اینها نیست. من نمی‌خواهم بگویم او چه کرده است و چه نوشته است؛ چرا که همه این اطلاعات را به طور کامل می‌توانید در سایت‌هایی که رزومه او را منتشر کرده‌اند، ببینید. من این‌بار می‌خواهم از این صحبت کنم که مهدی حجوانی چه کارهایی کرده است تا دیگران کتاب و مقاله بنویسند، دیگران کتاب بخوانند، دیگران ادبیات تدریس کنند و دیگران ناشر موفقی در تولید و فروش کتاب‌های کودکان باشند. بله، موضوع صحبت من نه حجوانی به عنوان نویسنده یا مترجم، مدرس، منتقد و روزنامه‌نگار، بلکه به‌عنوان یک مروج، تسهیل‌گر و آموزگار کتاب و ادبیات است.

حجوانی حدود 35 سال قبل، سرویراستار یک مؤسسه بزرگ انتشاراتی دولتی شد. انتشاراتی که سالانه ده‌ها کتاب موفق کودک و نوجوان چاپ می‌کرد و این کتاب‌ها در جشنواره‌های مختلف برنده جوایز متعدد می‌شدند. حجوانی در همه سال‌هایی که در این انتشارات بود از میان صدها کتابی که منتشر کرد، یک کتاب از خودش را نگنجاند، اما به جایش ده‌ها نویسنده، مترجم و تصویرگر جوان به صنعت نشر معرفی کرد.

او که در سال‌های 1982 تا 1985 مسئولیت کتاب کودک را در وزارت فرهنگ ایران به عهده داشت به ده‌ها نویسنده و شاعر تازه‌کار و گمنام که برخی از آنها در شهرهای کوچک و دور زندگی می‌کردند، کمک کرد تا به جمع نویسندگان کتاب کودک و نوجوان اضافه شوند.

امروز حجوانی حدود 30 سال است که سرویراستار کتاب‌های کودک یکی از بزرگترین ناشران غیردولتی ایران است و حدود 30 سال است که مشاور فرهنگی یکی دیگر از ناشران بزرگ کتاب کودک و نوجوان ایران است و تنها خدا می‌داند چندصد کتاب با کمک او منتشر شده، کدام مجموعه کتاب‌های کودک شکل گرفته و کدام ایده‌های اولیۀ داستانی با راهنمایی‌های او به شکل داستان و رمان درآمده است. به اینها اضافه کنید بیش از 30 پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دکترا و پژوهش که حجوانی مشاور و راهنمای آنها بوده است.

نقش مهدی حجوانی در ترویج کتابخوانی در کشور ما تنها محدود به هزاران کتابی که با یاری او نوشته و منتشر شده‌اند، نیست. او همین جایگاه و حتی موقعیتی خاص‌تر و برتر را در ترویج نقد، اندیشه، زیبایی‌شناسی و مباحث نظری ادبیات کودک در ایران داشته است.

او حدود 30 سال قبل سردبیر گاهنامه «قلمروی ادبیات کودک و نوجوان» شد. نشریه‌ای که حدود پنج سال قبل از آن به‌عنوان اولین مجله تخصصی نقد کتاب کودک در ایران منتشر شده بود و تا آن زمان شماره‌هایش به شش رسیده بود. حجوانی این نشریه را چهار شماره ادامه داد و پس از آنکه حامی مالی این نشریه موانعی بر سر انتشار آن ایجاد کرد، همان تفکر و هدف را با نام فصلنامه پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان در بخش خصوصی ادامه داد. پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان با افت و خیزهایی 23 سال به انتشار خود ادامه داد و در این مدت 69 شماره منتشر کرد. در این فصلنامه بیش از 800 نقد و مقاله تخصصی به کتاب‌های کودک و نوجوان منتشر شد و ده‌ها منتقد و پژوهشگر جوان و جدید به خانواده ادبیات کودک و نوجوان ایران معرفی شدند.

اما پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان تنها محلی نبود که حجوانی در آن به ترویج کتابخوانی در میان ایرانیان پرداخت. او در مؤسسه‌ای دولتی اولین ماهنامه تخصصی نقد کتاب کودک و نوجوان در ایران را بنیان گذاشت. بگذارید صادقانه اعتراف کنم که نه تنها افرادی که از بیرون خبر انتشار این ماهنامه یعنی کتاب ماه کودک و نوجوان را می‌شنیدند، بلکه خود حجوانی و من که دستیار او در انتشار این مجله بودیم، در ابتدا تردید داشتیم که بشود هر ماه مجله‌ای پر و پیمان فراهم ساخت و به چاپ رساند که همه مطالب آن نقد و تحلیل کتاب‌های کودک و نوجوان باشد. حجوانی تا 96 شماره یعنی هشت سال تمام انتشار این ماهنامه را به عهده داشت.

کتاب ماه کودک و نوجوان که پس از انتشار 200 شماره تعطیل شد، پرشماره‌ترین نشریه تخصصی ادبیات کودک و نوجوان ایران است. همین‌جا خوب است اشاره کنم که از حدود صد و پنجاه سال پیش تا به امروز حدود 4000 نقد بر کتاب‌های کودک و نوجوان در مطبوعات ایران منتشر شده است که از آن میان 2200 نقد در همین ماهنامه یعنی کتاب ماه کودک و نوجوان به چاپ رسیده است.

شاید فکر کنید، حجوانی تنها در مؤسسات انتشاراتی و مطبوعات یک ترویجگر کتاب کودک بوده است. اما این طور نیست. تشکیل انجمن‌ها و نهادهای مدنی یکی دیگر از خدمات او به ادبیات کودک ایران در مقام یک مروج و تسهیلگر بوده است. انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن تصویرگران کتاب کودک، مرکز مطالعات ادبیات کودک، و فهرست لاک‌پشت پرنده پنج نهاد مدنی کتاب کودک در ایران هستند که در تشکیل آنها مهدی حجوانی نقش داشته است.

تشکیل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، از آرزوهای قدیمی ما بود. 22 سال پیش حجوانی و تعدادی دیگر از نویسندگان این انجمن را تشکیل دادند و حالا انجمن ما حدود 600 عضو دارد.

لاک‌پشت پرنده نهادی مدنی است که در آن جمعی از نویسندگان و منتقدان و کتابفروشان در هر فصل، فهرستی از کتا‌ب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان را معرفی می‌کنند.

به همه اینها باید برپایی ده‌ها کلاس و دوره آموزشی برای تربیت نویسندگان، مربیان کودک، کتابداران و مروجان کتابخوانی را اضافه کرد. بله، در کنار مهدی حجوانیِ نویسنده، نباید مهدی حجوانیِ مروج کتابخوانی را هم از یاد ببریم. کسی که همیشه با لبی خندان برای پاسخ به پرسش‌های هر مربی یا تسهیلگر جوان حاضر و آماده است.

***

این یاداداشت که با هدف معرفی فعالیت‌های حجوانی در حوزه ترویج نوشته شده و در اختیار خبرگزاری تسنیم برای انتشار قرار گرفته است،‌ ترجمه و به دبیرخانه جایزه نیز ارائه شده است.

انتهای پیام/