جواد گلی: در سیما به استراتژی مدونی در برنامه‌های مذهبی فکر نمیشود/ سه ضلع دین، جامعه و هنر باید در تلویزیون جمع شوند!
جواد گلی با اشاره به اینکه تلویزیون پیش‌بینی‌های لازم را برای ساخت برنامه‌های مذهبی نمی‌کند، تأکید کرد که هیچ مغز متفکری در تلویزیون به استراتژی و سیاست مدون برای ساخت برنامه‌های مذهبی نمی‌اندیشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سال‌هاست تلویزیون در هنگامه ماه محرم صرفاً به انعکاس رویدادهای خبری و اجتماعی بسنده می‌کند؛ از تولید آثار هنری به ویژه سریال‌هایی که مضامین محرمی و عاشورایی داشته باشند نمی‌پردازند؛ از همین منظر همچنان تلویزیون دچار فقر فرهنگی است. در حالیکه هزاران سوژه در ارتباط با عاشورا و محرم وجود دارد که به آنها پرداخته نمیشود. در این ایام شبکه‌های مختلف سیما عمدتاً به تکرار ساخته‌های سالیان قبل می‌پردازند که از شدت تکرار پخش، برای مخاطب جذابیت‌های خود را از دست داده است.
لازم هست که مسئولان تلویزیون برنامه‌ای اساسی در این راستا تهیه و تنظیم کنند و با حمایت از برنامه‌سازان وطنی شرایطی را فراهم آورند تا به دست توانای هنرمندان حرفه‌ای کشور مضامین عاشورایی، حسینی و زینبی در تولیدات تلویزیون در قالب فیلم و سریال به منصه ظهور برسد. اتفاقات دیروز و امروز جامعه می‌تواند در قالب‌های حسینیان، یزیدیان و زینبیان به نمایش درآید؛ اینها مواردی است که پیوسته مورد غفلت واقع شده و سبب شده تا مخاطبان تلویزیون به ویژه نسل جوان علاوه بر اینکه از اطلاعات کافی و کامل درباره تاریخ مذهبی کشور بی‌بهره بمانند و نتوانند پیوندی مناسب میان مضامین دینی و آموزه‌های مذهبی با اوضاع روز جامعه ایران برقرار کنند.
لازمه فرهنگسازی و حفظ فرهنگ ایران اسلامی تولید برنامه‌هایی در راستای حفظ ارزش‌ها و اشاعه دستاوردهای فرهنگی، ملی و دینی و مذهبی است که باید در دستور کار تلویزیون و در اولویت تولیدات‌شان قرار بگیرد.
جواد گلی که سال‌ها کارشناس مذهبی سریال‌های تلویزیونی بوده اعتقاد دارد نقصِ تلویزیون در پرداخت مناسبت‌های مذهبی این است که در یک مجموعه گفت‌وگوهای تلویزیونی یا پخش سخنرانی‌ها و مداحی‌ها خلاصه می‌شود. او به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: برنامه‌هایی که در حال حاضر روی آنتن می‌رود به ویژه وقتی به مناسبت‌های مذهبی مثل ماه مبارک رمضان یا ماه محرم می‌رسد اشکال آن این است که در یک مجموعه گفت‌وگوهای تلویزیونی یا پخش سخنرانی‌ها، مناسبت‌ها، مراسم‌های عزاداری، جلسات مداحی و ذکر مصیبت خلاصه می‌شود.
وی با اشاره به فقدان یک مغز متفکر برای اندیشیدن به سیاست مدون و استراتژی ساخت برنامه‌ها و سریال‌های مذهبی تأکید کرد: به نظر می‌رسد تلویزیون از یک سو پیش‌بینی‌های لازم را برای ساخت برنامه‌های مذهبی نمی‌کند و از سوی دیگر برای ساخت برنامه‌های مذهبی در تلویزیون استراتژی و سیاست مدونی ندارد که امسال در ماه محرم به کدام ابعاد مسئله عاشورا و قیام امام حسین(ع) بپردازد.
گلی خاطرنشان کرد: تقریباً هیچ مغز متفکری در تلویزیون به موضوع برنامه، سیاست و استراتژی برای ساخت آثار مذهبی در تلویزیون، نمی‌اندیشد که بر اساس ضرورت زمان به روحیه دشمن‌ستیزی امام‌حسین(ع) بپردازد. یا به تقواپیشگی امام‌حسین(ع) و طرح درس‌های دیگری از عاشورا نیز توجه شود؛ این درس‌ها به همراه عناوین زیرمجموعه‌اش توسط برنامه‌سازان تلویزیون تبدیل به برنامه شود.
وی با اشاره به بودجه‌های نامتوازن تلویزیون، افزود: اشکال دوم ساخت برنامه‌ها و سریال‌های مذهبی تلویزیون به ویژه در مناسبت‌ها به موضوع بودجه کافی برمی‌گردد که بایستی به برنامه‌های مذهبی تلویزیون تزریق شود. بودجه‌های تلویزیون خیلی نامتوازن است یعنی یک‌بار در یک برنامه نمایشی دقیقه‌ای 10 میلیون تومان را هزینه می‌کند و یک‌بار برای یک برنامه یا تک برنامه مذهبی 10 میلیون هزینه می‌کند؛ این نکته نشان می‌دهد گاهی اوقات یک برنامه یک دقیقه‌ای یا یک تولید نمایشی یک دقیقه‌اش معادل با یک برنامه تلویزیونی باشد.
این کارشناس مذهبی تلویزیون با تأکید بر این نکته که برآوردهای مالی پایین برنامه‌های مذهبی باعث می‌شود سازندگان این حوزه به سمت برنامه‌های غیرمذهبی بروند، گفت: واقعاً برخی از برنامه‌های مذهبی برآوردهای مالی بسیار پایینی دارند به شکلی که حتی در تحقیق و نگارش هزینه نمی‌کنند. صرفاً برنامه‌ها را با گفتگوهای مذهبی پُر می‌کنند و اتفاقاً به همین دلیل آدم‌های شاخص، با استعداد، با سابقه و با قابلیت از ساخت برنامه‌های مذهبی خودشان را دور می‌کنند و به سمت ساخت برنامه‌های غیر مذهبی پیش می‌روند.
گلی تأکید کرد: اصولاً ما از مستندسازی در حوزه‌های برنامه‌های تلویزیونی و از ساخت مستندهای فاخر که به نوعی بیان‌کننده اهداف، آمال، آرزوها، آموزش‌ها و مفاهیمی که مدنظر ما هستند به شدت دور شدیم؛ یعنی اساساً ما از ساخته‌های مستند بهره‌مند نیستیم برخلاف همه شبکه‌های مهم دنیا که می‌بینید بر پایه مستند می‌چرخند و حرکت می‌کنند؛ مثلاً اگر در محرم سراغ مفهوم عاشورا، مفهوم مذهبی و آموزش‌های مذهبی حوزه عاشورا می‌رویم، دائماً با سخنرانی یا با توصیه و میزگرد تا گفت‌وگوهای گزارشی برنامه خودمان را پُر می‌کنیم. در حالیکه ما باید مستند بسازیم و با مستند، مفاهیم و محتوا را منتقل کنیم.
نمایی از سریال اغماء
کارشناس مذهبی سریال‌های «اغما» «روز حسرت» و «صاحبدلان» با اشاره به مهم‌ترین مفهوم قیام عاشورا و رفتار امام‌حسین(ع) خاطرنشان کرد: یکی از نکات دیگر که به عنوان حلقه مفقوده در حوزه برنامه‌سازی و سریال‌سازی‌های مذهبی دیده می‌شود به فقدان تحقیق و مطالعه لازم در این حوزه برمی‌گردد. یکی از مسائلی که همیشه در تلویزیون مورد توجه بوده، مفهوم امر به معروف و نهی از منکر است، مفهومی که جزو مهم‌ترین‌ها در قیام عاشورا و در رفتار امام حسین(ع) به چشم می‌آید.
وی تصریح کرد: امام حسین(ع) مفهوم امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان رفتار اصلی و موضوع مهمِ مبارزه و قیام عاشورا مطرح می‌کنند؛ اما تا به حال در تلویزیون ندیده‌ایم که به صورت عمیق و مطالعه‌شده بر روی این مفهوم کار کنند؛ تقریباً این اتفاق نیفتاده اس، زیرا امر به معروف و نهی از منکر قبل از تبدیل به یک مفهوم قابل نمایش، نیازمند آن است که در رابطه با آن مطالعه‌های دقیقی شود.
نمایی از سریال «روز حسرت»
گلی با بیان اینکه بسیاری دنبال آن هستند که بدانند چرا سریال‌هایی مثل «اغما» «روز حسرت» و یا «صاحبدلان» سریال‌های پرمخاطب تلویزیون شدند، تأکید کرد: برخی فکر می‌کنند سریال‌های مذهبی مثل "اغما" "روز حسرت" و "صاحبدلان" و یا سریال‌هایی مثل "کمکم‌کن" و "او یک فرشته بود" خیلی کارهای عجیب و غریبی در دوره‌های خودشان بودند و دنبال این هستند چرا آنقدر پرمخاطب شدند؟ تنها کاری که این سریالها انجام دادند و به موفقیت رسیدند این بود که یک حدیث یا مفهوم مذهبی را در مسیر درست و صحیح، پایش، پردازش و تفسیر کردند.
وی افزود: سریال‌های پرمخاطب مذهبی ما یک مفهومی مثل حق‌الناس را تبیین کردند و در بازطراحی با نویسندگان تلویزیون کار ویژه‌ای را رقم زدند؛ این مفاهیم درست توسط نویسندگان سریالها هم در مسیر درستی هدایت شد و آنها توانستند همین موضوعات را به دقت در قالب سکانس‌ها، گره‌ها، طرح و توطئه‌ها و قصه‌های سریال تبیین و به نگارش درآورند. در سریال «او یک فرشته بود» مفهوم دینی مثل بازتاب عمل، مواخذه کردن و سرزنش یک انسان را دیدیم، یا عقوبت یک عمل در «صاحبدلان» به نمایش درآمد، ناشکری و عدم رضایت به تقدیر و اعتراض به پیشگاه الهی برای حوادث زندگی، نپذیرفتن، رضایت نداشتن و توکل نکردن به خدا، در سریال «اغما» دیده شد؛ این مفاهیم به درستی کنار هم قرار گرفتند، به نویسندگان منتقل و در قالب قصه‌ها، طرح و توطئه‌های خوبی به تصویر کشیده شدند.
این کارشناس مذهبی،با اشاره به اینکه تلویزیون نسبت به موضوعات و مفاهیم مذهبی باید استراتژی روشن و سیاست مشخصی داشته باشد که کدام مفاهیم را قرار است در قالب سریال تلویزیونی، یا یک برنامه مذهبی و یا یک برنامه گزارشی و گفت‌وگومحور بیان کند؛ افزود: به نظر می‌رسد اشکال اینجاست و امیدواریم تلویزیون بتواند با تبیین سیاست مناسب مفاهیم مورد اولویت خودش را پیدا کند و این مفاهیم را به درستی برای برنامه‌سازان تلویزیون تبیین کند؛ تا آن مفاهیم را به درستی در قالب یک شورای فیلم و سریال قوی برای نویسندگان تلویزیونی تبیین کند و بتوانند به یک سریال تلویزیونی موفق برساند.
گلی با اشاره به سریال‌های موفق مذهبی سیما، افزود: ما در سریال‌های مذهبی و دینی که در سال‌های گذشته ساختیم و من مشاور مذهبی‌شان بودم، فرآیند تبیین سیاست مناسب مفاهیم دینی و مذهبی طی شده است. یک بار آقای میرباقری معاون سیما به عنوان مشاور مذهبی گفتند، دنبال چه مفهومی هستند؛ بعد ما آن مفهوم را در روایات، احادیث و آیات بررسی کردیم و متوجه شدیم مفهوم شیطان را که معاون سیما به دنبال آن هستند، تبیین کنند و کارکرد، نقش شیطان و تأثیری که شیطان روی زندگی انسان می‌گذارد، میزان دخالتی که می‌تواند در زندگی بشریت داشته باشد، یا چه قابلیت‌ها و امکاناتی را می‌تواند از نظر آیات و روایات در اختیار بگیرد.
وی تصریح کرد: این مفاهیم و کارکردها را بررسی کردیم و به نویسنده خودمان گفتیم؛ به او گفتیم که وقتی شیطان وارد زندگی انسان می‌شود چه اختیاراتی دارد و خداوند چه اجازه‌ای را به او داده و تا کجا می‌تواند پیش برود؛ حتی می‌تواند جعل شخصیت و یا تجسمی از یک شخصیتی را در اختیار بگیرد و با بیان اینها نویسنده ما می‌تواند قصه خودش را طراحی و آماده کند و بعد همین قصه را به یک سریال تلویزیونی تبدیل کنیم.
این کارشناس مذهبی تلویزیون با اشاره به موضوع عفاف و حجاب در سیما، خاطرنشان کرد: وقتی می‌خواهیم به موضوع عفاف و حجاب بپردازیم اول باید بررسی کنیم نگاه آیات و روایات ما به این مسئله چیست؛ بعد جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان و کارشناسان علوم اجتماعی به ما بگویند که این مسئله را باید با کدام نگاه امروز دنبال کنیم که هم از آرای دینی دور نشویم و هم نگاهمان به جامعه نگاه دقیق و درستی باشد؛ پس ما بر دو پایه نگاه اسلامی یعنی رسالت و نگاه صحیح به مبانی دینی و دوم جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان و روانشناسان علوم اجتماعی بیایند و بگویند که امروز مخاطب‌شناسی در موضوع مذهبی و دینی چیست و چگونه باید باشد؛ بعد باید روی ضلع سوم یعنی کارشناسان هنری و نویسندگان کار کنیم و آنها این مسئله را به یک فرآورده هنری تبدیل کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: موفقیت در یک برنامه تلویزیونی مذهبی و دینی در موضوعاتی مثل عفاف و حجاب، نیازمند سه ضلع است و این مثلث باید درست شکل بگیرد و اضلاع خودش را پیدا کند؛ ضلع اول کارشناسان علوم‌دینی که مسئله را بگویند و درست بتوانند آثار را تبیین و عوارض آن را عنوان کنند؛ دوم کارشناسان علوم روانشناسی و جامعه‌شناسی که بتوانند آثار اجتماعی را با مخاطب امروز در جامعه فعلی تبیین کنند و سوم کارشناسان هنری که اینها را بتوانند بشنوند و برای اینها یک قصه و سناریو طراحی کنند؛ به نظر می‌رسد این سه ضلع الان در تلویزیون کنار هم جمع نشدند و با هم در حال اندیشیدن نیستند.
انتهای پیام/