بازی‌های بومی و محلی ارومیه اندرخم کوچه‌های فراموشی +تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، در عصر حاضر گوشی‌های هوشمند و سیستم‌های پیشرفته  با  بازی‌های مختلف در شبکه‌های گسترده جهانی به‌راحتی در دسترس همگان است و به همین علت درصد قابل‌توجهی از جوامع به سمت این امکانات گرایش پیداکرده و همین امر مزید بر علت است که بازی‌های بومی محلی به کمترین حد خود برسد .

روزگاری  صدای شادی و بازی بچه‌ها  نمی‌گذاشت کسی در ظهر تابستان بخوابد اما امروز به ندرت شاهد هیاهوی کودکانی هستیم که از رایانه و باد خنک اسپلیت های پرتوان امروز بکنند و مانند گذشته دمپایی به پا در تیر آفتاب و بی توجه به خستگی در صف  بازی‌هایی مانند هفت سنگ، وسطی،  پلیس و بازی‌های از این دست بایستند.

هرچند آن دوران  سر زانوی  بچه‌ها از  بازی‌هایی مانند گل کوچیک و هفت سنگ  در امان نبود اما آنها  از  دل این بازی‌ها نکاتی می‌آموختند و یاد می‌گرفتند که برای رسیدن به هدف باید جمع گرا باشند  اما امروز همه مهارت‌های بدنی ذهنی و سایر آثار بازی‌های بومی محلی رخت بسته‌اند و جای خود را به گیم های دیجیتالی داده‌اند.

با وجود اینکه بازی‌های بومی و محلی در  ارومیه  بسیار کمرنگ‌تر از گذشته شده اما در روستاهای این  شهر  مردم با حفظ اصالت آداب و رسوم خود موجودیت این بازی هارا حفظ کرده و  در اوقات فراغت و درهمی های  دوستانه با فضاسازی  مناسب از این بازی‌ها برای سرگرمی استفاده می‌کنند و بچه هارا نیز به این  سمت سوق می‌دهند، در گزارش پیش رو گزیده‌ای از  این بازی‌ها از نظر می‌گذرد.

 در بازیهفت سنگ که در زبان ترکی یدی داش و در زبان کردی خه ته ر چین   نامیده می‌شود افراد به دو گروه مساوی تقسیم شده و هر گروه، یکی از بازیکنان خود را به عنوان سردسته و رهبر برمی‌گزینند.

یک گروه در فاصله معینی از محل هفت سنگ، که روی هم چیده شده‌اند، قرار می‌گیرند تا به نوبت با توپ تنیس سنگ‌ها را مورد هدف قرار داده و بزنند.

گروه دوم هم در پشت هفت سنگ، منتظر نتیجه‌اند تا هر وقت توپ پرتاب شده توسط گروه اول به هفت سنگ برخورد نکرد، فوراً جایشان را با آن گروه عوض کنند اگر برخورد کرد و آرایش آن‌ها را برهم زد، توپ را برمی‌دارند و با پاس‌کاری و هدف گیری سعی می‌کنند نفرات گروه اول را با توپ بزنند که اگر اصابت کند، از دور بازی اخراج می‌شود.

 نفرات گروه اول در هر فرصتی که به دست آورند به سراغ سنگ‌ها می‌روند تا آنها را روی هم بچینند و یک امتیاز بگیرند، برای انجام  این کار  یکی از دوستان بایستی خود را به خطر انداخته و یارش را در مقابل ضربات توپ پوشش دهد.

چنانچه اگر باز هم مورد ضربه توپ قرار گرفت و از بازی اخراج شد، دیگری کار را به اتمام می‌رساند ولی اگر دیگر بازیکنی نمانده باشد، بازی تمام و در دور بعدی جای و نقش گروه‌ها عوض می‌شود، در پایان، گروهی که زودتر 7 امتیاز کسب نماید برنده است.

جوراب بازی از بازی‌های هیجانی، گروهی و شاد است که باعث صمیمیت، همکاری بیشتر، تصمیم‌گیری و مشورت گروهی می شود و  مخصوص شب‌های میهمانی، درهمی ها می‌باشد و بهترین بهانه برای به‌جا  آوردن صله‌رحم در روستاها محسوب می‌شود.

جوراب بازی  یا جورابین یا به اصلاح محلی گورانه  بازی  است که در آن10 عدد جوراب مردانه بزرگ از جنس پشم را به صورت دهانه باز در دو ردیف پنج تایی می‌چینند و یک تیله در کنارشان قرار می‌دهند و بازیکنان در دو گروه طرفین جوراب‌ها می‌نشینند.

یکی از ده نفر گروه گرداننده که مهارت زیادی دارد تیله را طوری در میان انگشتان دست پنهان می‌کند و شروع به فرو بردن دست در جوراب‌های که دهانه آنها باز است می‌کند، و این کار را  خیلی  سریع و با مهارت انجام می‌دهد  که گروه مقابل نتواند آن را حدس بزند.

سرپرست یا یکی از اعضای گروه مقابل  باید با مشورت و تصمیم‌گیری اعضا حدس بزنند که تیله در کدام جوراب انداخته شده است و بایدان را پیدا کند هر بازی 10 امتیاز دارد  و به این شکل تا امتیاز 150 ادامه خواهد داشت و برنده مشخص می‌شود.

جوراب بازی عمدتاً در مناطق کرد نشین  شهرستان به ویژه بخش سیلوانا و صومای برادوست   رایج است و در شب‌های سرد و طولانی انجام می‌گیرد.

در بازی  وسطی  افراد به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و به‌قیدقرعه یا شیر و خط، یکی از گروه‌ها در وسط محوطه بازی می‌ماند و گروه دیگر، در دو قسمت، به طرفین عرضی محوطه بازی روانه می‌شوند.

بازی با پرتاب توپ به وسیله یکی از بازیکنان گروه کناری آغاز می‌شود، گروه کناری سعی بر این دارد که با نشانه رفتن و زدن افراد گروه وسطی باعث سوختن و اخراج آنها بشوند.

تلاش گروه داخلی هم بر این است که با حرکات سریع از اصابت توپ در امان بمانند و چنانچه اگر یار سوخته داشته باشند با ایثار و گرفتن توپ در فضا، که یک امتیاز محسوب می‌شود، او را به بازی برگردانند.

اگر به این مرحله از بازی رسیده باشیم که تنها یک نفر از گروه وسطی، در داخل میدان بازی باشد که اگر تا 10 شماره پرتاب نتوانند او را هدف‌گیری بکنند و بزنند، تمامی یاران سوخته گروهش را احیا کرده، و همگی در وسط میدان باقی‌مانده و بازی را ادامه خواهند داد.

بازی یه قل دو قل از آن دسته بازی‌های نوستالژی‌های اصل است که  از خانواده بازی مش داش است  این بازی که  در زبان ترکی بش داش داش و در زبان کردی په شتکو خوانده می‌شود، به این شکل است که پنج عدد سنگ هم اندازه انتخاب کرده و مراحل مختلف بازی را بدون اشتباه طی می کنیم.

تک‌تک شرکت‌کننده‌ها  پنج سنگ کوچک برداشته آنها را بالا می‌اندازد و با پشت دست می‌گیرند؟، هر کس سنگ بیشتری روی دستش ماند شروع‌کننده بازی است.

نفر اول پنج سنگ خود را روی زمین پخش و یکی از آنها را به هوا می‌اندازد، در همین حین به سرعت یکی از سنگهای روی زمین را برداشته و آن یکی سنگ را در هوا می‌گیرد، بدین صورت، همه سنگ‌ها را جمع می‌کند.

در مرحله بعد با انگشتان خود دروازه یا پل می‌سازد و در حین انداختن یک سنگ به بالا، یک سنگ دیگر را از زیر دروازه، عبور می‌دهد به‌جز سنگی که حریف به عنوان عروس انتخاب کرده است.

سپس در مرحله امتیاز گیری سنگ‌ها را به بالا انداخته و با پشت دست می‌گیرد و به تعداد سنگ‌ها این مراحل را طی کرده و  امتیاز می‌گیرد، اولین فردی که به صد امتیاز برسد برنده بازی است.

در  کش بازی که عمدتاً توسط دختربچه‌ها انجام می‌گیرد حداقل سه نفر باید در این بازی حضور داشته باشند، دو نفر که کش را به کمک پاهایشان بگیرند و یک نفر که از روی کش بپرد، تعداد افرادی که کش را می‌گیرند می‌تواند بیشتر هم باشد.

  در بازی قلعه یا نجات ابتدا یارکشی می‌شود و سپس با شیر یا خط یکی از گروه‌ها به گرفتن یاران گروه دیگر می‌پردازد هر کسی که دستگیر می‌شود به کنج دیواری برده می‌شود که به آن قلعه گفته می‌شود.

اگر در این حال یکی دیگر از اعضای گروه بتواند به قلعه نزدیک شده و دستش را به یکی از افراد دستگیر شده بزند آنها آزاد می‌شوند، بازی تا هنگامی که تمام افراد گروه دستگیر شوند ادامه می‌یابد و سپس دو گروه تعویض می‌شوند.

لی‌لی  بازی بیشتر توسط دختران انجام می‌شود، اصول این بازی با پریدن از روی مربع‌های کشیده شده روی زمین است، هر مربع یک شماره از خود دارد، شرکت‌کننده اول سنگی را روی یک شماره می‌اندازد و اگر توانست این کار را به‌طور دقیق انجام دهد با لی‌لی کردن همه مربع‌ها را به‌جز مربعی که سنگ را در آن انداخته طی می‌کند و سنگ را در بازگشت می‌آورد.   

تیله‌بازی به‌صورت دونفری با گذاشتن چند عدد تیله در یک دایره، و کشیدن خطی با فاصله دو تا سه متری از دایره انجام می‌شود، نفرات پشت خط قرار می‌گیرند و به نوبت به طرف تیله‌هایی که در دایره قرار دارد پرتاب می‌کنند.

اگر فردی تیله‌اش به یکی از تیله‌های درون دایره برخورد کرد و از دایره بیرون رفت بلافاصله می‌تواند سایر تیله‌های را از  درون دایره خارج کند و به‌عنوان برنده محسوب شود.

اگر تیله هدف در درون  دایره جا بماند و نتواند سایر تیله‌ها از درون دایره خارج کندفرد  به‌عنوان بازنده محسوب می‌شود و نفر دوم می‌تواند به تیله نفری اولی ضربه وارد کند و یک تیله از او بگیرد و به سمت تیله‌های مرکز پرتاب کند و سایر تیله‌ها را از آن خود کند.

گزارش از راضیه محمودپور

انتهای پیام/ ع