گزارش| نگاهی به روابط رو به گسترش جمهوری آذربایجان و روسیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، درباره سیاست های روسیه در قبال قفقاز جنوبی معروف است که گرجستان حکم راه و مسیر را دارد، ارمنستان نیز ابزار است و جمهوری آذربایجان حکم هدف و جایزه را دارد. با این حال در برخی مقاطع زمانی و با چراغ سبز مسکو، زمینه برای پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان و به دست آوردن امتیازات ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک البته به قیمت از دست دادن ایروان به عنوان اهرم فشار در برابر باکو فراهم گردیده است. در حال حاضر نیز، اختلافات و مشکلات میان مسکو و ایروان همزمان شده است با نزدیکی ظاهری مسکو و باکو.

پس از آن که در نتیجه وقوع انقلاب مخملی در ارمنستان در بهار سال 2018 و روی کار آمدن نیکول پاشینیان، روابط میان مسکو و ایروان رو به افول گذاشته شد. در حال حاضر نیست روسیه به صورت آشکار از مخالفان سیاسی دولت پاشینیان حمایت می کند و در زمینه حل و فصل بحران قره باغ نیز موضع مستقلی اتخاذ کرده است. در عین حال، روابط مسکو و باکو در حوزه های تجاری گسترش یافته و افزایش دیدارهای مقامات ارشد دو کشور نوید دهنده توسعه روند همکاری های منطقه ای و بین المللی شده است.

در این میان دولت جمهوری آذربایجان از گسترش اختلافات و تنش میان مسکو و ایروان نهایت بهره برداری را خصوصا در زمینه مناقشه قره باغ می کند. البته در ارمنستان این ایده وجود دارد که در جریان درگیری‌ های آوریل 2016 میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ کوهستانی، روسیه جانب حمایت از باکو را داشته است. در ماه های اخیر در فضای رسانه ای جمهوری آذربایجان نیز درباره گرایش بیش تر روسیه به سمت باکو و در نتیجه حل و فصل مناقشه قره باغ به نفع جمهوری آذربایجان در قالب خروج نیروهای ارمنستان از قره باغ کوهستانی و هفت منطقه مجاور آن مباحثاتی در گرفته است. در صورت پیاده شدن این سناریو، حاکمیت باکو بر سراسر قلمرو و اراضی اش که از سوی جامعه جهانی نیز به رسمیت شناخته می شود، احیا خواهد شد. ناظران سیاسی معتقدند که کلید نهایی حل و فصل این مناقضه در دستان مسکو است و هر زمان که روسیه تصمیم بگیرد این مناقشه تمام خواهد شد. البته اخیرا استانیسلاو تاساروف تحلیل گر برجسته روسی پیشنهاد اعمال «فرمول اشتاینمایر» در زمینه قره باغ را داده است (1). اصطلاح فرمول اشتاینمایر اشاره به طرحی دارد که در سال 2016 توسط اشتاینمایر وزیر خارجه وقت آلمان برای رسیدن به توافق صلح در مناطق مورد مناقشه شرق اوکراین پیشنهاد شد. به موجب این فرمول در مناطق جدا شده اوکراین، انتخابات برگزار و قوانین تازه‌ای نیز وضع شد که این مناطق را مشمول وضعیت ویژه می کرد (2).

به احتمال زیاد، همه این ها ادامه سیاستی است که مسکو طی دو دهه اخیر در قفقاز جنوبی در پیش گرفته است. مسکو در زمان های مختلف و به طور متناوب از ارمنستان یا جمهوری آذربایجان حمایت می کند تا اطمینان حاصل کند که به اهدافش در قبال هر دو کشور دست یافته است اما به گونه ای نیز نشود که ایروان و باکو احساس کنند که می توانند به طور کامل از روسیه دور شوند و این ترس را داشته باشند که در صورت انجام این کار حمایت های مسکو از طرف مقابل دو برابر خواهد شد. در حقیقت ، به نظر می رسد که ارمنستان از اینکه روسیه از جمهوری آذربایجان حمایت کند، چنان دچار وحشت شده است که نیکول پاشینیان در پایان ماه سپتامبر در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت که مسکو شریک اصلی و استراتژیک ایروان است (3).

از سوی دیگر، حضور الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در شانزدهمین نشست سالانه والدایی که از 30 سپتامبر تا 3 اکتبر در شهر سوچی برگزار گردید و دو مصاحبه جنجالی وی با کانال های تلویزیونی دولتی روسیه باعث شده است که برخی در باکو به این نتیجه برسند که این بار بر خلاف گذشته، گسترش روابط دوجانبه باکو و مسکو چیزی بیش از یک تحول سریع بوده و نشان دهنده یک رویکرد جدید و عمیق است. البته این دیدگاه نیز وجود دارد که این تغییر رویکرد چیزی فراتر از مشکلات فعلی روسیه و ارمنستان است و مسکو به دلیل محاسبات بزرگ تری در رابطه با روابط ایران و غرب به سمت جمهوری آذربایجان شیفت کرده است. در واقع این تحلیل بر این نکته استوار است که جمهوری آذربایجان به دلیل تهدیدات ضمنی ای که می تواند ایجاد کند، مورد توجه مسکو واقع شده است. چرا که اگر روسیه در جهت منافع جمهوری آذربایجان حرکت نکند، باکو گزینه تغییر موقعیت ژئوپلیتیکی خود را در برابر منافع روسیه حفظ خواهد کرد.

شانزدهمین نشست سالانه والدایی از 30 سپتامبر تا 3 اکتبر در سوچی برگزار شد. موضوع امسال این نشست «طلوع شرق و نظام سیاسی جهان» بود. این انجمن اوج برنامه کاری سالانه این باشگاه بود که شامل یکسری جلسات بازدید، فرمت‌های مباحثه مدرن و رویدادهای اختصاصی در رویکرد شرقی بود. در راس امور سؤالاتی درباره تأثیر شرق بر نظم جهانی، چگونگی تغییر جهان، نقش رو به رشد آسیا در آن و جهان بینی و ساختار متفاوتی که به معرض نمایش گذاشته شده است، قرار داشت. این موضوع، برای جمهوری آذربایجان و روسیه بسیار مهم است زیرا هر دو در امتداد مرز میان اروپا و آسیا قرار دارند. این امر فرصتی را فراهم می کند تا الهام علی اف سیاست خارجی متعادلی را که پدرش نیز به دنبال آن بود مجددا در پیش بگیرد؛ البته به گونه ای که نشان دهد باکو به نسبت ایروان از حمایت های بیش تری از سوی مسکو برخوردار است. علی اف در دیدار با پوتین در حاشیه نشست والدایی تاکید کرد که باکو به رژیم تحریم های غرب علیه روسیه نپیوسته است زیرا روابط میان دو کشور وابسته به فشارهای خارجی نیست و اخیرا نیز بسیار موثرتر و کیفی تر شده است. وی اشاره کرد که برای جمهوری آذربایجان، روسیه یک شریک مهم، دوست و یک همسایه خوب است و اطمینان داد که باکو برای این رابطه ارزش بسیاری قائل است. علی اف با تمجید از پوتین گفت: با علاقه زیادی به سخنان ولادیمیر پوتین گوش کردم. من در همه موارد با او موافقم. تنها چیزی که وی در صحبت‌های خود به آن اشاره نکرد، صحبت از وضعیتی است که در اواخر هزاره در روسیه شکل گرفت، عامل اصلی آن که روسیه با افتخار از دشوارترین این امتحانات موفق بیرون آمد، ولادیمیر پوتین است. این یک واقعیت است و همه باید آن را بدانند. به لطف شجاعت، عزم، خرد، وطن پرستی او بود که روسیه از سخت‌ترین امتحانات پیروز بیرون آمد و امروز یک قدرت جهانی پیشرو است. رئیس جمهور آذربایجان یکی از زمینه‌های مهم همکاری میان دو کشور را بخش حمل و نقل دانست و اشاره کرد در سال 2018 در کریدور شمال - جنوب، حجم حمل و نقل کالا نسبت به مدت مشابه سال قبل 8 برابر بیشتر بوده است. وی ادامه داد: همکاری‌های نظامی و فنی دو کشور به طور جدی در حال توسعه است. امروز توافق کردیم که به کار خود در این جهت ادامه دهیم، با وجود این که تنها قراردادهای منعقد شده بین ما در زمینه خرید تجهیزات روسی 5 میلیارد دلار است، که 3 میلیارد دلار از آن قبلاً محقق شده است (4).

صحبت های مطرح شده در دیدار علی اف و پوتین نشان می دهد که جمهوری آذربایجان نه تنها در منطقه قفقاز جنوبی بلکه در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن نیز به یکی از شرکای بسیار مهم و وفادار روسیه تبدیل شده است.

1. https://regnum.ru/news/polit/2737269.html
2. http://alwaght.com/fa/News/163458/
3. https://www.primeminister.am/en/press-release/item/2018/09/26/Nikol-Pashinyan-speech/
4. https://tn.ai/2112314

انتهای پیام/