گزارش تسنیم|نگاهی به پدافند ارتفاع پست ایران/ گام بلند ارتش برای ساخت سامانه پدافندی مشابه پانتسیر

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم ــ  سید محمد طاهری:گسترش روزافزون تهدیدات هوایی در سطوح مختلف و لزوم حفاظت از تأسیسات و مراکز حساس و حیاتی، کشورهای مختلف را بر آن داشت تا به‌سمت طراحی و ساخت سامانه‌های پدافند هوایی برای پاسخگویی به تهدیدات هوایی گام بردارند.

در این بین توسعه پهپادها به‌خصوص در نقش پهپادهای انتحاری و موشک‌های کروز که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند، موجب شد تا تهدیدات هوایی در ارتفاع پست رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود بگیرند و به چالشی مهم برای سامانه‌های راداری و پدافندی تبدیل شوند که برای مقابله با‌ آنها نیاز به سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست بود.

از همین رو کار تحقیق برای توسعه و ساخت سامانه‌های راداری و پدافندی ارتفاع پست در کشورهای پیشرفته دنیا شروع و منجر به طراحی و تولید سامانه‌های پدافندی متعددی شد که برخی از آنها در میدان عملی و جنگ واقعی نیز عملکرد خوبی از خود نشان دادند.

در کشورما هم پس از پایان دوران دفاع مقدس و نظر به افزایش تهدیدات هوایی در سطوح مختلف نیاز به طراحی و ساخت سامانه‌های راداری و پدافندی برای مقابله با تهدیدات هوایی در سطوح مختلف بیش از پیش احساس می‌شد و به همین جهت کار مطالعه و تحقیق برای ساخت سامانه‌های پدافندی با جدیت بیشتری دنبال شد تا جایی که امروز نیروهای مسلح ایران به انواع سامانه‌های پدافندی و راداری پیشرفته برای مقابله با انواع تهدیدات هوایی مجهز هستند.

اما حضور سامانه‌های ارتفاع پست در چرخه پدافندی کشور به پیش از انقلاب و خرید سامانه‌های پدافندی راپیر از انگلستان برمی‌گردد. سامانه راپیر یک سامانه پدافندی برد و ارتفاع پایین است که توانایی مقابله با اهدافی در برد 6800 متر و ارتفاع 3000متری را دارد. با ورود سامانه‌های توپخانه‌ای 23میلی‌متری و 35میلی‌متری اورلیکن، بخشی از بار دفاع هوایی کشور در ارتفاع پست هم به دوش این سامانه‌‌ها افتاد.

سامانه راپیر

در دوران دفاع مقدس تعدادی موشک‌ دوش‌پرتاب استینگر نیز در اختیار ایران قرار گرفت اما با پیشرفته شدن جنگنده‌ها و موشک‌ها کروز و تهدیدات هوایی دیگر کاری از دست سامانه‌ای ارتفاع پست موجود در پدافند هوایی کشور برنمی‌‌آمد تا اینکه در سال‌های پس از دوران دفاع مقدس سامانه پدافندی ارتفاع پست اف‌ام‌ــ80 که نمونه چینی سامانه کورتال فرانسوی بود توسط ایران خریداری شد. سامانه اف‌ام80 با برد 15 کیلومتر توانایی مقابله با اهدافی در ارتفاع 6000 متر را دارد.

در سال‌های بعد متخصصان صنایع دفاعی کشورمان موفق به مهندسی معکوس و ارتقای این سامانه در داخل کشور شده و سامانه پدافندی یا زهرا(ع)‌ــ‌3 محصول همین پروژه است. اما چندی بعد تلاشگران صنعت دفاعی کشور موفق به طراحی نمونه بهینه‌شده این سامانه با نام سامانه پدافندی حرز نهم  برای خدمت در نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شدند.

سامانه پدافندی یازهرا(ع)‌ــ‌3

سامانه پدافندی حرز نهم

سامانه‌های پدافندی یازهرا‌ــ‌3 و حرز نهم از موشک‌های شهاب ثاقب که نمونه داخلی موشک اف‌ام80 بود بهره می‌بردند که نسبت به نمونه خارجی از قابلیت‌های بهتری برخوردار بود. این موشک می‌توانست در برد 8600متری و ارتفاع 10کیلومتری با اهداف خود مقابله کند که نسبت به نمونه خارجی با افزایش برد و ارتفاع درگیری همراه بود. هم‌چنین سامانه پدافندی حرزنهم و یازهرا به سامانه‌های الکترواپتیکی و فروسرخ مجهز بودند تا در صورت از کار افتادن رادار سامانه بر اثر جنگ الکترونیک، همچنان بتوان با استفاده از این سامانه‌ها اهداف را کشف و با آنها مقابله کرد.

موشک شهاب ثاقب

اما سامانه حرز نهم از دو قابلیت بهتر هم برخوردار بود؛ اول آنکه این سامانه تمام‌متحرک شده و قابلیت جابه‌جایی خوبی پیدا کرده بود که در چند سال اخیر مشخص شده است تحرک و جابه‌جایی یک نیاز ضروری برای سامانه‌های پدافندی است. دوم آنکه حرز نهم یک سامانه پسیو است و می‌تواند بدون آنکه توسط دشمن کشف شود با تهدیدات هوایی مقابله کند. در سامانه‌های پسیو به‌جای ارسال امواج به‌سمت هدف که منجر به کشف محل خود سامانه می‌شود از امواج ارسال‌شده توسط فرستنده‌هایی در محل‌های دیگر استفاده می‌شود و سامانه تنها با اتکا به گیرنده راداری امواج بازگشتی از اهداف موجود در پهنه آسمان را دریافت کرده و بر مبنای آنها کار کشف و ردیابی هدف را به انجام می‌رساند.

در دهه 80 اما یک سامانه‌ پدافندی ارتفاع پست قدرتمند وارد چرخه پدافندی کشور شد که هم از قدرت تحرک خوبی برخوردار بود و هم سرعت عمل بالایی در پاسخگویی به تهدیدات ارتفاع پست داشت.

سامانه پدافندی تور ام‌ــ‌1 نیروی هوافضای سپاه

سامانه پدافندی تور ام‌ــ‌1 یک سامانه پدافندی ارتفاع پست روسی است که قادر به شناسایی و تفکیک همزمان 48 هدف، ردگیری مسیر 10 هدف و شلیک همزمان به 2 هدف است. این سامانه به 8 موشک مجهز است که توان درگیری اهداف را از ارتفاع 10 تا 6000 متری و تا برد 100متری تا 12کیلومتری دارد.

آرایش جفتی سامانه پدافندی تور ام‌ــ‌1

در سال 1388 متخصصان نیروی هوافضای سپاه موفق شدند با تغییراتی در نرم‌افزار موشک این سامانه سقف پروازی آن را از 6000 متر به 10000 متر افزایش دهند که دستاورد مهمی به‌شمار می‌آید.

یکی دیگر از سامانه‌های پدافندی ارتفاع پایینی که در سال‌های پس از دوران دفاع مقدس وارد چرخه پدافندی کشور شد، سامانه پدافندی سام‌ــ‌6 روسی بود که در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار گرفت. این سامانه از موشک‌هایی برخوردار است که توان درگیری با اهداف در برد 23 کیلومتر و ارتفاع 14کیلومتری را دارند.

سامانه پدافندی سام‌ــ‌6 نیروی هوافضای سپاه

همچنین  سامانه سام‌ــ‌6 در بخش راداری از دو رادار کشف و رهگیری هدف برخوردار است که رادار کشف آن توان کشف اهداف در برد 63کیلومتری و ارتفاع 7 متر تا 7 کیلومتر را داشته و رادار رهگیری آن دارای برد 45 کیلومتر و توان درگیری در ارتفاع 50 تا 5000 متر است.

آرایش‌های مختلف سامانه سام-6

با تلاش متخصصان نیروی هوافضای سپاه در سال‌های دهه 90 توانستند سامانه پدافندی جدید در حوزه ارتفاع پست را طراحی و تولید کنند که در سال 1393 در جریان بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای این نیرو از آن رونمایی شد. سامانه رعد یک سامانه تمام‌متحرک پسیو است که با بهره‌گیری از سامانه جست‌وجوگر الکترواپتیکی برد بلند قادر به رهگیری یک هدف و شلیک یک موشک در برد 24کیلومتری و ارتفاع 14کیلومتری است.

سامانه جست‌وجوگر الکترواپتیکی رعد‌ــ‌1 نیروی هوافضای سپاه

موشک‌های سامانه پدافندی رعد‌ــ‌1 نیروی هوافضای سپاه

در سال 93 البته نوعی دیگر از سامانه رعد با نام رعد‌ــ‌2 نیز رونمایی شد که در حقیقت محصول ارتقای سیستم کنترل آتش و موشک‌های سامانه رعد‌ــ‌1 بود. سامانه رعد‌ــ‌2 به‌جای استفاده از موشک‌هایی مانند سام‌ــ‌6 از موشک‌های طائر با برد 50 کیلومتر بهره می‌برد که نشان‌دهنده افزایش 2برابری برد این سامانه نسبت به رعد‌ــ1 است، همچنین در حوزه جست‌وجوگر الکترواپتیکی از سپهر14 استفاده می‌کند.

سامانه پدافندی رعد‌ــ2 نیروی هوافضای سپاه

سپهر14 از دوبخش جست‌وجوگر و ردیاب تشکیل شده است. در بخش ردیاب این سامانه، دو دوربین حرارتی و دو دوربین دید در روز قرار دارد. سپهر 14 در محور سمت (چرخش افقی) هیچ‌گونه محدودیتی برای چرخش ندارد و در محور برد (حرکت عمودی)‌ نیز از منفی 5 درجه تا 90 درجه امکان حرکت دارد. همچنین سرعت حرکت این سامانه در محور سمت، 30 درجه بر ثانیه است.

در بخش جست‌وجوگر، سپهر14 دارای 4 دوربین حرارتی  با برد 40 کیلومتر هستند. این دوربین‌ها از سرعت چرخش 180 درجه بر ثانیه برخوردار هستند.

جست‌وجوگر الکترواپتیکی سپهر14 کنار سامانه رعد‌ــ2

اما در سال‌های اخیر تهدیدات در حوزه ارتفاع پست باز هم پیچیده‌تر شده‌اند و با تجهیز گروهک‌های تروریستی به پهپادهای انتحاری و راکت‌های کوتاه‌برد غیر هدایت‌شونده نیاز به سامانه‌های قدرتمندی در حوزه ارتفاع پست است.

یکی از سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست که در سال‌های اخیر در خلال جنگ سوریه هم حضور داشته است و عملکرد نستباً موفقی هم از خود به‌جا گذاشته است سامانه پدافندی پانتسیر اس‌ــ‌1 روسی است توأمان از سیستم‌های موشکی و توپخانه‌ای استفاده می‌کند. روسیه با استقرار این سامانه در اطراف پایگاه‌های خود در لاذقیه سوریه توانست میزان قابل توجهی از پهپادهای انتحاری تروریست‌ها را منهدم کند.

تجربه ساخت سامانه‌های پدافندی بومی بدون در اختیار داشتن نمونه‌های خارجی آنها در کشور موجب دستیابی ایران به سامانه‌های پدافندی قابل اتکایی شده است. این بار هم به‌نظرمی‌آید متخصصان پدافند هوایی کشورمان آستین‌های خود را برای ساخت یک سامانه پدافندی قدرتمند ارتفاع پست بالازده‌اند.

امیر ابراهیم‌نژاد معاون سابق تحقیقات و جهاد خودکفایی قرارگاه پدافندهوایی خاتم‌الانبیا(ص) در شهریورماه سال 97 در گفت‌وگو با خبرنگار دفاعی تسنیم از آغاز تحقیقات برای ساخت سامانه پانتسیر ایرانی خبر داده و گفته بود که "تحقیقات براساس ساخت سامانه مشابه پانتسیر را یکی دو سال است به‌صورت جدی دنبال می‌کنیم و در زمان مقتضی اطلاعات خوبی را به مردم می‌دهیم".

اخیراً نیز امیر الهامی جانشین نیروی پدافند هوایی ارتش در گفت‌وگو با خبرنگار دفاعی خبرگزاری تسنیم درباره سامانه پدافندی عقاب گفته بود که "سامانه عقاب قابلیت درگیری با موشک‌های کروز و همه تهدیدات هوایی ارتفاع کم را دارد، در فاز اول این سامانه فقط یک سامانه موشکی است و در فازهای بعدی قرار است یک سامانه که توأمان از تسلیحات توپخانه‌ای و موشکی استفاده می‌کند طراحی شود".

سامانه پانتسیر برای اولین بار در سال 2003 وارد خدمت شد و در سال‌ 2008 با ارتقاهایی که روی انجام شد سامانه پانتسیر اس‌ــ‌1 ساخته شد که از قابلیت‌های بهتری نسبت به پانتسیر برخوردار بوده و هم‌اکنون به‌عنوان سامانه عملیاتی در اختیار ارتش روسیه و برخی کشورهای منطقه است. این سامانه توانایی مقابله با طیف وسیعی از هواپیماها، پهپادها، موشک‌های کروز و راکت‌های توپخانه‌ای را دارد.

سامانه پانتسیر اس‌ــ‌1 یک سامانه تمام‌متحرک ارتفاع پست است که در بخش سلاح توأمان از تسلیحات توپخانه و موشکی بهره‌ می‌برد. این سامانه که ناتو به آن نام سام‌ــ‌22 داده است تا کنون در صحنه‌های عملیاتی مانند جنگ سوریه هم عملکرد خوبی از خود نشان داده است اما سه دستگاه از آن نیز در جریان جنگ سوریه منهدم شده است.

سامانه پانتسیر

این سامانه از دو رادار آرایه فازی برای کشف و رهگیری اهداف بهره می‌برد که می‌توانند اهداف با سطح مقطع راداری پایین را از فاصله 36کیلومتری کشف کنند و از فاصله 28کیلومتری با‌ آنها درگیر شوند. این سامانه همچنین از یک مجموعه الکترواپتیکی هدایت فروسرخ استفاده می‌کند که به این وسیله می‌تواند به‌صورت مجزا با دو هدف درگیر شود. پانتسیر به‌صورت همزمان می‌تواند 20 هدف را کشف کرده و با 4 هدف درگیر شود.

سامانه پانتسیر اس‌ــ‌1 از دو توپ 30میلی‌متری با نواخت تیر 700 تیر در دقیقه بهره‌مند است که نوع بهینه این توپ‌ها قادر به شلیک حدود 2000 تیر در دقیقه نیز هستند. این سامانه همچنین از 12 موشک 57E6 با برد 18 کیلومتر و ارتفاع پرواز 15 کیلومتر بهره می‌برد که به‌صورت دو مجموعه شش‌فروندی در دو طرف این سامانه جاگذاری شده‌اند. هر موشک این سامانه 90 کیلوگرم وزن دارد که 20 کیلوگرم آن مربوط به سرِجنگی موشک است.

پانتسیر اس‌ــ‌1

خودروی کشنده سامانه پانتسیر اس‌ــ‌1 یک خودروی 8*8 ساخت شرکت کاماز روسیه است که می‌تواند در زمین‌های ناهموار نیز به‌خوبی حرکت کند و همچنین این قابلیت شلیک در حرکت را نیز به سامانه پانتسیر اس‌ــ‌1 می‌دهد.

نمونه دریایی این سامانه با نام پانتسیر اس‌ام نیز برای استفاده روی شناورهای ارتش روسیه توسعه داده شده است که البته تفاوت‌هایی با پانتسیر اس‌ــ‌1 دارد. با توجه به تجربه‌ای که ارتش روسیه از نبرد با تروریست‌ها در سوریه به‌دست آورده است طراحی سامانه‌ پانتسیر اس‌ام را نیز در دست اجرا دارد که به‌گفته مسئولان روسی در سال 2020 قرار است عملیاتی شود.

با طراحی و ساخت چنین سامانه‌ای توسط نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، این نیرو به سامانه‌ای قابل اتکا در حوزه پدافند ارتفاع پست دست پیدا می‌کند که چرخه پدافند چندلایه کشور به‌خصوص در پدافند ارتفاع پست را تا حد قابل توجهی تقویت می‌کند، ضمن اینکه با ساخت این سامانه نیروهای مسلح کشورمان به مرزهای جدیدی در حوزه دانش طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی متحرک دست می‌یابند که قابلیت توسعه برای ساخت نوع دریایی آن جهت نصب روی شناورهای رزمی ارتش نیز فراهم می‌شود.

انتهای پیام/+