اختصاصی | ۲۲۰ سال قبل، «گیاه‌شناسان غربی در ایران چه می‌کردند؟» + سند
متن گزارشی از یک افسر ارتش بریتانیا خاطرنشان می‌کند که حضور بوتانیست‌های فرانسوی در ایران لااقل به سال ۱۷۹۷ میلادی (مقارن ۱۱۷۶ خورشیدی) بازمی‌گردد، پرسش اساسی اینکه: این برنامه اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
خبرگزاری تسنیم؛ کارگروه بررسی‌های ویژه اقتصادی؛ پرونده «جنگ جهانی غذا»
احتمالاً قدیمی‌ترین سندی که از حضور و فعالیتِ گیاه‌شناسان غربی در ایران منتشر شده، مربوط به «میشائیل زهری» باشد که در همین پرونده از آن رونمایی شد.
در این زمینه بیشتر بخوانید
اما طی مطالعات مرتبط با این پرونده به نکته‌ی بسیار تأمل‌برانگیز دیگری برخوردیم که حضور گیاه‌شناسان غربی در ایران را حداقل از ابتدای قاجار تأیید می‌کند. «سر جان ویلیام کِی»1 افسر ارشد بریتانیا در حوزه‌ی سرزمینی کمپانی هند شرقی و از تاریخ‌نگاران برجسته‌‌ی این ارتش در این زمینه است.
تصویر جان ویلیام کی
وی در کتابی به‌نام «تاریخ جنگ در افغانستان»2 می‌نویسد:
پیش از حضور ناپلئون در مصر بود که گروهی از فرانسوی‌ها در پوشش دانشمندان گیاه‌شناس وارد تهران شده به آغامحمدخان قاجار پیشنهاد کردند که بصره و بغداد را به‌تصرف درآورد؛ و همچنین به تیپوسلطان که در هند علیه انگلیس قیام کرده، یاری رساند؛ و دیگر اینکه به فرانسوی‌ها اجازه دهد که در بندرعباس رحل اقامت بیفکنند.3
لشگرکشی ناپلئون به مصر، بین سال‌های 1797 تا 1801 میلادی رخ داده است؛ همچنین تاریخ مرگ آغامحمدخان را 1797 میلادی (مقارن 1176 شمسی) نوشته‌اند؛ شهادت تیپوسلطان نیز در سال 1799 رقم خورده است. اگر فرض کنیم که مقارن این سال‌ها، آمدوشد "بوتانیست"ها (گیاه‌شناسان) به ایران، رایج بوده و در مورد آن حساسیت چندانی وجود نداشته است (چنان‌که برای رایزنی‌های سیاسی و امنیتی بسیار سطح بالا از این پوشش استفاده می‌شده است)، می‌توان گفت که باید عملیات شناسایی گیاهان سرزمین‌مان توسط اروپایی‌ها (یا به‌عبارت بهتر تمدن مهاجم غرب) را حدود 140 سال دیگر عقب‌تر ببریم.
موارد بیشتر:
سایر بخش‌های پرونده‌ی جنگ جهانی غذا، {اینــــــــــــجا} در دسترس است
بر این اساس، گیاه‌شناسان غربی حداقل از دهه‌ی 1790 در ایران حضور داشته‌اند. پرسش مهمی که اینجا طرح می‌شود این است:
«شناسایی گیاهان ایران توسط غرب، با چنین سابقه‌ی عریقی، اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد»؟
-----------------------
پانوشت
1. Sir John William Kaye KCSI (1814 – 24 July 1876)
2. History of the War in Afghanistan (London, 1851), republished in 1858 and 1874
3. Sir John William Kaye (1876), History of the War in Afghanistan, W. H. Allen & Company, 1874, p44.
انتهای پیام/+
