سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به اروپا پس از ۳ سال وقفه
سفر امامعلی رحمان به اروپا پس از ۳ سال وقفه در حالی صورت می‌گیرد که به نظر، شرایط بحرانی اقتصادی تاجیکستان، مشکلات سیاسی در آستانه انتخابات و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت، اصلی‌ترین انگیزه‌های وی از این سفر باشد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، رسانه‌ها و منابع غیررسمی تاجیک طی روزهای اخیر اخباری از سفر احتمالی امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور 67 ساله تاجیکستان به چند کشور اروپایی خبر داده‌اند. بر اساس گمانه‌زنی‌های موجود، دو کشور سوئیس و فرانسه و با احتمال کمتر، جمهوری چک، کشورهای میزبان رئیس‌جمهور تاجیکستان خواهند بود. البته منابعی از دولت تاجیکستان به خبرگزاری «آسیاپلاس» گفته‌اند که رحمان ممکن است از چند کشور اروپایی دیگر نیز بازدید کند. گفته می‌شود سفر امامعلی رحمان احتمالا از تاریخ 4 الی 12 نوامبر (از روز دوشنبه) به طول می‌انجامد.
با این حال همچنان جزئیاتی از سفرهای وی و دیدارهای احتمالی که او ممکن است با مقامات و نهادهای اروپایی در کشورهای مذکور داشته باشد، منتشر نشده است. نکته جالب توجه آن است که حتی کشورهایی که ادعا می‌شود قرار است طی روزهای آینده میزبان امامعلی رحمان باشند نیز همچنان خبری در این زمینه منتشر نکرده‌اند. تاکنون تنها انجمنی به نام «مدف (MEDEF)» که یک مجمع متشکل از شماری از تاجران و بازرگانان فرانسوی است تایید کرده که در روز 7 نوامبر، یک نشست مشترک میان شورای تجاری فرانسه و تاجیکستان برگزار خواهد شد. با این حال، همچنان به رغم گمانه‌زنی‌ها، اخباری تایید شده از دیدارهای رحمان با مقامات عالی‌رتبه کشورهای اروپایی منتشر نشده است.
یکی از محورهای اصلی که کارشناسان هم‌اکنون درباره محورهای احتمالی سفر امامعلی رحمان به اروپا مطرح می‌کنند، مذاکرات اقتصادی است. طی سال‌های اخیر تاجیکستان از رشد مناسب اقتصادی برخوردار نبوده و در داخل نیز مردم با بحران‌های معیشتی متعددی مواجه هستند. بخشی از علل این شرایط، کاهش ارزش روبل پس از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه است. بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان وابسته به وجوهات ارسالی از سوی کارگران مهاجر تاجیک در روسیه تامین می‌شود که کاهش ارزش روبل به معنای کاهش این بخش از تولید ناخالص داخلی این کشور است. از سوی دیگر نیز، انجام طرح‌های پرخرج و بلندپروازانه پرهزینه نظیر راغون و دیگر پروژه‌های ساخت و سازِ بدون بهره‌وری اقتصادی کوتاه‌مدت، مشکلات تاجیکستان را دوچندان کرده است.
در همین حال، سطح بدهی‌های تاجیکستان به چین نیز متعاقب دریافت وام‌های متعدد افزایش یافته است. تاجیکستان طی سال‌های اخیر با اعطای امتیازات انحصاری بهره‌برداری از معادن و حتی در برخی موارد اجاره و فروش زمین، بخشی از بدهی‌های خود را به پکن پرداخت کرده است. اما ظهور گرایشات ضدچینی و اعتراضات افکار عمومی و به ویژه از سوی نخبگان سیاسی، بازپرداخت بدهی‌ها از این مسیر را نیز برای دوشنبه دشوار نموده است. از سوی دیگر، کشورهای غربی نیز نگرانی ویژه‌ای در خصوص افزایش نفوذ چین در پی بحران بدهی‌ها در تاجیکستان دارند.
از این منظر دو محور کلیدی اقتصادی در سفر به اروپا می‌تواند مورد توجه رحمان قرار بگیرد. نخست، دریافت کمک‌های بیشتر مالی؛ کمک‌هایی که به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر به دلیل مسائل سیاسی و اجتماعی از سوی کشورهای غربی یا کاهش یافته و یا ممکن است در آینده با کاهش محسوس مواجه شود. از طرف دیگر نیز، جذب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه از سوی کشورهای غربی در حوزه‌های زودبازده می‌تواند به مانند یک شوک اقتصاد در شرف فروپاشی تاجیکستان را احیا کند. به نظر می‌رسد رحمان در این سفر توجه ویژه‌ای به سرمایه‌‌گذاران اروپایی داشته باشد.
در حوزه مسائل سیاسی اما به نظر می‌رسد شرایط کمی پیچیده‌تر باشد. طی 2 سال اخیر دولت امامعلی رحمان چالش‌های متعددی را با اروپا از سر گذرانده است. نخستین چالش‌ها با سازمان امنیت و همکاری اروپا به دلیل حمایت از مخالفین سیاسی دولت پدیدار شد. پس از آن، درست زمانی که اپوزوسیون سیاسی تاجیک در برلین تجمعاتی را در مقابل سفارت تاجیکستان در آلمان ترتیب دادند، تجمعاتی ساختگی مقابل سفارت آلمان در تاجیکستان نیز برگزار شد که حواشی متعددی را در بر داشت. مساله حقوق بشر و زندانیان سیاسی نیز در کنار این موارد همیشه به عنوان یک چالش سیاسی مطرح بوده است. اکنون نیز تاجیکستان در بدترین وضعیت سال‌های پس از استقلال به لحاظ شاخص‌های حقوق بشر و آزادی بیان قرار دارد و انتظار می‌رود رحمان در سفر به کشورهای اروپایی با سوالات و چالش‌های دشواری در این زمینه مواجه شود.
در کنار این موارد می‌بایست مساله پرمناقشه رادیو آزادی را نیز افزود. پس از افشای رسوایی‌های رادیو آزادی در همکاری‌های پشت پرده با دولت تاجیکستان که منجر به تغییر سیستم مدیریتی صفحه تاجیکی و همچنین در ساختار کل این رسانه غربی شد، دولت تاجیکستان مکانیزم‌های محدودکننده‌ای را در قبال رادیو آزادی در پیش گرفت. عدم تایید مجوز کاری خبرنگاران و کارکنان آن اصلی‌ترین رویکرد امامعلی رحمان بوده است. در پی این تحولات، هفته گذشته نمایندگان کنگره آمریکا و دو روز پیش نیز جیمی فلای رئیس رادیو آزادی در نامه‌هایی جداگانه به امامعلی رحمان، خواستار صدور مجوز برای خبرنگاران رادیو آزادی شده‌اند.
با این حال به نظر می‌رسد پس از حمله داعش به گردشگران غربی در جنوب تاجیکستان (منطقه دنغره) و ظهور مدیریت جدید در اتحادیه اروپا، با بزرگ‌نمایی تهدید تروریسم و احتمال بروز بی‌ثباتی در تاجیکستان، مناسبات دو طرف از اواخر سال 2018 رو به بهبود رفته است. سفر دونالد توسک، رئیس جدید شورای اروپا به تاجیکستان در ماه مه سال جاری (2019) نخستین نشانه در این زمینه بود. در این دیدار توسک تمجیدهای قابل توجهی از نقش امامعلی رحمان در زمینه ثبات و امنیت تاجیکستان مطرح می‌کند که حتی مورد انتقاد تحلیل‌گران غربی نیز قرار می‌گیرد. پس از آن نیز استراتژی جدید اتحادیه اروپا در قبال آسیای مرکزی منتشر شد که رویکرد تعاملی و دوری نسبی از چالش‌ها را به نوعی پیشنهاد می‌کرد. به نظر می‌رسد نزدیکی به انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در سال آینده نیز انگیزه دیگر رحمان از سفر به اروپا در حوزه مسائل سیاسی باشد.
آخرین سفر امامعلی رحمان به اروپا به 3 سال پیش باز می‌گردد. وی در اواخر سال 2017 بود که از دو کشور اروپایی آلمان و جمهوری چک بازدید کرد. در آن سفر وی با اعتراضات متعددی از سوی اپوزوسیون تاجیک، به ویژه از طرف گروه 24 در شهر پراگ مواجه شد. اکنون نیز مخالفین سیاسی دولت تاجیکستان اعلام کرده‌اند تجمعات اعتراضی را در مسیرهای سفر امامعلی رحمان در کشورهای اروپایی ترتیب خواهند داد. به نظر می‌رسد یک عامل عدم ارائه جزئیات از سفر رحمان به کشورهای اروپایی مقابله با همین چالش‌ها باشد.
انتهای پیام/