ادبیات معاصر در کتاب‌های درسی

خبرگزاری تسنیم،‌ احسان رضایی

«فهرست حذفیات کتابهای فارسی» این خبری بود که هفتۀ پیش یک اکانت توییتری منتشر کرد و خیلی زود فراگیر شد، تا جایی که برخی از روزنامه‌ها هم عکس و گزارش اول خودشان را به این موضوع اختصاص دادند. بالاخره کم چیزی هم نبود؛ ادبیات فارسی و ادیبان بزرگ ما، از جمله موضوعاتی هستند که تمام ما ایرانی‌ها به آن افتخار می‌کنیم و به هر نکته کوچکی در مورد آن، حساسیت نشان می‌دهیم.

منتها نکته مغفولی که در ماجرای اخیر وجود دارد، اطلاع رسانی ناقصی است که در مورد تغییرات کتابهای درسی فارسی صورت گرفت. به این معنا که متن حذف‌شده از هر شاعر و ادیبی معرفی شد، اما اینکه متن جایگزینی از همان شاعر و ادیب به کتابهای درسی فارسی راه پیدا کرده یا نه، ناگفته ماند. در حالی که با یک جستجوی ساده در پایگاه کتابهای درسی (chap.sch.ir) می‌شد دید که فی‌المثل اگر شعر «مادر» ایرج میرزا دیگر در کتابهای درسی نیست، حالا از ایرج دو شعر «وطن‌دوستی» در فارسی ششم (صفحه 56) و بخش‌هایی از «نصیحت به فرزند» در فارسی هشتم (ص 49) به کتابهای درسی راه پیدا کرده.طبیعتا! می‌شود در مورد این انتخابها و باقی موارد سوال کرد، اما اول باید تصویر دقیقی از وضعیت کتابهای درسی فاسری داشت.

اینحا و در فهرست زیر، تمام مواردی که کتابهای فارسی دورۀ دبیرستان در سال تحصیلی 98-99 متن یا شعری از ادبای معاصر دارند را برایتان ذکر کرده‌ایم. اعداد داخل پرانتر شماره صفحات است.

فارسی هفتم:  قیصر امین‌پور (12-14)، علی شریعتی (18-20)، طاهره ایبد (داستان «کژال» 23-28)، محمدجواد محبت (37)، نادر ابراهیمی (50-54)، پروین اعتصامی (58-61)، عباس اقبال آشتیانی (65-67)، هوشنگ مرادی کرمانی (یکی از «قصه‌های مجید» 70-77) ملک‌الشعراء بهار (96)، امیرحسین فردی (زندگینامۀ امام خمینی 120-123)، محمدرضا کاتب (داستان کوتاه «مرخصی» 126-131)، غلامعلی حدادعادل (دربارۀ زبان فارسی 138-139)، فتح‌الله دیده‌بان (از کتاب «قوی سفید» 162-165)

خارجی‌ها: ویتاتو ژیلینسکای (داستان «آدم آهنی و شاپرک»)، کلیک مورمان

فارسی هشتم: قیصر امین‌پور (12-13)، جلال‌الدین کزازی (از کتاب «فرزند ایران» 30-32)، مصطفی رحماندوست (از کتاب «فوت کوزه‌گری» 35)، ایرج میرزا (49)، حبیب یوسف‌زاده (زندگینامه شهید مهدی باکری 63-66)، فرهاد حسن‌زاده (دو داستان از امیرکبیر 68-71)، محمود حکیمی (داستانی امیرکبیر 72)، سلمان هراتی (86-88)

خارجی‌ها: محمود درویش،  نزار قبانی، شکسپیر

فارسی نهم: نیما یوشیج (22)، پروین اعتصامی (26)، ثمین باغچه‌بان (ترجمۀ «زندگی من» هلن کلر 36-40)، بهاءالدین خرمشاهی (درباره حافظ 54)، محمد دهریزی (شعری برای شهید فهمیده 74-78)، سیدمرتضی آوینی (متن یکی از قسمتهای «روایت فتح» 89-90)، قیصر امین‌پور (98)، امام خمینی (یک غزل 99)، علی شریعتی (138)

خارجی‌ها: هلن کلر، ویکتور هوگو، سنت اگزوپری (از «شازده کوچولو»)، رابرت فیشر

 فارسی دهم: نیما یوشیج (14-13)، جمال میرصادقی (داستان «دیوار» 21-27)، علی موسوی گرمارودی (31-33)، شهریار (42-43)، سهراب سپهری (از کتاب نثر «اتاق آبی» 64-65)، جلال آل‌احمد (دربارۀ نیما 68-71)، سیدمرتضی آوینی (متن قسمتی از «روایت فتح» 75 -78)، سپیده کاشانی (82)، معصومه آباد (از کتاب «من زنده‌ام» 85-91)، محمود شاهرخی (108-109)، عبدالحسین وجدانی (داستان «خسرو» 120-125)

خارجی‌ها: نزار قبانی، آندره ژید (از «مائده‌های زمینی»)، لئو تولستوی (یک داستان کوتاه)

 فارسی یازدهم: فریدون مشیری (15)، مهدی حمیدی شیرازی (28-30)، مجید واعظی (دربارۀ عباس میرزا 38-42)، جواد کامور بخشایش (خاطرات اسارت 45-49)، بدیع‌الزمان فروزانفر (زندگی مولانا 67-71)، محمدعلی اسلامی ندوشن (از کتاب «روزها» 75-78)، لطفعلی صورتگر (یک خاطره 81-85)، حمید سبزواری (88-89)، سیدضیاءالدین شفیعی (92)، سیدحسن حسینی (93)، قیصر امین‌پور (97)، غلامحسین یوسفی (دربارۀ ضحاک 100-101)، رسول پرویزی (داستان «قصۀ عینکم» 126-131)، نادر ابراهیمی (از رمان «سه دیدار» 134-139)، علی شریعتی (150)

خارجی‌ها: تاگور، جبران خلیل جبران، گوته، ریچارد باخ (از «جاناتان مرغ دریایی»)

فارسی دوازدهم: پروین اعتصامی (19)، عارف قزوینی (26)، فرخی یزدی (27)، ملک الشعراء بهار (قصیده دماوندیه 34-35)، احمد عربلو (داستان طنزی از جبهه 38-43) محمدرضا شفیعی‌کدکنی (غزل «ای مهربانتر از برگ در بوسه‌های باران» 57)، ابراهیم باستانی پاریزی (خاطرات 60-64)، علی شریعتی (از «کویر» 70-73)، محمد بهمن‌بیگی (از «بخارای من ایل من» 77-81)، سلمان هراتی (84-85)، سیاوش کسرایی (86) مهرداد اوستا (87)، سیدمهدی شجاعی (داستان «آن شب عزیز» 88-93)، بهار (95)، مرتضی امیری اسفندقه (شعری دربارۀ شهید حججی 96-97)،  مهدی اخوان‌ثالث (شعر «خوان هشتم» 109-114)، ابوالقاسم لاهوتی (117)، محمدعلی جمالزاده (داستان «کباب غاز» 132-140 در خط اول ص 133 نام صادق هدایت از متن داستان حذف شده)، رضا امیرخانی (از رمان «ارمیا» 143-147)، فریدون مشیری (153)، عبدالحسین زرین‌کوب (ترجمۀ داستانی از آلفونس دوده، 157-162)

خارجی‌ها: پابلو نرودا، شیللر، شکسپیر، آلفونس دوده

طبیعتاً برای ارزیابی دقیق‌تر، باید کتابهای فارسی دبستان و نیز کتابهای «نگارش» دورۀ دبیرستان را هم دید. مثلاً در فارسی پنجم دبستان «ایران ای سرای امید» هوشنگ ابتهاج سایه (76) آمده‌. یا در کتاب نگارش دهم به «اتاق آبی» سهراب سپهری (29-30)، «نخل» هوشنگ مرادی کرمانی (35)، «اگر قره‌قاج نبود» محمد بهمن‌بیگی (82)، «بی بال پریدن» قیصر امین‌پور (88-90) و «حالا حکایت ماست» عمران صلاحی (113) ارجاع شده و در نگارش یازدهم، بخش‌هایی از «کوه مرا صدا زد» محمدرضا بایرامی (72-73) و «سووشون» سیمین دانشور (81) به عنوان نمونه آمده‌اند.

انتهای پیام/