در نقد یک اتفاق در نماز جمعه دیروز تهران| به کجا بَرد شکایت؟
نمازجمعه در شرایطی در تراز انقلاب قرار می‌گیرد که نسبت به ارزشهای فراموش‌شده مانند پاسخگو بودن مسئولان، عدالت اجتماعی و از همه مهم‌تر امر به معروف و نهی از منکر حساس باشد.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیمــ محمدعلی سافلی:روز گذشته نمازجمعه تهران شاهد اتفاقی بود که هرازگاهی به‌هنگام برپایی این فریضه رخ می‌دهد؛ یکی از نمازگزاران در اثنای خطبه‌ها فریاد از مشکلات معیشتی و بازنشستگی‌اش کرد که توسط مسئولان برگزاری مراسم اخراج شد.
سؤالی که برای مستمعان خطبه‌ها یا افرادی که این خبر را می‌شنوند پیش می‌آید این است که؛ آیا فارغ از برهم خوردن نظم نماز، چنین برخورد سلبی با یک شهروند درست است، آن هم در پایگاهی که خطیب آن حداقل چند جمله‌ای را به نهی از منکر و امر به معروف دیگران اختصاص می‌دهد؟ و اینکه؛ آیا نمازجمعه تنها محل شنیدن خطبه‌‌های امام جمعه است یا اینکه می‌تواند به محل تظلم‌خواهی تبدیل شود؟
آنچه درباره چرایی تغییر نگاه‌ها از نمازجمعه به‌عنوان محل گره‌گشایی از مشکلات مردم به یک محل خنثی و صرفاً گوش فرادادن به خطبه‌ها تبدیل شده به ذهن می‌رسد، تغییر سبک برگزاری نمازجمعه در دهه 60 است که موجب می‌شود تظلم‌خواهی مردم غیرعادی به‌نظر بیاید و فوراً با اشخاصی که سعی در انتقاد از مسئولان دارند، بی‌توجهی شود.
تنها نگاهی به تصاویر نمازجمعه‌های آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله خامنه‌ای در سال‌های آغازین انقلاب کافی است تا به‌یاد بیاوریم هیچ مرزی بین مسئولان و مردم نبود و بعد از اتمام نمازجمعه می‌توانستند به‌راحتی با امام جمعه و سایر مسئولان ارتباط بگیرند.
وحیده علایی دختر آیت‌الله طالقانی در گفتگویی، همین نکته را یادآور شده بود: «بعد از اتمام نماز مردم به‌سمت پدرم می‌‌آمدند که مشکلاتشان را بگویند و پاسدارها هم با هزار مشکل آقا را از بین جمعیت خارج می‌کردند.»
با گذشت یک دهه از عمر انقلاب رفته رفته شکل و شمایل محل برگزاری نمازجمعه تغییر کرد. نرده‌های جداکننده بین مردم و مسئولین اضافه و محل ورود و خروج مسئولان از مردم جدا شد.
بلاشک در چنین مکانی تنها چیزی که تعریف می‌شود حضور نمازگزاران و گوش فرا دادن به خطبه‌ها است نه محلی برای امر به معروف یا رسیدگی به مشکلات مردم در حالی‌که سخنان امامین انقلاب درباره نمازجمعه فراتر از آن چیزی است که این روزها درحال برگزاری است.
امام راحل(ره) در دیداری با شرکت‌کنندگان دومین کنگره ائمه جمعه در 23 اردیبهشت ماه سال 63 می‌فرمایند: «نماز جمعه یک اجتماع سیاسی است. نماز جمعه یک عبادت سر تا پا سیاسی است و مع‌الأسف در جاهایی انسان می‌بیند که در نماز جمعه ابداً مربوط به چیزهایی که ملت‌ها به آن احتیاج دارند، چیزهایی که مسلمین، اجتماع مسلمین بر آن احتیاج دارند، خبری نیست.»
نمازجمعه باید محلی باشد برای رفع نیازهای اجتماع مسلمانان. یک بعد این نیاز، لزوم آگاهی از مسائل سیاسی است. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای ستادهای نمازجمعه می‌فرمایند: «نماز جمعه خدمت به آگاهی سراسری ملت ایران است؛ چون نماز جمعه یک عمل صرفاً عبادی نیست؛ عملی است که در ذات و ترکیب خود، آگاهی‌بخش است» و یک بعد دیگر این احتیاج، برطرف کردن مشکلات مردم و افرادی است که تنها مقام تظلم‌خواهی را امام جمعه شهر می‌بینند.
رهبر انقلاب در یکی از دیدارهایشان با ائمه جمعه سراسر کشور فرمودند: «نماز جمعه نسبت به اصول و ارزشهای انقلاب اسلامی نیز وظیفه دارد و نماز جمعه باید به ارزشهای اسلامی پایبندیِ مبتنی بر مبانی فکری و عقلی داشته باشد.» (1392/06/18)
نمازجمعه باید به ارزشهای انقلاب حساس باشد. یکی از ارزشهای اساسی انقلاب اسلامی برقراری عدالت و رسیدگی به مشکلات مردم بود.
نمازجمعه در شرایطی در تراز انقلاب قرار می‌گیرد که نسبت به ارزشهای فراموش‌شده مانند پاسخگو بودن مسئولان، عدالت اجتماعی و از همه مهم‌تر امر به معروف و نهی از منکر حساس باشد. هم خطیب جمعه این مسائل را در دستور کار خود قرار دهد و هم نمازگزاران به منکرهایی که می‌بینند حساسیت نشان دهند.
شاید تغییر در شکل و شمایل برگزاری این فریضه رفته رفته محتوا و علت احیای این نهاد مقدس را تغییر داد. امام خمینی(ره) هدف از احیای نماز جمعه در جمهوری اسلامی را احیای شکل اصیل آن در صدر اسلامی می‌دانستند و فرمودند: «من امیدوارم که این نماز جمعه در ایران، آن محتوای اصیل خودش را، که در صدر اسلام داشته است، احیا کند... در صدر اسلام، امام جمعه و مسجد، این دو ابزار در دست مسلمان‌ها بوده است و هر وقت می‌خواستند جنگ بروند از مسجد تجهیز می‌کردند، هر وقت می‌خواستند یک کار مهمی بکنند در مسجد طرح می‌کردند و اعلام می‌کردند که "نماز جمعه است، نماز جماعت است، بیایید"، برای کاری می‌رفتند آنجا، نمازشان را هم می‌خواندند و مسائل سیاسی‌شان را هم می‌گفتند و اجرا می‌کردند، ارتش می‌فرستادند و همۀ این کارها را آنجا می‌کردند...».
اما امروزه معمولاً با نمونه‌های این‌چنینی در فریاد عدالتخواهی یا امر به معروف در نمازجمعه برخورد سلبی صورت می‌گیرد. حضور کارگران بیکارشده در نمازجمعه یا فریاد یک بازنشسته نشان می‌دهد هنوز مردم به این سنگر اعتقاد دارند و می‌خواهند از این تریبون به مشکلاتشان رسیدگی شود و باید قدردان این اعتماد بود.
برای نمونه در ماه‌های گذشته نیز شاهد حضور برخی کارگران تعدیل‌شده در نمازهای جمعه شهرها بودیم. برخورد برخی ائمه جمعه پدرانه بود و میان کارگران حاضر شدند و در مقابل، برخی ائمه جمعه خواهان حفظ آنچه احترام این جایگاه می‌خوانند شدند.
متأسفانه کهولت سن و از طرفی بی‌اطلاعی برخی ائمه جمعه از مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم موجب می‌شود فریادهای عدالت‌خواهانه را در نمازجمعه برنتابند. رهبری برای همین هم راه‌حلی تعیین کرده فرمودند: «امامان محترم جماعت، اگر خود بر اثر کهولت و غیره نمی‌توانند وظیفه‌ی رابطه و اُنس و راهنمایی را برای نمازگزاران، به‌ویژه جوانان فراهم کنند، در کنار خود فضلای جوان و پرنشاط را به‌کار گیرند و آنان را در کار با خود شریک سازند.»
در یک سال گذشته گشایش‌هایی در نمازجمعه برخی شهرها انجام شده است. تغییر برخی ائمه جمعه کهنسال و آمدن جوانانی که بین مردم حضور فعال دارند، برداشتن نرده‌های حائل مردم و مسئولان در نمازجمعه تبریز، حضور امام جمعه جدید خوزستان در محلات فقیرنشین این شهر تا حدی از چهره خنثی و غیرمردمی این پایگاه عبادی ــ سیاسی کاسته است اما نباید افق انتظار از نمازهای جمعه و ائمه محترم را به آن محدود ساخت، بلکه وظیفه ذاتی این نهاد مقدس احیای ارزشهای انقلابی است که یکی از این ارزش‌ها نهی از منکر و امر به معروف است.
به‌قول علامه حکیمی صاحب کتاب «منهای فقر»، اگر مسائل و مشکلات مردم و حاکمیت، در نماز جمعه مطرح نگردد و خطبه‌ها بخشنامه‌ای باشد، حکمت تشریع نماز جمعه نیز باطل می‌شود و چه‌بسا به بطلان اصل نماز منجر گردد!
بین شخصیت‌های اندیشمند کشور، حسن رحیم‌پور ازغدی استاد حوزه و دانشگاه که سلسله سخنرانی‌هایی درباره نمازجمعه داشته، درباره مشابه آنچه دیروز اتفاق افتاد می‌گوید: «هیچ امام جمعه‌ای حق ندارد به کارگری که در اقتصاد برجامی بیکار شده و خانواده‌اش به‌خاطر نظارت غلط حکومت در مسئله خصوصی‌سازی گرسنه مانده بگوید این به نمازجمعه ربطی ندارد، ربط دارد، آقا، عین ربط است. باید مدیرانی که دروغ گفتند، وعده دروغ دادند، ترس‌های دروغ در دل ملت پروراندند و نه صداقت داشتند و نه شفافیت و شجاعت و مسئولیت باید در این محفل مقدس مورد خطاب و نهی از منکر قرار بگیرند. نهضت امر به معروف و نهی از منکر را سرکوب نکنید، نه در فیضیه قم، نه در دانشگاه، نه در جامعه و نه در نمازجمعه.»
امید است همان‌گونه که امام راحل فرمودند ائمه جمعه نقش پدری دارند، باید رفتارشان با مردم پدرانه باشند، امامان جمعه در برابر یک نمازگزار که برای تظلم‌خواهی و بیان مشکلاتش آمده بی‌تفاوت نباشند و نقشی بالاتر از یک متکلم وحده برای خود متصور باشند.
عکس خبر از: حسن آقامحمدی
انتهای پیام/+