راه خروج از بن‌بست دموکراسی آمریکایی در افغانستان؛ حکومت موقتی، مشارکتی یا اعتراض خیابانی؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، حدود دو ماه و پنج روز از برگزاری چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان می‌گذرد و علی‌رغم الکترونیکی شدن و مشارکت حداقلی 10 درصدی مردم این کشور در این روند تاکنون کمیسیون مستقل انتخابات یا نتوانسته و یا نخواسته نتیجه نهایی را اعلام کند.

عدم اعلام نتایج نهایی و تجربه دوره‌های سابق انتخابات ریاست‌جمهوری از زمان حضور آمریکا در افغانستان باعث شده است تیم‌های انتخاباتی مختلف برای رسیدن به حداکثر قدرت دست به اقدامات مختلف بزنند.

تیم‌های حاضر در این دوره با توجه به شرایط حساس افغانستان و همچنین علم به استیصال آمریکا برای حل معضل افغانستان و خروج آبرومندانه از این کشور به این جمع‌بندی رسیده‌اند که با اعمال فشار بر آمریکا می‌توانند به بخشی از قدرت در دولت آینده دست یابند. همین موضوع باعث شده است که تیم‌های انتخاباتی که احساس می‌کنند پیروز نهایی نخواهند بود دست به اقداماتی بزنند تا از این طریق در گردونه قدرت، خود را حفظ کرده و بتوانند شریک بیشینه قدرت در دولت آینده باشند.

گرفتن امتیاز از طریق اعتراض

در این بین تیم ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله عبدالله تصمیم گرفته است به مانند گذشته حق خود را از طریق "اعتراض" بگیرند. تیم انتخاباتی به رهبری وی از همان ساعات ابتدایی پس از پایان رای‌گیری اعلام کرد که پیروز انتخابات است و هر نتیجه‌ای جز این را نمی‌پذیرد و به مانند دوره‌های قبل دست به اعتراض خواهد زد.

اکنون پس از حدود دو ماه تظاهرات جسته و گریخته حامیان عبدالله در برخی مناطق افغانستان آغاز شده اما با توجه به مشارکت حداقلی مردم در انتخابات و ناامیدی از وی و تیمش برای تغییر در شرایط کنونی بعید به نظر می‌رسد که این تظاهرات جنبه جدی به خود بگیرد.

با این حال عبدالله و حامیانش از جمله «دوستم» و «محقق» باز هم افرادی را دارند که اگر بازیکنان خوبی نباشند حداقل بازی خراب‌کن‌های خوبی هستند و می‌توانند چند روزی چهره افغانستان را درگیر خشونت و اعتراض کنند. عبدالله و حامیانش می‌دانند همین اعتراض و تظاهرات در شرایط فعلی خود یک اهرم‌ فشار برای آمریکایی‌ها خواهد بود و می‌تواند او را در عالم سیاسی افغانستان زنده نگه داشته و حداقلی از قدرت را در آینده نصیب او و حامیانش کند.

البته مخالفان عبدالله می‌گوبند او هیچ بدیلی برای شرایط فعلی ارائه نمی‌دهد و راضی به نوعی از دموکراسی آمریکایی که منافع او و حامیانش را تامین کند است، اما اطرافیان عبدالله به شدت از این نوع دموکراسی فرمایشی و سفارشی و استبدادمحورانه در کشورشان ناخرسند بوده و به دنبال تغییر شرایط موجود هستند.

در سوی دیگر میدان، گلبدین حکمتیار و تیم انتخاباتی‌اش قرار دارد. آنچه روشن است این است که حکمتیار با وعده قدرت دست از سلاح کشید و به کابل بازگشت. او در سر داشت تا در این دوره انتخابات ریاست‌جمهوری وارد میدان شده و رهبری جامعه افغانستان را بر عهده بگیرد. حکمتیار در اصول خود با انتخابات و دموکراسی آن هم از نوع غربی و آمریکایی‌اش به شدت مشکل دارد ولی این بار احساس می‌کرد روندی به وجود آمده که می‌تواند از طریق آن رویای بلندپروازانه‌اش برای تکیه زدن بر کرسی قدرت در افغانستان را به محقق کند.

حکمتیار گرچه به این موضوع واقف بود که گزینه نهایی آمریکایی‌ها برای ریاست‌جمهوری نیست اما احساس می‌کرد همچنان مانند گذشته قدرت دارد و آمریکایی‌ها از ترس همین قدرت با او کنار خواهند آمد. او پس از باز شدن پایش به کابل و پیوستن به روند صلح به رهبری و تدبیر آمریکایی‌ها به این مهم پی برد که اکنون دیگر مانند شیری است که دندان‌هایش را کشیده‌اند و حریف ترسی از او ندارد. به هر حال وارد روند انتخابات شد و اکنون پس از احساس ناکامی پیشنهاد همراه با تهدید تشکیل حکومت موقت را داده است تا از این طریق به حیات سیاسی خود نفسی تازه دمیده باشد و خود را از مرگ سیاسی برهاند.

تشکیل حکومت موقت؛ پرهزینه‌ترین پیشنهاد برای دولت و مردم

پیشنهاد تشکیل حکومت موقت و برگزاری مجدد انتخابات ریاست‌جمهوری کم‌هزینه‌ترین پیشنهاد از سوی یک کاندیدا و پرهزینه‌ترین کار برای دولت و مردم افغانستان است. هر بار برگزاری انتخابات در افغانستان چند صد میلیارد دلار هزینه دارد که اگر پادرمیانی آمریکایی‌ها و کمک مالی اروپایی‌ها آن هم برای حفظ آبروی دموکراسی غربی نباشد، دولت افغانستان قادر به برگزاری این روند نخواهد بود. اکنون نیز آمریکایی‌ها به همین روند خودساخته دموکراسی فرمایشی در افغانستان راضی‌اند و در واقع پیشنهاد حکمتیار محلی از اعراب برای آن‌ها ندارد.

حکومت مشارکتی، پیشنهادی بی‌توجه به شرایط میدانی افغانستان

شاید یکی از پیشنهادهای اساسی برای عبور از شرایط فعلی را شورای نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان داده است. روز گذشته احمد ولی مسعود در یک نشست خبری سخن از تشکیل حکومت مشارکتی به میان آورد. او با بر شمردن طرح این شورا برای تشکیل حکومت مشارکتی، این طرح را راهی برای عبور از بحران فعلی بر شمرد. شاید بتوان ریشه علمی این طرح در افکار فرامرز تمنا کاندیدای جوان این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان دانست. این طرح از لحاظ تئوریک طرحی جامع اما غافل از شرایط میدانی افغانستان با توجه به همه ابعاد آن است. ارائه کنندگان این طرح که بعضاً خود در سال‌های گذشته از حامیان سرسخت پیاده‌سازی روند دموکراسی آمریکایی در افغانستان بودند اکنون پس از حدود بیست سال به این جمع‌بندی رسیده‌اند که این نوع از دموکراسی کشورشان را به لبه پرتگاه برده و شرایط آینده آن را در ابهام و تاریکی فرو برده است.

ممکن است در روزهای آینده نیز طرح‌های مختلف و یا اعتراضات گسترده‌ای در افغانستان پیرامون روند انتخابات و دولتداری آینده در این کشور به وجود آید که ماحصل همه آن‌ها یک چیز است: "نسخه آمریکایی دموکراسی در افغانستان با شکست روبرو شده است و آینده افغانستان و مردم‌اش را تیره کرده است."

بی‌شک همه اکنون به دنبال ارائه طرحی برای خروج از این روند هستند که البته باید گفت، اجماع ملی که تاکنون به سبب منفعت طلبی طرف‌های حاضر در معادالات سیاسی افغانستان محقق نشده، گفت‌وگوهای افغانی-افغانی که به سبب حضور آمریکایی‌ها عملیاتی نشده، تقویت روحیه ملی‌گرایانه به جای قوم‌گرایانه که به سبب محروم ماندن اقوام از ثروت ملی شکل نگرفته و در نهایت خروج و عدم دخالت خارجی‌ها بخصوص آمریکایی‌ها در روند سیاسی افغانستان که آن هم به سبب تمایل عملی اشغالگران برای ادامه اشغالگری محقق نشده، از جمله پیش‌شرط‌های اساسی برای ایجاد امید نسبت به آینده افغانستان با ثبات هستند.

می‌توان گفت تا وقتی که این پیش‌شرط‌ها در این کشور محقق نشود، راهکار مشخصی برای برون رفت از بحران چند دهه گذشته این کشور میسر نخواهد بود.

در زمان حضور آمریکایی‌ها همین وضع موجود به نفع طرف آمریکایی حفظ شده و مردم افغانستان قربانی خواهند بود.

نویسنده: سیدحسام رضوی، کارشناس مسائل افغانستان

انتهای پیام/.