روایت تسنیم از آداب و رسوم مردم کردستان در شب یلدا؛ از «پختن دُلمه» تا پخش «کاسه هاوسا»
خانواده‌های استان کردستان در شب یلدا یا «شه‌و چله» رسم و رسومات خاص خود را دارند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، شب یلدا یکی از آئین‌های سنتی ایرانیان و کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که دوستان و آشنایان در نخستین شب زمستان، دور هم جمع شده و طولانی‌ترین شب سال را در کنار هم و با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌کنند.
هر کدام از اقوام ایران‌زمین در شب یلدا آئین رسوم خاص خود را دارند، شب یلدا را در کردستان «شه‌و چله» (شب چله) یا «شه‌و زمسان» (شب زمستان) می‌نامند. شبی که پیش از فرا رسیدنش، هیجان و شور خاصی را در میان مردم برمی‌انگیزد؛ از قدیم تاکنون در این شب غذای «دلمه»، نان سنگک و دوغ محلی برای پذیرایی از مهمان‌ها آماده و این رسم و رسومات به سنتی دیرینه تبدیل شده است.
مردم کردستان که به خونگرمی و مهمان‌نوازی معروفند یکی از آئین‌های سنتی آنان در شب چله یا همان «شُو چله»، این است که همه اقوام و فامیل، تمام عروس و دامادها، دختر و پسر در کنار یکدیگر در خانه بزرگترها دور هم جمع شده و بعد از صرف شام برنامه‌ها و بازهای قدیمی همچون «گوروا بازی» را اجرا کرده و با شادی و خوشحالی به سپری کردن یک شب برفی طولانی، به شنیدن قصه‌ها و حرف‌های شنیدنی و سرگذشت بزرگترها می‌پردازند.
آئین‌های شب یلدا در استان کردستان هم شباهت‌های زیادی با سایر نقاط ایران دارد و برخی از این آئین‌ها و رسم‌ها به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد و ریشه در باورهای قومی و منطقه‌ای مردم این استان دارد؛ کُردها در این شب همانند شب نوروز لباس‌های نو کُردی پوشیده و سفره‌ها را چیده و عود می‌سوزانند.
خانواده‌های کردستانی در شب یلدا برای دخترانی که به تازگی ازدواج کرده یا در مراحل نامزدی و عقد به سر می‌برند، هدایا، «خنچه» یا همان شب چله‌ای به خانه عروس می‌برند؛ این خنچه شامل پالتو، کفش زمستانی، دسته گل، شیرینی، آجیل، شکلات، دلمه، حلوا، قواره پارچه، طلا، سبدی از میوه‌های رنگارنگ و تزئین شده بوده و روی وسیله‌ها را با پارچه قرمز و کوزه سفالی تزئین می‌کنند.
امروزه در کنار دلمه برگ مو و کلم، دلمه فلفل سبز و بادمجان نیز تهیه می‌شود. بعد از صرف شام، کالَک ترش را قاچ کرده و میل می‌کنند. بعد از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، میل کردن این خربزه ترش، هضم غذا را آسان کرده و باعث شده که بقیه شب نیز، بتوان از تنقلات متنوع و میوه‌های رنگارنگ شب چله استفاده کرد؛ اگر زن منزل، در همسایگی یا در فامیل بداند زن حامله‌ای وجود دارد، حتماً از آن خربزه ترش برایش می‌برد.
در کردستان در هر محله‌ای اگر خانواده‌هایی وجود داشته باشند که استطاعت مالی مناسبی برای برگزاری این مراسم نداشته باشند، از طرف دیگران برایش شام برده می‌شود که به آن «کاسه هاوسا» می‌گویند.
سپس نوبت به خوردن تنقلات و خشکبار می‌رسد. انجیر خشک، برگ گلابی، برگ زردآلو، هسته زردآلو که همراه با سماق حرارت دیده، توت خشک، تخمه بو داده کدو، و گندم برشته که با شیره گز مخلوط شده و به صورت گلوله‌های کوچکی درآمده از جمله خشکبارهای شب چله است.
اما میوه‌های شب چله که شامل هندوانه، سیب، گلابی، پرتقال، به، انار و کیوی که نشانه تندرستی، فراوانی، برکت و شادی بوده از ضروریات شب چله است. در برخی از خانواده‌ها برای خوردن میوه‌های شب چله سفره می‌اندازند و در برخی دیگر به روال امروزی است. هندوانه از جمله میوه‌هایی است که حتماً باید سر سفره باشد و چون فصل آن سر رسیده معمولاً هندوانه‌های خوبی از آب درنمی‌آیند.
خوردن هندوانه به نوعی وداع و خداحافظی با فصل گرماست و پیشوازی از زمستان محسوب می‌شود. در اعتقادات محلی خوردن آن در این شب باعث قوی شدن بدن در مقابل بیماری‌های زمستان می‌دانند.
حال چه خوب است که امشب همه با هم دور هم جمع شده و به دور از فضای مجازی، تجملات و چشم و هم‌چشمی، بزرگ‌ترین شب‌سال را جشن گرفته و سنت‌های قدیم را فراموش نکنیم.
انتهای پیام/481/ح
