چله نشینی کویرنشینان در بلندترین شب سال/ گرانی مهمان ناخوانده  شب یلدا

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، مادربزرگ در حالی که کتاب حافظ را در دست دارد و بر روی صندلی  در کنار حوض حیاط نشسته است با گذری از خاطرات گذشته از شب یلدا برایم می‌گوید.

یلدا در آن سال‌ها

آن زمانها  بساط خوردنی‌های دست ساز در هر خانه‌ای به راه بود و مادران هنرمند انواع تخمه‌های خربزه و هندوانه‌ای را که در تابستان جمع کرده بودند تفت می‌دادند و در ظرف‌های سفالی قدیمی می‌ریختند. در مجمعه‌های بزرگ قیسی، کشمش، توت خشک و انواع نقل و نبات نیز پیدا می‌شد. انار هم گل سرسبد میوه‌ها بود. جای قرآن و دیوان حافظ همیشه بالای طاقچه بود. شاهنامه و مثنوی هم جای خود را داشت تا پدربزرگ و بعد از آن عموها، دایی‌ها و بزرگ‌ترهای جمع شعر بخوانند و دیگران از اشعار پند آموز لذت ببرند.

کم‌کم که هوا رو به تاریکی می‌رفت، فانوس بزرگ دم در روشن می‌شد تا مهمانانی که قرار بود به خانه مادربزرگ که کنار خانه ما بود بیایند در تاریکی سرگردان نشوند.

شب یلدا خانه بزرگترها از همیشه شلوغ‌تر بود و بوی یلداهای قدیمی با آن شب‌های برفی و یخبندان و زیر کرسی گرم هنوز هم استشمام می‌ شود و آن هایی را که خاطره‌ای از آن روزها دارند را به سال‌های دور می‌برد.

آن موقع از یک هفته مانده به یلدا راهی کوچه و بازار نمی‌شدند تا وسایل و خوراکی‌های مخصوص این شب را خریداری کنند بلکه بانوان هنرمند مغز بادام، گردو، هسته زردآلو و کنجد را خودشان در منزل تفت می‌‌دادند. 

همه خوبی‌ها و خوشی‌های شب یلدا به کنار، بوی کرسی داغ شده که همه فضای اتاق را پر می‌کرد به کنار. مادربزرگم همیشه کرسی کوچک خود را در شب یلدا جمع می‌کرد و به جای آن کرسی بزرگ‌تری می‌گذاشت تا زمانی که همه خاله‌ها و دایی‌هایم با فرزندان خود به آن جا می‌آیند دور تا دور کرسی بنشینند و از گرمای آن لذت ببرند.

دو بیتی خوانی از سنت خراسان جنوبی در شب یلدا

بر اساس منابع تاریخی، مردم شب چله دور هم جمع می‌شدند و از انواع خوراکی شامل هندوانه به عنوان میوه انرژی بخش و خنک کننده دل‌ها در تابستان گرم پیش رو، انار به امید زایش و کثرت رویش دانه‌ها و غلات برای سال پیش رو و سیب و دیگر تنقلات مانند قیسی، آلو بخارا، گردو استفاده می‌کردند و این شب را به پاداش پشت سر گذاشتن بزرگ‌ترین شب سال جشن می‌گرفتند.

نگهداری انگور و انار در خانه‌های «پیشو» و هنداونه‌ها در خانه «کاهدان» برای مصرف در شب‌های سرد به ویژه بلندترین شب سال از دیگر برنامه‌های شب‌های زمستان است.

در گذشته جوان‌ترها در حال کف زدن دو بیتی می‌خواندند و بعد از مراسم کف زنی، بزرگ‌ترها به بیان افسانه می‌پرداختند تا هم جوان‌ها استراحت کنند و هم از خوردن دسترنج شان لذت ببرند. 

برخی جوانان نیز با فرا رسیدن شب یلدا در تدارک هدیه برای نوعروسان خود بودند و این رسم توسط همه خانواده‌ها برگزار می‌شد و مادرشوهرها سعی می‌کردند با سلیقه هر چه بیشتر پارچه‌های زیبا با رنگ‌های روشن را برای عروس خود خریداری کنند. میوه و شیرینی نیز در طبق‌های مختلف کوچک و بزرگ چیده و تزیین می‌شد. برخی نیز هدایایی مانند گوسفند، گوشت و کیسه برنج برای خانواده عروس به عنوان تحفه می‌بردند و داماد نیز از سوی خانواده‌اش با توجه به وسع مالی خود هدیه‌ای به عروس می‌داد.

برخی خانواده‌ها این مراسم را ساده برگزار می‌کردند اما آن موقع‌ها بیشتر اقوام در خانه داماد جمع می‌شدند، جوان های فامیل طبق‌های هدیه را بر سر خود می‌گذاشتند و دو نفر نوازنده نیز پیش می‌رفتند و با ساز و دهل هدیه نوعروس را می‌بردند.

میوه‌های آونگ شده در انباری خانه‌ها مانند انگور، زینت بخش میوه‌ها می شد و هندوانه‌هایی که از قبل تهیه و در جای خنکی نگهداری شده بود نیز به طور مرتب قاچ می‌خوردند و کنار هم قرار می‌گرفتند.

یلدا در این زمان

تنها ساعتی بیشتر وقت ندارد، یک سر دارد و هزار سودا. از میوه فروشی تا شیرینی فروشی گرفته و آجیل، طلا فروشی و بازار پوشاک همه را با سرعت پشت سر می‌گذارد تا بتواند مقدمات شب یلدا را به بهترین نحو برگزار کند او دامادی است که امشب در طولانی‌ترین شب سال باید به دیدار خانواده عروس برود و شب یلدا را در آنجا جشن بگیرد.

گرانی و جیب‌های خالی تازه دامادها

این تازه داماد نمی‌داند چه بخرد تا همسرش در برابر فامیل خود سرافکنده نشود. قیمت‌ها را که نگاه می‌کند سرش سوت می‌کشد البته چشم و هم چشمی‌ها نیز در این میان غوغا می‌کند چون هر خانواده‌ای تلاش می‌کند تا در برابر دیگران کم نگذارد.

مراسم شب چله قدمتی دیرینه و کهن دارد. ایرانی ها همه ساله در بلندترین شب سال و در خانه بزرگترها دور هم جمع می شوند  و اوقات خود را با گفتگو و شادی سپری می‌کنند. اما ارزشمندترین لبخندها در این شب به پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها اختصاص دارد وقتی که می‌بینند فرزندان و عروس و دامادها و نوه‌ها دور آنها جمع شده‌اند و مشغول شادی و نشاط هستند.

این درحالی است که شرایط اقتصادی و گرانی کالاها باعث شده که یلدا رنگ و بوی هر ساله‌اش را نداشته باشد. امسال  اندوهی پنهان  پشت لبخند شیرین بسیاری از بزرگترها مخفی شده است.

قصه تکراری گرانی‌ها

مردم در تکاپوی تهیه ملزومات سفره دورهمی برای طولانی‌ترین شب سال هستند اما داستان افزایش قیمت مایحتاج سفره شب یلدا از جمله میوه، آجیل و شیرینی که طرفداران زیادی دارد باز هم تکرار شده است.

هندوانه، انار، آجیل و دیگر تنقلات که از مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا هستند این روزها بیشترین تقاضا را دارند و متعاقب آن افزایش قیمت‌ها تا حدودی ملموس است.

اگرچه به دلیل گرانی و کاهش قدرت خرید مردم به نظر می‌رسد این روزها از هیاهو و شلوغی بازار خبری نباشد اما ماجرا چیز دیگری است در حالی که عمده شهروندان برای اینکه توان خرید خود را بسنجند در جستجوی قیمت‌های مناسب هستند عده‌ای علاوه بر تنقلاتی همچون آجیل و خشکبار و انواع حلوا، دنبال پوشاکی مناسب برای مهمانی و دورهمی‌های شان در شب یلدا هستند.

یکی از شهروندان بیرجندی به خبرنگار تسنیم گفت: چشم و هم چشمی در سال های اخیر مشکلی دیگر در این ایام است. با این چشم و هم چشمی‌ها و ضعف در نظارت‌ها، گاهی یلدا با توجه به افزایش قیمت‌ها برای برخی خانواده‌ها شب به یاد ماندنی نمی‌شود.   

دلاکه با بیان اینکه اگرچه نرخ پوشاک طی سال در حال افزایش است و همواره در مناسبت های مختلف نرخ‌ها افزایش می‌یابد اما با اضافه شدن خریدهای شب یلدا بار دیگر بر قیمت پوشاک افزوده می‌شود افزود: مراسم شب چله یکی از رسومات قدیمی است و نمی‌توان آن را برگزار نکرد. شب چله بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده است.

وی بیان کرد: قصد دارم امسال مراسم را به سبک خودم برگزار کنم و به ناچار مجبورم از خرید برخی اقلام صرف نظر کنم.

آجیل گران نمی‌خرم

این شهروند بیرجندی ادامه داد: اگر پسته و بادام هندی و فندق و شیرینی‌تر و هندوانه را نخوریم که برایمان اتفاقی نمی‌افتد. اتفاقا کالری آنها خیلی هم زیاد است و ممکن است اگر بخوریم برایمان اتفاقی بیافتد. پس امسال آجیل‌های گران را نمی‌خرم و شب چله از خشکبارهای معمولی و تخمه و عناب استفاده خواهیم کرد.

یکی دیگر از همشهریان بیرجندی که دو پسرش عروس در عقد دارند در گفتگو با خبرنگار تسنیم گفت: حکایت شب یلدا  اما برای تازه دامادهایی که سبدهای میوه شب یلدا را برای عروس خانم‌ها سفارش می‌دهند بیشتر از این‌ها آب می‌خورد، به گونه‌ای که افزایش این روزهای نرخ دلار قیمت یک عدد آناناس برای تزیین سبد میوه شب چله آقا داماد با توجه به وارداتی بودن آن سرسام آور کرده است.

عزتی با بیان اینکه قیمت‌ها از مغازه‌ای به مغازه دیگر متفاوت است و وقتی به مغازه‌داران می‌گوییم چرا گرانفروشی می‌کنید و بیشتر از نرخ مصوب بر روی قیمت‌ها می‌کشید، می‌گویند "قیمت‌ها همین است". مغازه‌داران از تهدید و شکایت نمی‌ترسند و هرکاری که بخواهند انجام می‌دهند.

11 تیم بازرسی در بیرجند بر وضعیت بازار شب یلدا نظارت دارد

معاون نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز در گفتگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: بر اساس بررسی که با فعالان صنف آجیل داشتیم از چهار ماه گذشته قیمت انواع آجیل کاهش داشته است.

تهوری افزود: مبنای محاسبه قیمت، فاکتور خرید کالاهای موجود است و واحد صنفی باید درصد سود قانونی را بر محصولی که خریداری کرده است درج کند بنابراین بیش از آن اگر باشد از مصادیق گران فروشی است.

 وی  با اشاره به اینکه قیمت میوه‌ها بر اساس کیفیت متفاوت است گفت: با پیگیری‌های انجام شده ورود هندوانه به میدان بار افزایش داشته است و با توجه به اینکه محصول به صورت محدود خریداری می‌شود و تقاضا هم کم است روند قیمت آن نباید افزایشی باشد. 

به گفته وی، طرح نظارتی شب یلدا به همراه بازرسان اتاق اصناف و بسیج اصناف در شبکه توزیع و خدمات در حال اجراست و در مرکز استان همکاران حوزه بازرسی در سه ایستگاه ثابت در میدان ابوذر، چهارراه مصلی و میدان امام (ره) پاسخگوی سوالات مردمی و دریافت شکایات احتمالی آنان هستند.

وی افزود: 11 تیم بازرسی در بیرجند صبح و بعد از ظهر بر وضعیت بازار شب یلدا نظارت داشته و در شهرستان‌ها نیز متناسب با جمعیت صنفی نظارت‌ها ادامه دارد و در مجموع با احتساب بازرسان اتاق اصناف، بسیج اصناف و بازرسان سازمان صمت 53 بازرس در استان در این طرح فعالیت دارند.

معاون بازرسی و حمایت از حقوق مصرف کننده با بیان اینکه در حوزه عرضه مشکل داریم گفت: قیمت هر کیلوگرم هندوانه در سطح میدان میوه و تره‌بار دو هزار و 300 تومان تا سه هزار تومان و قیمت هر کیلوگرم انار از سه هزار و 500 تا هفت هزار تومان انار مرغوب است.

با این حال شب یلدا خاطره شیرینش سپری می‌شود اما بازار گرانفروشی درمیان وعده‌های مسئولان در آستانه این شب همیشه داغ بوده است.

انتهای پیام/ 254/ ع