اصفهان| نگاه سیستمی کلید دستیابی به تمدن نوین اسلامی است

حجت‌الاسلام و المسلمین محمد قطبی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اصفهان با بیان اینکه معمولاً پژوهش‌های کاربردی در عرصه‌هایی مثل امنیت عمومی از جنس داده‌کاوی است، اظهار داشت: در این پژوهش‌ها، آمارهای به دست آمده و واقعیت‌های موجود در جامعه را کنار هم قرار می‌دهیم و با توصیف و تحلیل و مقایسه، روندهای آنها را به دست می‌آوریم و با کاوش عمیق در میان این داده‌ها و اطلاعات، یک‌سری هنجارها را استخراج می‌کنیم.

وی افزود: برای مثال وقتی آمارهای مربوط به کشف مواد مخدر یا سرقت‌ها را به صورت نقطه‌ای به دست می‌آوریم و کنار هم قرار می‌دهیم، این داده‌ها در کنار هم توصیفی را ارائه می‌کند، یعنی اگر داده‌ها نشان دهد که کشف مواد مخدر رو به افزایش است، توصیف اولیه‌ای محسوب می‌شود که می‌توان آن را مورد تحلیل قرار داد و عوامل پشت صحنه‌اش را نیز کشف کرد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه متاسفانه کمتر به پژوهش‌های سیاستگذاری توجه کرده‌ایم و امروز به شدت به این نوع پژوهش‌ها در کشور نیازمندیم، گفت: تاکید اصلی و روح حاکم بر بیانیه گام دوم انقلاب ناظر بر این است که به پژوهش‌ها رویکرد و سمت‌وسوی سیاستگذاری بدهیم، یعنی پژوهش‌های اجتماعی و کاربردی نقطه آغاز است و باید به پژوهش‌های سیاستگذاری متصل شود که از جنس مدیریت است، چون می‌خواهیم زمینه را برای تمدن نوین اسلامی فراهم کنیم.

حجت‌الاسلام قطبی با تاکید بر اینکه نسبت میان پژوهش‌های کاربردی با پژوهش‌های سیاستگذاری سه حالت دارد، ادامه داد: رایج‌ترین حالت، نسبت درون متنی نام دارد؛ یعنی در حوزه‌ای که مطالعه می‌کنیم، آمارها را کنار هم گذاشته، توصیف‌ها و تحلیل‌ها را به دست می‌آوریم، عوامل را بررسی می‌کنیم و برای رفع مشکلی که با آن مواجهیم، در درون قاب همان موضوع راهبرد پیدا کرده و بر اساس اعمال آن راهبرد پیش می‌رویم. مثلا آمار کشف مواد مخدر رو به افزایش است، وقتی به این مسئله نگاه درون متنی در حوزه سیاستگذاری داشته باشیم، یک‌سری راهبردها به دست می‌آید، مثل اینکه باید دانش و مهارت نیروی انتظامی را توسعه داد و ابزارها را پیشرفته‌تر ساخت. امروز دانش علمی ناجا در حوزه پژوهش‌های درون متنی در قله قرار دارد که مایه افتخار است.

وی اضافه کرد: حالت دوم، نسبت بینامتنی نام دارد، یعنی کاوش‌های کاربردی و داده‌کاوی را یک طرف قرار می‌دهیم و میان آن با حوزه‌های متعدد، نسبت تضاربی برقرار می‌کنیم؛ مثلا میان مواد مخدر و مصرف‌کننده رابطه برقرار می‌کنیم که راهبردهایی از جنس آگاهی‌بخشی و افزایش اطلاعات مردم به دست می‌آید، یا وقتی میان مواد مخدر و فناوری رابطه برقرار می‌کنیم، راهبردهایی به دست می‌آید مثل اینکه از هوش مصنوعی یا اینترنت اشیا استفاده کنیم. یا اگر میان مواد مخدر و سلامت رابطه برقرار کنیم، به این سمت حرکت می‌کنیم که مردم را آگاه ساخته و سواد سلامت آنها را افزایش دهیم.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بیان کرد:‌ متاسفانه با وجود اینکه وارد دهه پنجم انقلاب شده‌ایم و از نظر علم و فناوری در رده خوبی در دنیا قرار داریم، ولی در پژوهش‌های بینامتنی و ایجاد نسبت میان داده‌کاوی و سیاستگذاری با رویکرد بینامتنی ضعف داریم؛ یعنی وقتی از ما می‌پرسند مثلا برای مسئله سرقت چه راهکاری دارید، ذهن ما به دنبال راهبردهای درون متنی می‌گردد و کمتر بینامتنی فکر می‌کنیم، مثلا می‌گوییم باید از قفل‌های محکم‌تری استفاده کنیم یا نیروی انتظامی هوشمندی محیطی بیشتری پیدا کند. راهبرد بینامتنی مسائل را در چارچوب وسیع‌تر و با عمق بیشتری حل‌وفصل می‌کند، یعنی تاثیرگذاری و دامنه تاثیر را همراه با عمق و کیفیت افزایش می‌دهد.

وی حالت سوم را نسبت فرامتنی و نگاه سیستمی خواند و گفت: در این حالت، به عنوان یک منظومه کامل همه ابعاد را مورد توجه قرار می‌دهیم، مثلا اگر با مسئله‌ای اجتماعی مواجهیم، این مسئله اضلاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و امنیتی نیز دارد و وقتی با نگاهی جامع سراغ آن برویم، سیاست‌های کلان‌تری برای حل مسئله به دست داده و نگاه تمدنی به ما می‌دهد. بیانیه گام دوم انقلاب این نکته را متذکر می‌شود که در طول این چهل سال در مواردی موفق بوده و به قله رسیده‌ایم که نگاه کلان و سیستمی داشته‌ایم. هر جا که نقطه‌ای و مقطعی نگاه کردیم، شاید توفیق‌های کوچک چند روزه‌ای نصیب‌مان شده باشد، ولی دستاوردهای تمدنی کسب نکردیم. در واقع نگاه درون متنی، راهبردهای مقطعی، کوتاه‌مدت و امروزه ناکارآمد به دست می‌دهد و نگاه بینامتنی راهبردهای نسبتا خوب، میان‌مدت و تا حدی موفق در اختیار ما می‌گذارد.

حجت‌الاسلام قطبی تصریح کرد: در حوزه‌های متعدد از جمله امنیت باید نگاه سیستمی داشته باشیم و افق‌های بلند را پیش روی خود قرار دهیم. شاید کاوش‌های ما یک‌سری آمارهای کوچک باشد، ولی اگر آنها را به دریای بزرگ و با نگاه کلان ببریم، فضایی بی‌کران و تمدنی به دست می‌دهد. وقتی سراغ قرآن و سیره حضرات معصومین(ع) نیز می‌رویم، شاهد نگاه‌های جزئی و انفرادی نیستیم. همه مقوله‌های اخلاقی و انسانی دین، به جامعه نگاه سیستمی دارد و اگرچه رعایت آنها دستاوردهای ریز محسوب می‌شود، ولی به تعبیر قرآن، امت اسلامی و در آینده بعد از این جهان، فردوس برین را رقم می‌زند.

وی بیان کرد: اگر این زاویه نگاه را در پژوهش‌ها و سیاستگذاری‌ها اعمال کنیم، می‌تواند نگاه ما را از افق‌های کوتاه بالاتر برده و در افق دورتری قرار دهد؛ مثلا در رابطه با کشف مواد مخدر، صرفا از افزایش دانش و توان یا استفاده از فناوری سخن نمی‌گوییم، بلکه همه این‌ها را در کنار هم قرار داده و از عادت‌واره‌های اجتماعی، آیین‌های مذهبی، روابط اجتماعی، سلامت، آموزش و رسانه نیز کمک گرفته و بسته‌ای بزرگ طراحی می‌کنیم. در فرهنگ ایرانی، عادت‌واره‌های خوبی اعم از ملی و دینی وجود دارد که هر کدام در حد و اندازه خود می‌تواند میان خانواده و جامعه پیوند عمیق ایجاد کند. پیوند عمیق می‌تواند جرائم را کاهش داده و شبکه هم‌افزا را افزایش دهد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان اظهار داشت: چون ما نگاه سیستمی نداشته‌ایم، همیشه به دنبال راهبردهای درون متنی یا حداکثر راهبردهای بینامتنی بوده‌ایم، چه زیباست اگر یک شبکه بزرگ سیستمی ایجاد کنیم. امروزه در دنیا نگاه سیستمی اعمال شده و توفیق‌های بسیار خوبی کسب می‌شود، مثلا ما هنوز در زمینه نظم عمومی با آسیب‌های جدی مواجهیم، ولی در برخی کشورها این موضوع نهادینه شده است، در صورتی که ما آموزه‌های بسیار خوبی در این رابطه داریم، ولی چون آنها را در قالب یک سیستم و نظام‌واره تعریف نکرده و در جامعه مستقر نکرده‌ایم، در بسیاری از مصداق‌ها و عینیت‌های خارجی دچار آسیب شده‌ایم.

انتهای پیام/162/ ت