گزارش تسنیم|از طوفان تا کیان؛ پرنده‌های انتحاری ایران را بیشتر بشناسید ــ بخش اول

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم ــ یکی از مأموریت‌های محوله به پهپادها به‌عنوان پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور، از گذشته تا امروز مأموریت انتحاری بوده است. در این مأموریت پهپاد برای اجرای عملیات رزمی به‌صورت انتحاری طراحی شده و با ابعاد کوچک ــ ضمن پرتاب ساده از نقاط مختلف ــ بدون شناسایی شدن توسط دشمن به آن نزدیک می‌شود و با سرعت بالای خود، امکان واکنش برای دشمن را بسیار دشوار می‌سازد.

ابعاد کوچک و سطح مقطع راداری ناچیز این پرنده‌ها و همچنین امکان احتمالی خاموش کردن موتور در نزدیکی هدف این مزیت را به‌وجود می‌آورد که تا لحظات پایانی اصابت، دشمن از وجود آن مطلع نشود.

از سوی دیگر، پس از چندین حمله از این نوع پهپادها دشمن همواره باید در اضطراب وجود این هواپیما در فضای اطراف خود باشد و اساساً بخشی از توان دشمن معطوف به تلاش برای آگاهی از پرواز این پرنده با مشاهده هر شیء در حال پرواز در نزدیکی خود می‌شود.

پهپاد کوچک «سوئیچ بلید» ساخت آمریکا و پهپاد «هاروپ» ساخت رژیم صهیونیستی دو نمونه از انواع پهپادهای انتحاری با قابلیت ثانویه شناسایی و ارسال تصاویر هستند. سوئیچ بلید با ابعاد کوچک و سر جنگی به‌اندازه یک نارنجک 40میلی‌متری قابلیت ذخیره در کوله یک سرباز و شروع اجرای مأموریت از هر نقطه‌ای را داشته و هاروپ با ابعاد بزرگ به‌تعداد بالا در پرتابگرهای جعبه‌ای روی یک کامیون حمل می‌شود.

تأثیرگذاری استفاده از پهپادها در عملیات‌های تهاجمی انتحاری در دفاع ارتش و کمیته‌های مردمی یمن علیه ائتلاف کشورهای متجاوز عربستان و امارات متحده عربی و... به این کشور نیز به‌خوبی اثبات شده است.

در ایران نیز انواع مختلفی از پهپادهای انتحاری با موتورهای ملخی و سرعت پایین و موتورهای جت که قابلیت رسیدن به سرعت‌های بالا را دارند ساخته شده و در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفته است که در این گزارش به معرفی برخی از آنها خواهیم پرداخت.

* پهپاد طوفان/چمران2

«طوفان» نوعی از پهپادهای ایرانی است که برای یافتن و انهدام دشمن با استفاده از جست‌وجوگر اپتیکی ساخته شده است. این پهپاد که از آن با نام «چمران2» نیز یاد شده، با استفاده از مواد جاذب امواج رادار و سبک ساخته شده و سطح مقطع راداری آن بسیار پایین است. دوربین جلونگر که در دماغه این هواپیما قرار دارد تا آخرین لحظه تصاویر را به‌صورت بی‌درنگ ارسال می کند تا کار هدفگیری به انجام برسد.

پهپاد طوفان

بیشینه سرعت طوفان 250 کیلومتر بر ساعت، شعاع پروازی 100 کیلومتر، سقف پرواز 14000 پا (معادل 4267 متر) و مداومت پروازی آن 2‌ــ‌1 ساعت عنوان شده است. برد 100کیلومتری طوفان ارزش عملیاتی قابل قبولی برای آن ایجاد کرده است و با مداومت پروازی خود زمان کافی برای جست‌وجوی هدف و حمله به آن را فراهم می‌کند.

البته در صورت استفاده از هدایت و ناوبری مستقل از ایستگاه زمینی، پهپاد طوفان با توجه به مداومت پروازی و فرض سرعت پیمایشی حداقل 200 کیلومتر بر ساعت می‌تواند به برد 200 تا 400 کیلومتری دست یابد.

پیکربندی این پهپاد تا حدودی نامتعارف بوده و طرحی بین پهپادهای بال دلتایی و بال پرنده را تداعی می‌کند ضمن آنکه یک موتور ملخی درون‌سوز که در انتهای بدنه نصب شده نیروی حرکتی طوفان را فراهم کرده است. چند سطح عمودی در نوک بال و میانه بدنه نیز کار پایدارسازی آن را به‌عهده دارند.

طوفان در حال فرود

تاکنون دو نمونه از این هواپیما نمایش داده شده است. سازوکار (مکانیزم) پرتاب طوفان از نوع JATO بوده و در صورت نیاز به فرود این هواپیما به‌روش فرود آرام روی زمین بازیابی می‌شود. با این شیوه، پرتاب این پهپادهای کوچک در نزدیکی خطوط مقدم نبرد و یا در فضای جنگ شهری به‌عنوان یک راه‌حل فوری و واکنش سریع برای انهدام یک هدف مهم تلقی می‌شود.

پهپاد چمران2 (طوفان)

* رعد/رعد85

این پهپادها نمونه‌ای از پهپاد هدف تمرینی «صاعقه» هستند که با مجهز شدن به سر جنگی 10کیلوگرمی برای عملیات انتحاری با برد 100 کیلومتر و توانایی ارسال تصاویر تا برخورد به هدف آماده شده‌اند، به این ترتیب کاربر ضمن دریافت اطلاعات از آخرین وضعیت هدف، امکان افزایش دقت در اصابت را با خطای کمتر از یک متر دارد و همچنین در صورت نیاز می‌تواند با رؤیت هدف مهمتری از طریق تصاویر، به انتخاب آن هدف اقدام کند. البته پهپاد صاعقه در دو نوع 1 و 2 با مشخصات تا حدودی متفاوت ساخته شده است.

«صاعقه‌ــ‌1» هواپیمای بدون سرنشینی از نوع بال دلتا با ضریب منظری متوسط رو به پایین است که توسط متخصصان داخلی طراحی و به‌صورت انبوه تولید شده و در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفته است. صاعقه جزو سریعترین پهپادهای موتور ملخی ایرانی است که همین عامل سرعت بالای آن را به ابزار مناسبی برای تمرین ادوات توپخانه‌ای تبدیل نموده است.

همچنین از نظر قابلیت مانور نیز در زمره پهپادهایی با چابکی بالا قرار می‌گیرد، به‌خصوص با توجه به پیکربندی بال دلتایی و عدم وجود سطح متعادل کننده به‌نظر می‌رسد این پرنده با ناپایداری ذاتی یا پایداری کم طراحی شده باشد که این ویژگی باعث چابکی پرنده در پاسخ به فرامین داده‌شده می‌گردد.

صاعقه آماده پرتاب

این هواپیمای بدون سرنشین توسط پرتابگر JATO پرتاب می‌شود. این پرتابگر که توسط کارشناسان داخلی طراحی و ساخته شده است این امکان را فراهم می‌آورد تا هواپیما بدون نیاز به باند پروازی بتواند سرعت اولیه لازم جهت پرواز را به‌دست آورد.

در این پرتابگر از نیروی راکت با سوخت جامد استفاده شده است. به‌کمک این پرتابگر، امکان پرتاب هواپیما در هر شرایط و موقعیت وجود دارد و به‌راحتی می‌توان از روی عرشه ناو، خودروی سبک، مناطق کوهستانی و حتی از ورودی پناهگاه‌ها و تونل‌ها هواپیما را به پرواز درآورد.

صاعقه‌ــ‌1 در آموزش عملیات پدافند هوایی به‌عنوان هدف برای سامانه‌های دفاع هوایی غیرراداری و همچنین فریب دشمن در صحنه نبرد استفاده می‌شود. اجرای مانور در صاعقه‌ــ‌1 از طریق یک دستگاه رادیو کنترل با سامانه ردیاب اپتیکی به‌وسیله خلبان و تأمین پایداری پرواز آن به‌وسیله یک سامانه پایداری خودکار صورت می‌گیرد.

این پرنده با توجه به سبکی و شکل آیرودینامیکی مناسب و بهره‌گیری از فناوری مواد مرکب سبک‌وزن در سازه با سرعتی بالا توانایی اجرای انواع مانورهای پروازی را دارد. بازیابی این هواپیما معمولاً توسط چتر صورت می‌گیرد و در شرایط اضطراری می‌تواند به‌آرامی توسط خلبان در باند فرود آید.

پهپاد صاعقه‌ــ‌2

بیشینه سرعت صاعقه‌ــ‌1 برابر 250 کیلومتر بر ساعت، شعاع پرواز 10 کیلومتر، سقف پرواز 11هزار پا (حدود 3300 متر) و مداومت پرواز آن حدود 60 دقیقه است.

«صاعقه‌ــ‌2» نیز بر اساس نمونه اول با جنس بدنه از مواد مرکب بوده و کاربرد آن علاوه بر هدف پرنده به‌منظور آموزش و تمرین پرسنل پدافند موشکی و راداری، فریب دشمن در صحنه نبرد نیز می‌تواند باشد.

صاعقه‌ــ‌2 با داشتن خط انتقال داده متشکل از تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی هواپیما و ایستگاه کنترل زمینی قابل حمل و سبک مجهز به رایانه‌های مناسب می‌تواند در ارتفاع 10 تا 12 هزار پایی (3000 تا 3600 متری) پرواز کند. طول این نمونه 2.81 متر، دهانه بال 2.60 متر، بیشینه جرم پرتاب 60 کیلوگرم، بیشینه سرعت 230 تا 250 کیلومتر بر ساعت و مداومت پرواز آن 45 تا 60 دقیقه و برد 50 کیلومتر است.

ایستگاه کنترل زمینی این پرنده به‌عنوان سامانه ارسال اطلاعات و فرامین مورد نیاز جهت هدایت و کنترل پرنده که به‌وسیله خلبان اعمال می‌گردد توانایی برقراری ارتباط uplink وdownlink، دریافت اطلاعات پروازی، ذخیره‌سازی و نمایش اطلاعات دریافت‌شده را دارد.

صاعقه‌ــ‌2 پس از طی مسیر برنامه‌ریزی‌شده به‌صورت خودکار با تغییر مسیر به مبدأ پرواز خود و یا هر نقطه از پیش تعیین‌شده بازمی‌گردد. بازیافت این هواپیما نیز همانند صاعقه‌ــ‌1 صورت می‌گیرد.

هدایت و کنترل این هواپیما به دو صورت نیمه‌خودکار یعنی با اعمال فرامین کاربر به‌صورت رادیویی با توجه به دریافت اطلاعات پروازی هواپیما و مأموریت تعیین‌شده هدایت می‌شود، و در حالت تمام‌خودکار، مختصات نقاط مسیر پرواز و ارتفاع از سطح دریا توسط کاربر از طریق ایستگاه زمینی پیش از پرواز در حافظه تجهیزات الکترونیکی پرنده ذخیره می‌شود. هواپیما پس از پرواز و قرار گرفتن در حالت مأموریت توسط خلبان با استفاده از GPS و ارتفاع‌سنج، خود را در مسیر از پیش تعیین‌شده قرار می‌دهد.

پهپادهای تهاجمی رعد

متخصصان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با استفاده از ساختار مطلوب و توانمندی‌های پهپاد صاعقه و به‌احتمال زیاد صاعقه‌ــ‌2 یک نمونه رزمی تهاجمی با برد 100 کیلومتر را از روی آن توسعه داده‌اند که ضمن قابلیت ارسال تصاویر با حمل محموله انفجاری با قدرت تخریب مناسب امکان تهاجم سریع در زمان کمتر از 30 دقیقه به هر هدف مدنظر فرماندهان را فراهم می‌کند.

* پهپاد انتحاری برد 250کیلومتر

در رزمایش بزرگ محمد رسول الله(ص) نیروی زمینی ارتش (نزاجا) در سال 1393 خبر آزمایش عملیاتی پهپاد انتحاری با برد 250 کیلومتر اعلام شد. این خبر بازتاب‌های وسیعی در رسانه‌ها داشت. هرچند تصویر دقیق و قطعی از این پهپاد منتشر نشد اما این احتمال داده شد که این پهپاد بر اساس یکی از انواع موجود در سازمان رزم نزاجا توسعه داده شده باشد.

در نتیجه هر یک از انواع پهپادهای مهاجر‌ــ2 و 4، یسیر، ابابیل‌ــ‌1 و 2 یا حتی نمونه بهسازی‌شده‌ای از پهپاد طوفان می‌توانست پهپاد انتحاری برد 250 کیلومتر نیروی زمینی ارتش باشد.

احتمال ضعیف‌تری نیز در مورد توسعه پهپاد مذکور بر اساس صاعقه‌ــ‌1 یا 2 وجود دارد. با توجه به اینکه رعد85 در نزاجا توسعه یافته بنا بر این ساخت نمونه با برد بیشتر بر اساس آن نیز در وهله اول معقول‌تر به‌نظر می‌رسد اما باید در نظر داشت هواگردها به‌طور معمول با سرعت نهایی خود پرواز نمی‌کنند بلکه سرعت پروازی پیمایشی (کروز) آنها کمتر از سرعت بیشینه است از این رو می‌توان به این نتیجه رسید که پهپادهای صاعقه بدون بهسازی و ایجاد تغییرات کافی امکان رسیدن به برد 250 کیلومتر را نخواهند داشت، ضمن اینکه باید در نظر داشت حمل یک محموله انفجاری 10کیلوگرمی یا بیشتر به خودی خود سبب کاهش برد پروازی خواهد شد.

مهاجر‌ــ‌2 با سرعت بیشینه 210 کیلومتر و مداومت پروازی 90 دقیقه در حال حمل محموله چندکیلوگرمی شناسایی از گزینه‌های محتمل رسیدن به برد 250 کیلومتر است، ضمن اینکه پهپاد فوق قبلاً توانایی خود را در حمل 12 فروند راکت آر.پی.جی. مجموعاً به‌جرم حدود 30 کیلوگرم را نیز نشان داده است، بنا بر این حتی با در نظر گرفتن کاهش سرعت ناشی از حمل محموله و پرواز با وزن بالا، مهاجر‌ــ‌2 از گزینه‌های مطرح برای تبدیل به پهپاد انتحاری با برد 250 کیلومتر است. همچنین نمونه جدیدتر آن به‌نام مهاجر‌ــ2 نوین که حضور آن در رزمایش مشترک محمد رسول الله نیز اعلام گشت و از مداومت پروازی 4برابری نسبت به نمونه معمولی این پهپاد برخوردار است نیز توانایی رسیدن به برد عملیاتی 250 کیلومتر و اجرای مأموریت انتحاری را دارد.

مهاجر‌ــ2

مهاجر‌ــ4 نیز از بهترین گزینه‌ها برای اجرای مأموریت پهپاد انتحاری مذکور از نظر برد پروازی است. این پهپاد در گونه‌های مختلف خود دارای مداومت پروازی 3 تا 7 ساعت بوده و سرعت پروازی نهایی آن نیز به 200 کیلومتر بر ساعت می‌رسد.

این پهپاد از جمله هواگردهای بدون سرنشین ایرانی است که در عملیات‌های شناسایی نزدیک ناوهای هواپیمابر آمریکایی حضور داشته و بنا بر این توانایی خود را در نفوذ به شبکه‌های دفاع هوایی پیشرفته اثبات نموده است. بدنه این پهپاد از مواد مرکب ساخته شده و در نتیجه بازتاب راداری کمی دارد.

مهاجر‌ــ‌4

خانواده پهپادهای ابابیل با انواع بی، اس و تی یکی دیگر از پهپادهای طراحی داخلی بوده که طراحی نسل اول آن به اواسط دوران جنگ تحمیلی بازمی‌گردد. در سال 1370 نمونه بازطراحی‌شده آن در خط تولید قرار گرفته و به یکی از پرشمارترین پهپادهای ایرانی تبدیل شد.

مشخصات ابعادی و پروازی نمونه‌های مختلف آن متفاوت بوده که شامل قابلیت دستیابی به سرعت 300 کیلومتر بر ساعت، برد عملیات شناسایی 150 کیلومتر، سقف پرواز حدود 4200 متر و حمل محموله شناسایی یا مواد منفجره 30 تا 40 کیلوگرمی است. علاوه بر مأموریت شناسایی که ابابیل با تصویربرداری از ناوهای هواپیمابر آمریکایی در آن مهارت خود را نشان داد، از این پهپاد به‌عنوان هدف تمرینی پدافند هوایی نیز استفاده می‌شود.

ابابیل هواپیمایی بال پایین و دارای پیش‌بال (کانارد) است و همین ویژگی سبب می‌شود تا با پدید آمدن مشخصه ناپایداری ذاتی یا پایداری کم، مشخصات مانوری آن در سطح بالایی باشد. این هواپیما یک سامانه چندمنظوره بوده و جهت مأموریتهای گوناگونی همچون هدف هوایی در قالب هواپیمای شبیه‌سازی‌کننده دشمن به‌کار می‌رود. ویژگی‌های کلی این پهپاد عبارتند از طراحی آیرودینامیکی مناسب، جداسازی و مونتاژ سریع، سهولت به‌کارگیری و تعمیر، تحرک و انعطاف‌پذیری خوب، قابلیت استفاده در محیط‌های دریا و خشکی، قابلیت بازیابی و استفاده چندباره، قیمت تمام‌شده مناسب. بدنه نمونه‌های اولیه از آلومینیوم استاندارد هوایی بود و بعداً نوع ساخته‌شده از مواد مرکب نیز به تولید رسید.

پهپاد ابابیل ــ تی

این پهپاد با استفاده از انواع سامانه‌های پیشرفته تبادل داده و نیز ناوبری خودکار امکان پرواز تحت کنترل ایستگاه زمینی یا به‌صورت خودکار و برنامه‌ریزی‌شده از قبل روی مناطق مشخص‌شده را دارد. با توجه به برد و مداومت پروازی و قابلیت حمل محموله چند ده کیلوگرمی و مانورپذیری بسیار خوب، پهپادهای خانواده ابابیل نیز از جمله گزینه‌های مطرح برای پهپاد انتحاری برد 250 کیلومتر ساخته‌شده در ارتش هستند.

صرف‌نظر از اینکه کدام‌یک از پهپادهای فوق برای مأموریت فوق آماده شده‌اند وجود چنین سلاحی به‌عنوان ابزاری تهاجمی اما با قیمت بسیار پایین در اختیار نیروی نظامی اهمیت بالایی دارد، به‌علاوه با پیشرفت‌های مستمر صنعت دفاعی خصوصاً در زمینه سامانه‌های هدایت و ناوبری احتمالاً نیروی زمینی ارتش امروزه به بردهای بالاتری در زمینه پهپادهای انتحاری دست یافته است.

* کیان‌ــ‌2

یکی از آخرین پهپادهای تهاجمی با مأموریت انتحاری که در شهریور 1398 در اختیار نیروهای مسلح کشور قرار گرفته است، کیان‌ــ‌2 نام دارد. پهپاد کیان‌ــ1 در سال 1393 با مأموریت سنجش تجهیزات پدافند هوایی، پهپاد هدف و تهاجمی انتحاری با ابعادی کوچک و با موتور میکروجت با توانایی رسیدن به سرعت بیشینه 480 کیلومتر بر ساعت ساخته شده و به‌تعداد زیاد به‌خدمت گرفته شده بود. این پهپاد با دهانه بال 2 متر قابلیت حمل محموله 30کیلوگرمی با سقف پرواز نزدیک به 5500 متر را دارا بوده و با سرعت پیمایشی 350 کیلومتر بر ساعت پرواز می‌نماید.

پهپادهای کیان

کیان-2 بر اساس طرح موفق و عملیاتی کیان‌ــ1 با ابعادی در حدود دو برابر و برای مأموریت‌های متنوع ساخته شد. از جمله مأموریت‌های پهپاد کیان‌ــ‌2 انهدام اهداف مدنظر پدافند هوایی به‌صورت نقطه‌زن است. برد عملیاتی این پهپاد بیش از 1000 کیلومتر عنوان شده که با توجه به بزرگی قابل توجه ابعاد کیان‌ــ2 نسبت به کیان‌ــ1 قابل دستیابی است.

پهپادهای کیان‌ــ‌1 و 2

کیان‌ــ‌2 از موتور جت توربین گازی کوچک و احتمالاً از نوع توربوجت در داخل بدنه استفاده می‌کند که دو ورودی هوای آن با طراحی بسیار پیشرفته‌ای به‌صورت منطبق بر بدنه و طرفین آن قرار گرفته‌اند. این پهپاد از نوع بال دلتا بوده که خصوصیات دینامیکی خوبی برای آن در سرعت‌های بالا ایجاد می‌کند، از جمله مانورپذیری بالا که برای افزایش دقت در انهدام هدف نیز به‌کار می‌آید.

ورودی هوای موتور جت پهپاد کیان‌‌ــ‌2 کنار بدنه

کیان‌ــ‌2 با دهانه بال حدود 3.5 تا 4 متر و طول حدود 4.5 متر ساخته شده است. این ابعاد بزرگتر نسبت به کیان‌ــ‌1 و بال‌های با ضخامت بالا که مناسب پرواز در سرعت‌های فروصوت است امکان حمل سوخت بسیار بیشتری را به کیان‌ــ‌2 داده است.

پهپاد کیان‌ــ‌2

هر دو پهپاد کیان‌ــ‌1 و 2 از شتاب‌دهنده سوخت جامد برای شروع پرواز و رسیدن به سرعت اولیه لازم برای شروع به کار موتور جت استفاده می‌کنند. این پهپادها برای اجرای مأموریت‌های تهاجمی لازم برای عملکرد شبکه پدافند هوایی کشور از جمله انهدام مراکز شنود یا جنگ الکترونیک دشمن که برای عملکرد مجموعه پدافند هوایی کشور تهدید به‌شمار می‌رود قابل استفاده هستند.

پهپادهای انتحاری کنار بمب‌ها و موشک‌های نقطه‌زن به‌عنوان یکی از ابزارهای تهاجمی اما با قیمت ارزان در اختیار فرماندهان نیروهای عملیاتی در سراسر کشور قرار دارند. برخی از این پهپادها بر اساس تغییر پهپادهای شناسایی قدیمی برای مأموریت انتحاری آماده شده و برخی با خصوصیات جدید مانند کیان‌ــ‌2 طراحی شده‌اند. وجود این پهپادها سبب می‌شود تا آرایه تجهیزات تهاجمی نیروهای مسلح در برابر گستره متنوع تهدیدات دشمن، کاملتر شده و در مجموع امکان برتری یافتن بر آن را افزایش دهد.

در بخش بعدی این گزارش، به بررسی پهپاد انتحاری جت کرار خواهیم پرداخت.

انتهای پیام/+