جزئیات مدیریت نرخ ارز و ریال در ۱۵ ماه گذشته/ چرا بانک مرکزی نرخ سود را افزایش نمی‌دهد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، عبدالناصر همتی در جلسه سالانه مجمع عمومی بانک مرکزی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران از اواسط سال 1396 و متاثر از چشم انداز اعمال تحریم ها از سوی آمریکا، زمینه های بی ثباتی را از خود نمایان ساخته بود، گفت: از اواخر دهه 1380 و اوایل دهه 1390 زمینه شکل گیری ناترازی نظام بانکی ایجاد شده و با توجه به اولویت بندی سیاست های دولت امکانی برای حل آن فراهم نشده بود.

وی افزود: این ناترازی در همراهی با سایر ناترازی ها که خود را به شکل تداوم رشدهای بالای نقدینگی نشان داده بود و با تحریک انتظارات متاثر از تحریم های آمریکا، از اواخر سال 1396 و اوایل سال 1397 شروع به تخلیه کردن اثر خود به شکل بی ثباتی اقتصاد کلان و شدت گرفتن حملات سفته بازانه به بازارها و قبل از همه در بازار ارز کرد.

رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه در سال 1397 نرخ ارز پا در مسیر خطرناکی گذاشت، افزود: نرخ ارز همچنین در همراهی با شوک منفی عرضه وارد شده به اقتصاد ایران علاوه بر شکل دادن مسیر فزاینده نرخ تورم شروع به شکل دادن رکود در فعالیتهای اقتصادی کرد. اعمال محدودیت در واردات کالاهای واسط، مواد اولیه و کالاهای سرمایه ای نیز اثر رکودی تورم را به همراه داشت.

* تورم تحمل شده دهک پایین جامعه شدیدتر از تورم دهک بالای جامعه است

وی با اشاره به اینکه که تورم تحمل شده توسط دهک پایین جامعه شدیدتر از تورم تحمل شده توسط دهک بالای جامعه است، گفت: آنچه از تابستان 1397 شروع شده بود حتی امکان بروز قحطی در تامین کالاهای اساسی را نیز فراهم می کرد. همچنین کاهش درآمدهای نفتی دولت و پیامد آن برای ترازنامه بانک مرکزی را هم باید در نظر داشت.

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کرد: تداوم این شرایط سبب کاهش شدید رفاه مردم و بویژه دهکهای پایین از یک طرف و کاهش شدید اعتماد به نفس کشور در تحمل فشارهای آمریکا و کاهش قدرت چانه زنی آن می‌شد و همه اینها بدان معنی بود که منافع ملی به شدت در معرض خطر قرار می گرفت.

* چرا بانک مرکزی نرخ سود را افزایش نمی‌دهد؟

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به پیشنهاد گروهی از اقتصاددانان برای بکارگیری سیاستهای انقباضی به معنی افزایش قابل توجه نرخ سود و کاهش شدید رشد کمیت های پولی ،افزود: برای بانک مرکزی مسلم بود که تلاش برای افزایش نرخ سود می توانست به تشدید دشواری هم از منظر تشدید رکود و هم از منظر تشدید ناترازی بانکها و هم از نظر افزایش هزینه تامین مالی دولت بینجامد و بر همین اساس این راه را پیش نگرفت.

همتی در ادامه عنوان کرد: با توجه به نقش پر رنگ نرخ ارز در شکل دادن انتظارات تورمی و همچنین نااطمینانی اقتصاد کلان، ترجیح داده شد که روشی برای کنترل نرخ ارز اندیشیده شود که اولا تقاضای سفته بازی را تا حد امکان محدود نماید، ثانیا نیازمند تزریق مستمر از محل ذخایر ارزی و لذا از دست رفتن ذخایر ارزی نباشد، ثالثا زمینه بازگشت ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی را فراهم نموده و سبب انتقال رانت به واردکنندگان از محل این عواید ارزی نشود، رابعا امکان تامین نیازهای وارداتی بخش تولید و همچنین نیازهای اساسی مصرفی را فراهم آورد، خامسا امکان نوسان شدید و آسیب پذیری نرخ ارز از تحولات سیاسی خارجی کشور را کاهش دهد، و سادسا" مانع خروج سرمایه از کشور و نگهداری ارز توسط اشخاص شود.

وی افزود: بر همین اساس، بانک مرکزی تعمدا به دنبال آن بوده است که عواید ارزی صرف تامین نیازهای اساسی و رفع موانع تولید شود و به چرخه اقتصاد برگردد. اما آنچه در پیش گرفته شد، روشهایی ابتکاری و تجربه نشده بود که در متون تحقیقاتی مربوطه موجود نبود و حاصل تلاش و همکاری مدیران و کارشناسان بانک مرکزی بود.

* نرخ ارز چطور مدیریت شد؟

همتی در خصوص اهم اقدامات بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز خاطرنشان کرد:  اولین اقدام بانک مرکزی آن بود که به عنوان بازار ساز وارد بازار ارز شود و با خرید و فروش و نه صرفا تزریق به ثبات نرخ ارز بپردازد. اقدام دوم بسیار مهم بانک مرکزی کنترل بر مبادلات ریالی بود با این اطمینان که بدون کنترل نقل و انتقالات ریالی امکان ایجاد ثبات در بازار ارز و کاهش تقاضای سفته بازی وجود ندارد و این اقدام نیز بسیار موثر افتاد.

به گفته رئیس کل بانک مرکزی، سومین اقدام بانک مرکزی تلاش برای تامین تقاضای ارز عاملان اقتصادی با استفاده از بازار دوم یا سامانه نیما  بود و کاهش تدریجی تفاوت شدید نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد برای تشویق برگشت ارزهای صادراتی و جلوگیری از فساد و آربیتراژ بوده است. از جمله اقدامات دیگر بانک مرکزی مدیریت انتظارات از طریق خنثی کردن شایعات و تحریکات رسانه ای و شبکه های اجتماعی بوده است که به طور معمول افراد غیرحرفه ای را دچار زیان می کند.

وی در خصوص توجه بانک مرکزی به تشدید تدریجی نظارت بر بانکها و موسسات اعتباری و توقف رفتار ریسک آمیز بانکها و موسسات اعتباری تشریح کرد: ادغام بانکهای وابسته به نیروهای نظامی، تعیین هیات سرپرستی برای برخی موسسات اعتباری دچار ناترازی شدید، عزل و تعیین اعضای هیات مدیره برای برخی بانکها و تشدید اقدامات هیات انتظامی در برخورد با بانکها و موسسات اعتباری از جمله اقدامات بوده است و به نظر می رسد پیامدهای مثبت آن به تدریج در حال ظاهر شدن است.

* برنامه بانک مرکزی برای مدیریت نقدینگی چیست؟

رئیس شورای پول و اعتبار در زمینه مدیریت نقدینگی ادامه داد: بانک مرکزی با درک این موضوع که شوک هزینه ای شدید وارد شده به اقتصاد نیازهای سرمایه در گردش بنگاهها را به شدت افزایش داده و در نتیجه تنگنای اعتباری را که از قبل هم وجود داشته، تشدید کرده است، کوشید تا از انقباض در رشد کمیتهای پولی پرهیز کند و اصطلاحا انبساط اسمی اقتصاد را همسازی(Accommodation)  کند که در غیاب آن می توانست عمق رکود بسیار شدیدتر باشد.

همتی خاطرنشان کرد: از آنجا که بخش قابل توجهی از رشد نقدینگی متکی به نرخ سود بالای سپرده ها بود که مصلحت نبود در شرایط وجود انتظارات تورمی بالا، کاسته شود و از آنجا که کاهش درآمدهای دولت به طور اجتناب ناپذیر به منابع بانکی فشار وارد می کرد، بانک مرکزی کافی بود مطمئن شود که رشد نقدینگی از محل رفتار ریسک آمیز بانکها و مسابقه نرخ سود دچار افزایش شدید نمی شود و در حدی که با انبساط اسمی اقتصاد هماهنگی داشته باشد، حفظ شود.

وی افزود: با وجود آنکه ابزار رایج سیاست پولی در قالب هدف گذاری تورم و لذا هدف گذاری میانی نرخ سود به طور رسمی هنوز اجرایی نشده بود و اجرایی کردن آن به سرعت قابل انجام نبود، بانک مرکزی با مدیریت بازار بین بانکی سعی کرده است در جهت کاهش نرخ سود بازار بین بانکی و لذا جلوگیری از افزایش نرخ سود سپرده ها متاثر از افزایش تورم انتظاری عمل کند و همچنین از اتکای بی قاعده بانکها به منابع بانک مرکزی جلوگیری کند.

* نتیجه اقدامات بانک مرکزی در وضعیت اقتصاد کلان

رئیس کل بانک مرکزی در خصوص آغاز سیاستهای ثبات ساز بانک مرکزی از مهر ماه سال 1397 گفت: از مهر 1397 که بانک مرکزی اختیاراتی را از شورای هماهنگی سران قوا گرفت و خوشبختانه در این مسیر از حمایت کلیه ارکان نظام برخوردار شد، نرخ ارز به تدریج تحت انقیاد درآمد و با وجود اقدامات آمریکا در تشدید تحریم های بی سابقه و حتی ایجاد تشکیلاتی گسترده برای پیش بردن و نظارت بر آنها در وزارت خارجه آمریکا و با وجود بروز شوکهای متعدد سیاسی و حتی نظامی در این یک سال و نیم، نرخ ارز در دامنه نسبتا محدودی در حال نوسان بوده است و این در شرایطی است که بسیاری از اقتصاددانان کشور در محافل علمی و کارشناسی تداوم چنین شرایطی را غیرقابل توضیح و چشمگیر می دانند و بسیاری از تحلیل های تابستان سال 1397 پیش بینی نرخ ارز بسیار بالا و غالبا در حدود 30 تا 40 هزار تومان برای پایان سال 1397 را داشتند.

 وی با تاکید بر لزوم ثبات بخشی به بازار ارز عنوان کرد: نفس ثبات بخشی به بازار ارز از این جهت مهم بود که اولا اعتماد عمومی را به مدیریت اقتصادی کشور بازگرداند و یاس و ناامیدی ایجاد شده را برطرف کرد و ثانیا همان چیزی که آمریکا برای به زانو درآوردن ایران به آن امید بسته بود را مرتفع نموده بود.

رئیس شورای پول و اعتبار اظهار داشت: پیامد دیگر سیاستها و اقدامات بانک مرکزی تغییر روند نرخ تورم و جلوگیری از وقوع ابرتورم بود که بسیاری از تحلیل گران داخلی و خارجی آن را پیش بینی کرده بودند.

همتی با اشاره به  اینکه روند نزولی تورم در داده های تولید شده مرکز آمار ایران و بانک مرکزی بسیار مشابه بوده است گفت: می توان ادعا کرد که اقدامات بانک مرکزی در کنترل تورم نیز به خوبی نمایان شده است و عامل تهدید کننده رفاه دهکهای پایین جامعه را به تدریج تضعیف نموده است و با تداوم ثبات بخشی بانک مرکزی، این روند نزولی تداوم خواهد یافت.

رئیس کل بانک مرکزی در پایان با اشاره به اینکه بانک مرکزی در این شرایط دشوار اقدامات بلندمدتی را نیز شروع کرده است، افزود: یکی از مهم ترین آنها ایجاد بستر برای پیاده سازی عملیات بازار باز و لذا هدف گذاری تورم  است که نتایج مثبت آن به تدریج نمایان خواهد شد.

انتهای پیام/