یادداشت نویسنده ترکیه‌ تی ۲۴| لیبی بر سفره گرگ‌ها/۱

قذافی٬ مواضع متناقضی در قبال ترکیه داشت: از سویی به پیمانکاران ترکیه‌ای اجازه فعالیت می‌داد و در حمله به قبرس نیز تسلیحات به آنکارا می‌داد و از دیگر سو٬ ترکیه را به همکاری و همراهی با آمریکا و اسراییل متهم می‌کرد.

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ شاید کسی فکرش را نمی‌کرد که موضوع لیبی و بروز بحران و بی‌ثباتی در این کشور٬ تا این اندازه برای ترکیه مهم شود.

حالا به جرات می‌توان گفت که لیبی به داغ‌ترن و مهم‌ترین بحث سیاسی رسانه‌های ترکیه تبدیل شده و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور قصد دارد در طرفداری از دولت وفاق ملی٬ در برابر ژنرال حفتر و حامیان او ایستادگی کند و با حفظ توافقنامه حریم دریایی که با فائز السراج نخست وزیر لیبی امضا کرده٬ در شرق مدیترانه٬ به قدرت بیشتری دست پیدا کند. به همین خاطر٬ این روزها در رسانه‌های ترکیه٬ صحبت و تحلیل در مورد تاریخچه لیبی و اهمیت این کشور برای ترکیه٬ بیشتر شده است. یوسف ناظم٬ نویسنده و تحلیل‌گر پایگاه تحلیلی خبری تی 24 ترکیه٬ در یک یادداشت چند قسمتی به بررسی اهمیت این موضوع پرداخته که تسنیم ترجمه دقیق آن را در اختیار خوانندگان فارسی‌زبان می‌گذارد.

قذافی از تولد تا دانشکده افسری

در سال 1942 میلادی٬ در زمانی که کشور آفریقایی لیبی٬ مستعمره ایتالیا بود٬ در بیابان‌های شهر سرت و در روستای قصر ابوهادی٬ در یک چادر متعلق به خانواده فقیر قبایل بدوی٬ کودکی به دنیا آمد که نامش را معمر گذاشتند. 6 سال دوران ابتدایی را در مدت 4 سال به پایان رساند. مدرسه بسیار دور بود و معمر شب‌ها در مسجد می‌خوابید و آخر هفته‌ها پس از 30 کیلومتر پیاده‌روی٬ به خانه بازمی‌گشت.

در سال 1951 میلادی و در 9 سالگی معمر قذافی٬ ادریس به عنوان پادشاه غربگرا و وابسته لیبی٬ اعلام استقلال کرد.

معمر محمد ابو منیار قذافی در دوران کودکی و جوانی خود٬ رویدادهای بزرگی همچون جنگ اعراب و اسرائیل٬ انقلاب 1952 مصر٬ بحران کانال سوئز و ایجاد جماهیر عربی را به چشم خود دید.

در سال 1961 میلادی٬ قذافی که خود و خانواده‌اش٬ غیر از مال دنیا چیزی به غیر از یک چادر نداشتند٬ وارد دانشکده افسری شد٬ 4 ماه از دوران آموزشی خود را در انگلیس گذراند و از آبشخور فکری ناسیونالیسم عربی تغذیه شده و در سال 1969 میلادی و در زمانی که فقط 27 سال داشت٬ حکومت ادریس شاه را سرنگون کرده و پس از کودتا٬ به مدت 42 سال زمام کشورش را در دست گرفت.

کتاب سبز٬ ناسیونالیسم ناصری و اهداف قذافی

قذافی جوان٬ اهداف و آرمان‌های خود را در کتابی به نام کتاب سبز نوشت و آرمان خود را٬ رهایی از استعمار و اشغال‌گر٬ زدودن بی‌عدالتی و ایجاد یک اتحادیه بزرگ در برابر امپریالیسم جهانی اعلام کرد. او پایگاه‌های نظامی آمریکا و انگلیس را برچید و بانک‌ها و دارایی‌ها و منابع نفتی کشورش را ملی اعلام کرد.

سرهنگ قذافی جوان٬ به شدت تحت تأثیر افکار سوسیالیستی جمال عبدالناصر مصری بود و با همه شئون استعمار و بی عدالتی مبارزه می‌کرد.

برخی از مهم‌ترین اقدامات قذافی جوان در آن دوران و در صحنه داخلی و خارجی چنین بود:

1.تقسیم درآمدهای نفتی بین مردم و ایجاد امکان غذا و مسکن رایگان و همچنین بهداشت و‌ آموزش برای تمام مردم لیبی.

2.ایجاد بیمه.

3.ایجاد یک صندوق پس ‌انداز برای مبارزه با صهیونیسم جهانی.

4.تحریم نفتی آمریکا.

5.امضای توافق نامه‌های متعدد با اتحاد جماهیر شوروی و دور شدن از جبهه غرب.

رویای قذافی ایجاد یک الگوی سوسیالیستی عربی بود و در سال 1977 میلادی٬ نام کشورش را به جماهیر سوسیالیستی خلق عربی لیبی تغییر داده و خودش عنوان «رهبر برادر» را دریافت کرد.

لیبی و پیمانکاران ترکیه

تنها چند سال طول کشید تا کشور عربی آفریقایی لیبی٬ به یکی از مهم‌ترین کانون‌های فعالیت و سرمایه‌گذاری پیمانکاران ترکیه تبدیل شود.

در آن مقطع٬ قذافی٬ مواضع متناقضی در قبال ترکیه داشت: از سویی به پیمانکاران ترکیه‌ای اجازه فعالیت می‌داد و در حمله به قبرس نیز تسلیحات قابل توجهی در اختیار ترکیه می‌گذاشت و از دیگر سو٬ ترکیه را به همکاری و همراهی با آمریکا و اسرائیل متهم می‌کرد.

پروژه رویایی قذافی برای لیبی و ترکیه

یکی از اهداف قذافی آن بود که کشورش را در همه حوزه‌ها خودکفا کند و به همین منظور٬ بیش از 2 هزار کیلومتر لوله‌کشی کرد تا آب را به بیابان‌های لیبی برساند. چنین پروژه‌ای را به ترکیه نیز پیشنهاد داد. پروژه‌ای که شاید بتوان آن را نفت در برابر آب نامید.

قذافی معتقد بود که آب بسیاری از رودخانه‌های ترکیه٬ به مدیترانه می‌ریزد و هدر می‌رود و می‌توان این آب‌ها را از زیر دریا به سوی لیبی برد و در مقابل٬ لیبی هم به ترکیه نفت و گاز طبیعی بدهد.

قذافی و مسئله کردها

قذافی به این اندیشیده بود که مسئله کردها یک مسئله جدی است و برای ترکیه دردسرساز می‌شود و به همین خاطر به ترکیه توصیه کرده بود که با قبول جایگاه کردها٬ زمینه آن را فراهم کند که ترک و کُرد بتوانند به همزیستی مسالمت‌آمیز برسند.

قذافی معتقد بود که ملی گرایی در منطقه خاورمیانه در شرایطی می‌تواند بی‌خطر باشد که عرب٬ فارس٬ ترک و کُرد بتوانند به شکل مسالمت‌ آمیز در کنار هم زندگی کنند.

حمله ریگان به لیبی

در سال 1986 میلادی هواپیماهای آمریکایی لیبی را بمباران کردند و یک تماس تلفنی ناگهانی٬ چند دقیقه قبل از بمباران قصر ریاست جمهوری٬ موجب نجات قذافی شد و از آن ساختمان خارج شد.

دونالد ریگان رئیس جمهور آمریکا در اظهارات گستاخانه خود اعلام کرد که حمله به لیبی یک ضرورت بوده است و اگر لازم باشد٬ باز هم چنین حمله‌ای تکرار خواهد شد.

پس از بمباران قصر ریاست جمهوری٬ قذافی آن را بازسازی نکرد. بلکه دستور داد سیاه چادرهای بدوی بزرگی در حیاط قصر مخروبه برپا شوند. از آن به بعد٬ مقامات کشورهای خارجی را در آن چادر به حضور می‌پذیرفت و مخروبه را نیز به عنوان موزه بربریت آمریکا به دیپلمات‌های جهان نشان می‌داد.

از آن مقطع به بعد٬ چادر بزرگ٬ نماد سیاسی فرهنگ لیبی شد و از سارکوزی رئیس جمهور فرانسه گرفته تا برلوسکونی نخست وزیر ایتالیا٬ تونی بلر نخست وزیر انگلیس و نجم الدین اربکان نخست وزیر ترکیه٬ در چادر مزبور مورد پذیرایی قرار گرفتند.

در عین حال٬ در سفرهای خارجی قذافی به رم٬ مسکو٬ پاریس٬ بروکسل و سازمان ملل٬ چادر٬ همراه او بود و روزی در کاخ کرملین چادر برپا می‌کرد و روزی در الیزه پاریس و روزی دیگر در محوطه سازمان ملل.

لیبی و لیبرالیسم

در سال 1999 میلادی٬ تغییراتی در رویکردهای سیاسی قذافی به وجود آمد و او به ناچار٬ مجبور شد برخی نگرش‌هایش را تغییر دهد. در سال 99 آمریکا دست از اتهام تروریست نامیدن لیبی برداشت و برخی روابط اقتصادی با لیبی برقرار کرد. برخی سیاست‌های قذافی به سمت لیبرالیسم رفت و تا حد زیادی دست از سوسیالیسم عربی برداشت.

قذافی در لیبی و در چند دیدار جداگانه٬ پذیرای سران کشورهای اروپایی انگلیس٬ ایتالیا و فرانسه شد و توانست پس از 30 سال به پاریس سفر کند. او با چهل دقیقه تاخیر به دیدار رئیس جمهور فرانسه رفت و چادر خود را در حیاط کاخ الیزه برپا کرده و چندین میلیارد دلار تجهیزات نظامی از فرانسه خرید.

اما عجیبترین رفتار دیپلماتیک قذافی در قبال اروپایی‌ها٬ اقدامی بود که در سال 2009 میلادی و در فرودگاه نظامی چمپیون ایتالیا انجام داد.

زمانی که قذافی به دعوت برلوسکونی به رم رفته و از هواپیما پیاده شد٬ با صدای بلند گفت: «اگر عذرخواهی نمی‌کردید٬ نمی‌آمدم.»

برلوسکونی از شدت خشم سرخ شد و گفت:«فکر کنم بحث‌های قدیمی را کنار گذاشته‌ایم.»

اما این اولین بار نبود که قذافی چنین برخورد می‌کرد. او قبلاً در برابر تونی بلر و سارکوزی نیز چنین رفتار کرده و به آنها گوشزد کرده بود که اروپای استعمارگر در دوران اشغال لیبی٬ بلاهای بزرگی بر سر مردم لیبی آورده و باید به خاطر آن رفتارها شرمنده باشند.

زمانی که قذافی در کنار برلوسکونی راه می‌رفت٬ یک سمت یونیفورم نظامی او مدال‌ها و نشان‌های نظامی بود و سمت دیگر٬ یک عکس سیاه و سفید.

در دقایق نخست٬ تیم برلوسکونی و همراهان او نمی‌دانستند قضیه این عکس چیست. اما خبرنگاران و عکاسان٬ خیلی زود فهمیدند که آن عکس سیاه و سفید٬ چریک پیر بیابان‌های لیبی یعنی عمر مختار را نشان می‌دهد که در دست ایتالیایی‌های استعمارگر٬ اسیر شده بود و قذافی٬ پس از چند دهه٬ در سفر به همان کشور٬ عکس عمر مختار را بر سینه زده و به ایتالیا چنین پیامی داد: روابطمان را با شما تغییر داده‌ایم اما بلاهای گذشته را هم از یاد نبرده‌ایم.

بیشتر بخوانید