آیا مسلمانان تدوین علم نحو را از یونانیان وام گرفتند؟

فتح‌الله مجتبایی در کتاب «نحو هندی و نحو عربی» نگاهی دارد به چگونگی تدوین علم نحو در میان مسلمانان. او در این اثر به پرسش‌های متعدد در این رابطه پاسخ می‌دهد از جمله اینکه آیا مسلمانان در این زمینه نیز از آراء یونانیان الهام گرفته‌اند؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشر کارنامه اخیراً چاپ دوم کتاب «نحو هندی و نحو عربی»، نوشته فتح‌الله مجتبایی، چهره ماندگار و پژوهشگر نامدار، را روانه کتابفروشی‌ها کرد. مجتبایی که سابقه طولانی و درخشانی در پژوهش‌های حوزه زبان و هندشناسی دارد، در این اثر تلاش کرده تا همانندی‌ها در تعریفات، اصطلاحات و طرح قواعد در نحو دو زبان هندی و عربی را به مخاطب نشان دهد.
 

در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: از آغاز آشنایی پژوهشگران اروپایی با معارف اسلامی و زبان و ادب تازی، چگونگی تکوین علم نحو در میان مسلمانان و نخستین مراحل رشد و تکامل آن یکی از مسائل بسیار بحث‌برانگیز بوده است و غالباً در این زمینه نیز، مانند بسیاری از زمینه‌های علمی دیگر، مسلمانان را ملهم و متأثر از آراء یونانیان دانسته‌اند.

... اما نظریه تأثیرات یونانی در اولین مراحل شکل‌گیری علم نحو در عالم اسلامی از چند جهت بی‌وجه و ناپذیرفتنی است. اولاً، به هیچ روی نمی‌توان گفت که نخستین نحویان زبان تازی و نیز کسانی که وضع این علم بدیشان منسوب است، مستقیم یا غیر مستقیم، با زبان و قواعد زبانشناسی یونانی ارتباط و آشنایی داشته‌اند.

ثانیاً، مسلمانان، هیچ‌گاه، تا آنجا که خود می‌دانسته و آگاهی داشته‌اند، از ذکر مأخذ گفته‌ها و یافته‌های خود پرهیز نداشته‌اند. ... اگر آثار نخستین نحویان مسلمان سرمشق و مأخذ یونانی یا سریانی داشت، بایستی دست‌کم در تعریف مفاهیم، وضع اصطلاحات و طرح قواعد نوعی مشابهت و مطابقت در میان باشد. ولی چنین نیست و روش تنظیم ابواب در کتاب سیبویه و چگونگی طرح و شرح مطالب در آن کلاً با آنچه تا آن زمان در کتب نحو و دستور زبان‌های یونانی و لاتینی معمول بوده است تفاوت آشکار دارد.

علاوه بر این، در ابواب مختلف کتاب نحو سیبویه و نیز در مقدمه کتاب العین خلیل بن احمد فراهیدی غالباً در تشریح اندام‌های گفتار، چگونگی اداء اصوات، تعریف و تحدید اجزاء کلام و سایر موضوعات مربوط به آواشناسی و دستور زبان به نکات و دقایقی اشاره شده است که در جهان غرب تا سده‌‌های اخیر ناشناخته بوده و تنها پس از آشنایی با قواعد و دستور زبان سنسکریت از آنها با خبر شده‌اند.

نشر کارنامه کتاب حاضر را در 190 صفحه و به قیمت 95 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

انتهای پیام/

واژه های کاربردی مرتبط
واژه های کاربردی مرتبط