قرار نگرفتن "ماهواره ظفر" در مدار و یک پرسش ساده

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، آزمایش‌های علمی وقتی از مقام تئوری به حوزه عمل وارد می‌شود ضریب خطا به دلیل شرایط متفاوت محیطی بالا می‌رود. این موضوع در حوزه آزمایش‌های فضایی هم مستثنی نیست.

پیش از طرح موضوع،‌ اشاره‌ای به چند شکست مهم در حوزه آزمایشهای فضایی داشته‌ایم. چندی پیش ماهواره نظامی روسی با عنوان Geo-IK2 نتوانست به مدار موردنظر خود برسد، یا موشک بالستیک مینتمن 3 آمریکا از مسیر حرکت اصلی خود منحرف شد به طوری که مقامات آمریکایی را مجبور به انهدام آن در هوا کرد. این شکست‌ها ربطی هم به هزینه‌های صورت گرفته برای ماهواره‌ها ندارد، مثلاً ماهواره چند صد میلیون دلاری آب و هوایی آمریکا با عنوان «گلوری» نتوانست به مدار خود برسد و ماهواره‌بر این ماهواره دچار نقص فنی شده و در اقیانوس آرام سقوط کرد.

آمریکا و روسیه دو کشور اول در صنعت فضایی هستند و در سایر کشورهای فضایی این مشکلات بیشتر به چشم می‌خورد؛ ماهواره SJ-11-04 چینی‌ها هم دچار نقص فنی شد و به مدار مورد نظر نرسید.

این شکست‌ها تنها در یک سال (2011) رخ داده‌ است و تعداد آن از مواردی که ذکر کردیم بیشتر هم است اما به آنها اشاره‌ای نشد. اگر بخواهیم به شکست‌های تاریخی در صنعت فضایی بپردازیم که بحث به درازا کشیده می‌شود. از انفجار و انهدام فضاپیما‌های شاتل و مرگ فضانوردان گرفته تا انحراف از مدار حامل‌های ماهواره‌های چندگانه.

اولین فضانورد کشته‌شده در برنامه‌های فضایی «ولادیمیر کاماروف» روسی بود که در جریان مأموریت «سایوز-1» در سال 1967 کشته شد. سانحه آپولو 1 هم درست در همان سال و در کشور آمریکا رخ داد که در نتیجه آن، سه فضانورد کشته شدند. اما این حوادث انسانی به دهه‌های قبل محدود نمی‌شود و در سال 2003 حادثه مشهور نابودی فضاپیمای کلمبیا رقم خورد و به واسطه آن 7 فضانورد کشته شدند.

حال با این مقدمه به طرح یک موضوع پرداخته‌ایم. روز گذشته هم ماهواره ظفر با استفاده از موشک ماهواره‌بر سیمرغ به فضا پرتاب شد اما متأسفانه نتوانست در مدار خود قرار گیرد. درست است که شکست و نقص فنی در آزمایش‌های فضایی به‌ویژه در زمینه پرتاب ماهواره به فضا امری مرسوم است و اگر نسبت شکست‌های پرتاب را در ایران با میانگین آماری جهان مقایسه کنیم به میانگینی طبیعی خواهیم رسید، اما لازم است نقایص این پرتاب‌ها بررسی شود؛ اکنون این پرسش در اذهان عمومی ایجاد می‌شود که چرا 10 سال قبل پرتاب‌های ماهواره‌ای ایران موفقیت‌آموز بوده و امسال که توان علمی ما به وضوح پیشرفت قابل توجهی داشته، نتوانستیم ماهواره ظفر یا پیام را به مدار مشخصشان برسانیم؟!

ماهواره ظفر نتوانست به سرعت لازم برای قرار گرفتن در مدار برسد. سرعت لازم برای رسیدن به عملیات موفقیت‌آمیز 7 هزار و 400 کیلومتر بود اما لحظه‌ای که ماهواره ظفر از موشک خود جدا می‌شود در سرعت 6 هزار و 500 کیلومتر بر ساعت قرار می‌گیرد. مسافت طی شده (540 کیلومتر) به اندازه استاندارد لازم رسید اما درست مانند ماهواره پیام، ماهواره ظفر هم در لحظه جداسازی موفق به استقرار در مدار نشد. نقص اصلی ماهواره پیام مدار الکترونیکی بود و در ماهواره ظفر موتور ماهواره‌بر.

ایران برای اولین بار ماهواره سینا را با کمک یک موشک روسی در سال 84 به فضا پرتاب کرد و بعد از آن در سال 87 و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب ماهواره امید را به مدار لازم رساندند. ماهواره امید به صورت کاملاً بومی و با استفاده از موشک داخلی به فضا پرتاب شد و ناسا این پرتاب موفقیت‌آمیز را تأیید کرد.

در آن زمان تنها روسیه (1957)، ایالات متحده آمریکا (1958)، فرانسه (1965)، ژاپن (1970)، چین (1970)، بریتانیا (1971)، هند (1980) و رژیم صهیونیستی (1988)  به صورت مستقل می‌توانستند ماهواره به فضا پرتاب کنند و با این پرتاب‌ها ایران به جمع کشورهای فضایی جهان پیوست و همچنان در باشگاه کشورهای فضایی است.

پس از ماهواره امید، ماهواره‌های رصد در سال 90، ماهواره نوید در سال 88 و ماهواره فجر در سال 93 به مدار مشخص‌شان رسیدند. در نهایت پایگاه فضایی امام خمینی در سال 96 به صورت تخصصی برای پرتاب ماهواره ساخته شد و کار خود را با پرتاب آزمایشی ماهواره‌بر «سیمرغ» آغاز کرد.

اما امید‌ها همچنان باقی است و منتظر آزمایش ماهواره ظفر 2 هستیم. البته ساخت موتور «آرش» برای هدایت ماهواره از مدار 500 کیلومتری تا مدار 21000 کیلومتری هم خبر خوشی است که می‌تواند نقص پرتاب‌های اخیر را جبران کند. به گفته وزیر ارتباطات آزمایش‌های این موتور در پژوهشگاه فضایی ایران موفقیت‌آمیز بوده‌است.

انتهای پیام/