مصاحبه|استاد عمانی: منطقه بدون ایران به ثبات نمی‌رسد/ کشورهای عربی از ایران الگو بگیرند
یکی از اساتید برجسته عمانی گفت: آنچه از خصومت و دشمنی رژیم‌های عرب در قبال اسرائیل می‌شنویم صرفاً تبلیغاتی و رسانه‌ای است و واقعیت ندارد. این کشورها در این مرحله در سایه نگرانی و بی‌ثباتی و ترس از همسایگان عرب دیگر خودشان به‌سرمی‌برند.
«عبدالله باعبود» تحلیلگر مسائل سیاسی از کشور عمان و استاد دانشگاه سنگاپور در گفت‌وگو با خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به سؤالات مختلف درباره اوضاع منطقه‌ای و نیز روابط جمهوری اسلامی ایران و عمان پاسخ داده است.
مهمترین محورهای مصاحبه:
- ابتکار عمل‌هایی که از طرف ایران مطرح می‌شود، در منطقه عربی درک و فهمیده نمی‌شود یا برداشت از آن با نوعی نگرانی و دغدغه صورت می‌گیرد و این گونه برداشت می‌شود که ایران طمع‌ورزی در منطقه دارد و تمایل به سیطره و سلطه‌گری دارد، در مقابل نیز ایران از طرف عربی به‌خاطر همکاری با غرب نگران است. آنها در حلقه غرب قرار گرفته‌اند و از غرب بی‌نیاز نشده‌اند و به ایران اعتماد ندارند و ایران نیز خواهان غرب نیست.
- درحالی که اسرائیل با فلسطینیان مبارزه می‌کند، می‌بینیم که رژیم‌های عرب نه‌تنها مبارزه نمی‌کنند بلکه تا حد غیرقابل تصوری با اسرائیل همکاری و تعامل می‌کنند و برخی از دولت‌های عرب اسرائیل را می‌پذیرند و تشویق به همکاری با آن می‌کنند.
- موارد درگیری و جنگ در کشورهای منطقه خاورمیانه و به‌ویژه کشورهای مشرف به خلیج فارس وجود دارد، چرا این‌گونه است؟ به این خاطر که دو مشکل وجود دارد؛ نخست مشکل قدرت‌های بزرگ و تمایلات آنها در منطقه و مشکل رژیم‌هایی که قادر نیستند که از حلقه بی‌اعتمادی بیرون بیایند و وارد مرحله همکاری و منافع مشترک شوند.
- ایران بخش مهمی از کشورهای منطقه است. ایران از منظر موقعیت جغرافیایی، جمعیت، ثروت و مردم خود الگوی مهمی برای همه کشورهای منطقه است که نمی‌توان این کشور را ــ آن‌طور که در برخی پروژه‌ها می‌بینیم ــ نادیده گرفت.
- منطقه در مشکلات بزرگی به‌سر می‌برد، اما الگویی که ایران دنبال کرد، یک الگوی مهم به‌شمار می‌رود که باید کشورهای منطقه به آن توجه و تلاش کنند تا از آن به‌عنوان نمونه‌ای از تکیه به خود و منابع و ملت خود پیش از آنکه به دیگران تکیه کنند، درس بگیرند.
- بدون ایران منطقه به ثبات نمی‌رسد و با ایران می‌تواند منطقه به مرحله دیگری از همکاری اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی رهنمون شود.
متن کامل این مصاحبه به‌صورت سؤال و جواب در زیر می‌‌آید:
تسنیم: منابع انسانی و نفت و اراضی گسترده‌ای که بسیاری از کشورهای منطقه دارا هستند، کمتر از چیزی نیست که ایران از آن برخوردار است، اما با وجود این، ایران از زیر اراده و خواست غربی‌ها بیرون آمد و رها شد و توانست در بسیاری از زمینه‌ها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روی پای خود بایستد، اما کشورهایی که دل به تداوم حمایت آمریکا بسته‌اند، همچنان از ضعف و سستی در زمینه‌های مختلف رنج می‌برند، شما این دو وضعیت را چطور تحلیل می‌کنید؟
عبدالله باعبود: اولاً به ملت ایران به‌مناسبت فرا رسیدن سالگرد انقلاب اسلامی تبریک عرض می‌کنیم و امیدواریم که ایران را همواره پیشرفته و پیشرو و بخشی مهم از منطقه خاورمیانه ببینیم. ایران نقش بزرگی در کمک به حفظ امنیت و ثبات و توسعه منطقه ایفا می‌کند.
منطقه در مشکلات بزرگی به‌سر می‌برد، اما الگویی که ایران دنبال کرد، یک الگوی مهم به‌شمار می‌رود که باید کشورهای منطقه به آن توجه و تلاش کنند تا از آن به‌عنوان نمونه‌ای از تکیه به خود و منابع و ملت خود پیش از آنکه به دیگران تکیه کنند، درس بگیرند. درست است که کشوری در جهان وجود ندارد که بتواند بدون دیگران زندگی کند، اما در آغاز باید به ملت و امکانات خود اتکا کند و آموزش و صنعت و موارد مشابه را برای خود فراهم کند. ایران موفقیت بسیار بزرگی در این زمینه کسب کرده است. معتقدم که کشورهای منطقه نیاز دارند که درس‌هایی بیاموزند زیرا تکیه به غرب یا شرق در هر چیزی در زندگی جنبه‌های منفی در بر دارد.
ملت‌های منطقه به ملت‌های مصرف‌کننده و غیرتولیدی تبدیل شده‌اند که فناوری را وارد می‌کنند و در مقابل، ایران فناوری‌ها و علوم را توسعه داده است. رشد و توسعه بدون رشد و توسعه علمی و فناوری وجود ندارد و ایران در این زمینه نقش بزرگی ایفا کرده است. (عقب‌مانده نگه‌داشتن ملت‌ها) میراث استعمار قدیم است که همچنان باقی مانده است. در برخی از این کشورهای (منطقه) متأسفانه اعتماد به نفس وجود ندارد. اکنون این غرب یا شرق است که درباره آینده ما آن‌طور که می‌خواهد، تصمیم می‌گیرد، زیرا ما در همه چیز ــ نه‌فقط سلاح بلکه فناوری و علوم و صنعت دارویی ــ همچنان به آنها تکیه کرده‌ایم، اما زمان آن برای منطقه فرا رسیده است که الگوی اقتصادی مستقل خود را با تکیه بر امکانات و منابع انسانی و طبیعی خود و نیز همکاری با کشورهای منطقه با یکدیگر و کنار گذاشتن اختلافات ترسیم کند تا این منطقه شکوفا شده و همگان در صلح کنار هم زندگی کنند، این آرزوی ما است، اما متأسفانه چنین چیزی را اکنون نمی‌بینیم.
تسنیم: چرا برخی کشورهای منطقه از ندای امام خمینی(ره) برای بیرون راندن نیروهای خارجی از منطقه و ساختن یک ائتلاف عربی ــ اسلامی برای مقابله با چالش‌های امنیتی و اقتصادی ابراز نگرانی کردند؟
عبدالله باعبود: مشکل از دوطرف است، سوءتفاهم زیادی در دوطرف وجود دارد، از طرف ایران از یک سو و از طرف جهان عرب از سوی دیگر، هریک دیگری را نمی‌فهمد و از طرف مقابل هراس دارد. بین این دو طرف یک درگیری علنی و پنهان وجود دارد که به‌زیان همگان است. به‌اعتقاد من، ابتکار عمل‌هایی که از طرف ایران مطرح می‌شود، در منطقه عربی درک و فهمیده نمی‌شود یا برداشت از آن با نوعی نگرانی و دغدغه صورت می‌گیرد و این گونه برداشت می‌شود که ایران طمع‌ورزی در منطقه دارد و تمایل به سیطره و سلطه‌گری دارد، در مقابل نیز ایران از طرف عربی به‌خاطر همکاری با غرب نگران است. آنها در حلقه غرب قرار گرفته‌اند و از غرب بی‌نیاز نشده‌اند و به ایران اعتماد ندارند و ایران نیز خواهان غرب نیست، لذا کشورهای منطقه در یک چرخه بیهوده افتاده‌اند که نتوانسته‌اند از آن خارج شوند. در وهله اول، همه کشورهای منطقه نیاز به برداشتن گام‌های اعتمادسازی دارند و سپس به انجام یک گفت‌وگوی صریح. ما برای اینکه نگرانی و دلهره موجود بین دوطرف را دور کنیم، نیاز به همکاری و امنیت و ثبات داریم. ملت‌های منطقه با چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستند، اقشار جوانی دارند که نیاز به فرصت‌های شغلی و هدایت و آینده‌ای بهتر دارند. این درگیری و نگرانی و تلاش برای سلطه بر دیگری به‌نفع هیچ طرفی نخواهد بود و تنها دشمنان از آن سود خواهند برد؛ همان دشمنانی که از این کشورها و ملت‌ها به‌عنوان هیزم آتش خود بهره‌برداری می‌کنند، لذا به دو طرف نیاز داریم تا سبک و روش تعامل را تغییر دهیم، نیاز به یک جهش ویژه در تعامل داریم، این جهش نیاز به رهبران و تفکری دارد که متأسفانه اکنون موجود نیست.
تسنیم: چرا با وجود اینکه انقلاب ملت ایران به‌رهبری امام خمینی(ره) رژیم شاه را که هم‌پیمان نزدیک رژیم صهیونیستی بود، سرنگون کرد، امروز برخی رژیم‌های عربی تلاش می‌کنند که انقلاب اسلامی ایران را به‌عنوان یک دشمن خطرناک معرفی کنند و به‌عکس، رژیم صهیونیستی را دوستی صمیمی برای خود به‌شمار آوردند؟
عبدالله باعبود: آنچه از خصومت و دشمنی رژیم‌های عرب در قبال اسرائیل می‌شنویم صرفاً تبلیغاتی و رسانه‌ای است و واقعیت ندارد. این کشورها در این مرحله در سایه نگرانی و بی‌ثباتی و ترس از همسایگان عرب دیگر خودشان به‌سر می‌برند. هریک از آنها تلاش می‌کند که به آمریکا در منطقه پناه ببرد و همگان می‌دانند که نزدیک شدن به آمریکا از دریچه اسرائیل انجام می‌شود. همگان با اسرائیل روابط اعلام شده یا نشده‌ای دارند، لذا موضوع اسرائیل از نظر رژیم‌های یادشده چیز مهمی نیست. درحالی که اسرائیل با فلسطینیان مبارزه می‌کند، می‌بینیم که رژیم‌های عرب نه‌تنها مبارزه نمی‌کنند بلکه تا حد غیرقابل تصوری با اسرائیل همکاری و تعامل می‌کنند و برخی از دولت‌های عرب اسرائیل را می‌پذیرند و تشویق به همکاری با آن می‌کنند، این اسرائیل است که به ترازو تبدیل شده است و هرکسی که امنیت و سلامت خودش را می‌خواهد باید روابطی قوی با اسرائیل برای حفاظت از خودش ایجاد کند و این آن چیزی است که ما در منطقه شاهد آن هستیم. ملت‌های عرب از این وضعیت راضی نیستند اما توان یا امکان این را ندارند که اکنون کاری انجام دهند.
تسنیم: در پی خروج ایران از دایره نفوذ آمریکا و اعلام جانبداری کامل از مسائل عادلانه و بحق منطقه به‌ویژه مسئله فلسطین، نقش کشورهای غربی و به‌ویژه آمریکا در بحرانی کردن روابط بین ایران و همسایگانش و دمیدن روحیه کشمکش بین دوطرف چه بود؟
عبدالله باعبود: بر کسی پوشیده نیست که این قدرت‌های بزرگ در طول تاریخ طمع‌ورزی در منطقه داشته‌اند، منافع آن در این است که در این منطقه باقی بمانند، از دست دادن نفوذشان در ایران باعث شد که روی کشورهای دیگر تمرکز کنند و آنها را از محیط پیرامونی خودشان دور کنند و این امر باعث تشدید کشمکش و اختلافات و افزایش سوءتفاهم بین آنها می‌شود، این موضوع مسلم است و هراندازه هم ماهیت اوضاع تغییر کند، باقی خواهد ماند، در یک کلام، ایده قدرت‌های بزرگ "تفرقه بینداز و حکومت کن" هست.
ولی ما خودمان آگاهانه یا ناآگاهانه در این امر سهیم بوده‌ایم. این امر ما را به این نتیجه می‌رساند که اگر این مسائل را خودمان حل‌وفصل نکنیم، یک سوءتفاهم بزرگ و نگرانی و بی‌اعتمادی بین ما وجود خواهد داشت و همچنان درباره همه مشکلاتمان غرب را سرزنش خواهیم کرد. اما چه باید بکنیم که از این مسائل عبور کنیم؟ ما کشورها چه‌چیزی به هم ارائه داده‌ایم؟ چه سازمان‌هایی با یکدیگر بنیان نهاده‌ایم؟ همکاری مشترکی که با هم کرده‌ایم، چه هست؟ رابطه بین ملت‌ها و روابط اقتصادی یا تجاری چیست؟ همگان در حرکتی پرشتاب نگاه به خارج و وارد کردن گسترده فناوری داشتیم، اما این همکاری بین خودمان به‌اندازه‌ای اندک است که گویا اساساً همکاری اقتصادی وجود ندارد. پروژه‌های مشترکی بین ما وجود ندارد. کشورهای ما از یکدیگر و دستگاههای نظامی خودشان در منطقه نگران هستند. مشکلات زیادی در این منطقه وجود دارد که از آن آگاهیم. مناطق دیگر جهان نیز با مشکلات روبه‌رو هستند، اما راهکارهایی را برای خود یافته‌اند؛ به‌گونه‌ای که می‌توانند از این مشکلات از طریق همکاری گروهی و شکل‌دهی به سازمان‌های مشترک و نزدیک کردن منافع بین کشورها و ملت‌ها گذر کنند. این وضعیت به‌گونه‌ای است که اساساً درگیری یا جنگ به ذهن‌ها خطور نمی‌کند و هرکس تلاش می‌کند که در سایه امنیت و ثبات زندگی کند، این همان چیزی است که به آن نیاز داریم، این همان چیزی است که اروپا و برخی کشورها در آسیا انجام داده‌اند. موارد درگیری و جنگ در کشورهای منطقه خاورمیانه و به‌ویژه کشورهای مشرف به خلیج فارس وجود دارد، چرا این‌گونه است؟ به این خاطر که دو مشکل وجود دارد؛ نخست مشکل قدرت‌های بزرگ و تمایلات آنها در منطقه و مشکل رژیم‌هایی که قادر نیستند که از حلقه بی‌اعتمادی بیرون بیایند و وارد مرحله همکاری و منافع مشترک شوند. این امر نیازمند تفکر و رهبری و مردمی آگاه در دوطرف است. به‌اعتقاد من، زمان برای چنین کاری فرا رسیده است، یعنی یک همکاری بین کشورهای منطقه برای حفاظت از امنیت و ثبات خود شکل بگیرد. ایران بخش مهمی از کشورهای منطقه است. ایران از منظر موقعیت جغرافیایی، جمعیت، ثروت و مردم خود الگوی مهمی برای همه کشورهای منطقه است که نمی‌توان این کشور را ــ آن‌طور که در برخی پروژه‌ها می‌بینیم ــ نادیده گرفت. ایران نیز مسئولیت‌هایی دارد؛ همان‌طور که کشورهای دیگر دارند. اگر این موضوع را درک کردیم، منطقه تغییر می‌کند و شکل دیگری به خود خواهد گرفت، اما اکنون، وضعیت متأسفانه این‌طور است که دوست و دشمن راضی نیست.
تسنیم: چرا روابط بین ایران و سلطان‌نشین عمان بر پایه دوستی و اعتماد و همکاری سازنده بین دوطرف بعد از پیروزی انقلاب اسلامی باقی ماند اما این روابط بین ایران و بسیاری از کشورهای عربی بعد از انقلاب تیره شد؟
عبدالله باعبود: معتقدم که روابطی تاریخی و جغرافیایی بین ایران و سلطان‌نشین عمان و بین ملت‌های دوطرف وجود دارد. این ایده وجود دارد که سرنوشت ما مشترک است و ما در یک منطقه واحد زندگی می‌کنیم. رهبری عمان همواره به این موضوع اعتقاد راسخ دارد، اعتقاد دارد که اختلافات و کشمکش‌ها بخشی از سیاست بین‌الملل است اما می‌تواند از بروز آن از طریق گفت‌وگو و همکاری انسانی و اخلاقی جلوگیری کرد. ایران نیز درهای خود را به‌روی همگان گشوده و گفته است که به‌دنبال تغییر رژیم‌ها و تغییر وضعیت در منطقه نیست. سلطان‌نشین عمان و ایران دیدند که آینده آنها در با هم بودن است و می‌توانند تنگه هرمز را تحت کنترل داشته باشند، این برای آنها و برای کشورهای منطقه و تمام جهان مهم است.
نگاه رهبران و روابط تاریخی و جغرافیایی و منافع مشترک دوطرف را به این سمت سوق داد که روابطی مبتنی بر اعتماد و صراحت و خیرخواهی داشته باشند و در نهایت نیز نفع آن به دوطرف رسید. همه ما در این منطقه مسلمان هستیم. در این منطقه زندگی می‌کنیم و این سرنوشت و تاریخ و جغرافیای ما است که نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم، اینها تغییرناپذیرند و نمی‌توان در همه چیز به دیگران متکی بود. باید همکاری و نزدیکی روابط و دوستی بین همگان باشد تا آینده درخشانی را برای نسل‌های آینده رقم بزنیم و مثل سایر کشورهای جهان زندگی کنیم، نمی‌توانیم به این درگیریها و جنگ‌ها ادامه دهیم، رهبران ایران این دیدگاه را دارند و رهبران در عمان نیز هم دیدگاه را دارند. فکر می‌کنیم که تلاش‌هایی از سوی دوطرف وجود داشت و از این رو بود که به اینجا رسیدند. امیدواریم که همین امر درخصوص سایر کشورهای عربی نیز حاصل شود و ایران بخشی مهم از امنیت منطقه و اقتصاد و ثبات آن باشد زیرا بدون ایران منطقه به ثبات نمی‌رسد و با ایران می‌تواند منطقه به مرحله دیگری از همکاری اقتصادی و سیاسی و نظامی و امنیتی رهنمون شود.
ملت ایران ملتی دوست است. ایران کشوری دوست و مسلمان و همسایه است. با همه کشورهای منطقه تاریخی مشترک دارد. رهبران سلطان‌نشین عمان بعد از درگذشت سلطان قابوس نیز بر همین منوال حرکت می‌کنند. ملت نیز دوستدار امنیت و صلح و همکاری است لذا سیاست تغییر نخواهد کرد و بر منوال گذشته خواهد بود. با وجود اینکه فشارهای زیادی بر عمان در این زمینه وجود دارد اما اینها از اصول مسلم فرهنگ و سیاست عمان است.
انتهای پیام/+