موفقیت محققان ایرانی در کشف روشی برای تشخیص زودهنگام "سرطان مثانه"

به گزارش گروه بهداشت و درمان خبرگزاری تسنیم؛ سرطان مثانه جزو 10 سرطان شایع در هر دو جنس در جهان است که شمار مبتلایان آن در سال 2018، به 550 هزار نفر و تعداد مرگ‌های ناشی از آن به 200 هزار مورد رسیده است.

قرارگیری سرطان مثانه در فهرست شایع‌ترین سرطان‌های جهان، به همراه تعداد بالای مرگ‌های ناشی از آن، تشخیص زودهنگام این بیماری را بسیار با اهمیت کرده است؛ اما به گفته متخصصان، نبود روش‌های غربالگری مناسب و مطمئن، تهاجمی بودن روشهای تشخیص، شانس بالای عود بیماری (50 تا 70 درصد) پس از درمان اولیه، سرطان مثانه را به یکی از چالش برانگیزترین و گران‌ترین سرطان ها از نظر تشخیص و درمان تبدیل کرده است.

این شرایط بر اهمیت نشانگرهای زیستی (بیومارکر) قوی برای تشخیص آسانتر، سریعتر و دقیق‌تر سرطان مثانه و درنتیجه درمان به موقع آن و کاهش بار قابل توجه این بیماری و مرگ و میر ناشی از آن افزوده است. این درحالیست که طبق گزارش ها، هیچ یک از نشانگرهای ادرار برای کنترل سرطان مثانه که حتی به تایید FDA رسیده و تجاری سازی شده‌اند، دارای «ویژگی» و «حساسیت» مطمئن و کافی در کاربردهای بالینی تشخیص سرطان مثانه بویژه در مراحل اولیه تومورزایی و غربالگری جمعیت پرخطر نیستند.

اکنون در مطالعه‌ای نویدبخش که در مجله معتبر بین‌المللی EBioMedicine منتشر شده است، جمعی از محققان علوم پزشکی ایران با همکاری تیمی از محققان بین‌المللی سرطان‌شناسی، با بررسی نمونه‌های ادرار تعدادی از افراد بدون علامت که به مدت طولانی تحت نظر بودند، برای نخستین بار در جهان، موفق به تشخیص زودهنگام این بیماری در نمونه‌های ادرار با بررسی نوعی جهش ژنتیکی پیکری (سوماتیک)، تا 10 سال قبل از تشخیص بالینی و شکل گیری اولیه تومور در افراد سالم بدون علامت شده‌اند.

میزان شیوع سرطان مثانه در مردان 4 برابر زنان است

دکتررضا ملک زاده، سرپرست تیم محققان ایرانی در این پروژه تحقیقاتی، سرطان مثانه را یکی از شایعترین سرطان‌ها در جهان برشمرد که میزان شیوع آن در مردان 4 برابر زنان است.

محقق بین‌المللی سرطان گفت: سرطان مثانه در مردان ایران نیز بسیار شایع است به طوری که پس از سرطان‌های معده، پوست، پروستات و روده بزرگ، رتبه پنجم را در بین سرطان‌های شایع مردان ایرانی دارد.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با اشاره به این که کارسینوم ادراری، رایج ترین (حدود 90 درصد) شکل بروز سرطان مثانه است، تصریح کرد: سرطان مثانه، دومین سرطان شایع اما کشنده‌‌ترین سرطان دستگاه ادراری است که اغلب در سنین 60 سال به بالا بروز می‌کند و به علت تشخیص دیرهنگام مرگ‌های زیادی را به خود اختصاص می‌دهد.

ملک زاده، پیشگیری و غربالگری سرطان مثانه را بهترین راه کاهش ابتلا و مرگ ناشی از این نوع سرطان بویژه در بین جمعیت پرخطر دانست و تشریح کرد: تحقیقات جهانی در زمینه درمان سرطان های مختلف که به سرعت در حال پیشرفت هستند، عمدتاً بر پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان‌ها متمرکز بوده و شناسایی ژن های عامل ایجاد سرطان یا کشف جهش‌های ژنی موثر در بروز تومورهای بدخیم، محوری‌ترین اهداف این تحقیقات را تشکیل می‌دهند.

به گفته وی، مطالعه حاضر نیز با بررسی شایع ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه تلاش کرده تا افق جدیدی برای تشخیص زودهنگام این بیماری پیش روی تحقیقات پزشکی ایجاد کند.
محقق بین‌المللی سرطان، از جهش های پروموتر معکوس تلومراز(TERT) به عنوان شایع ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه یاد و خاطرنشان کرد: این جهش‌های ژنتیکی، معمولا در مراحل اولیه بروز سرطان مثانه رخ می‌دهند و به عنوان یک نشانه اولیه در تومورزایی به شمار می‌روند.

رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره افزود: مطالعه ما بر روی 50 هزار فرد 40 تا 75 سال شرکت‌کننده در مطالعه کوهورت گلستان، بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال افریقا که در شمال شرق ایران به اجرا درآمد، انجام شد. پس از جمع آوری و ذخیره‌سازی نمونه‌های ادرار و خون و پردازش DNA شرکت کنندگان در مطالعه، آنها را به مدت 10 سال، پیگیری کردیم و در این پیگیری طولانی مدت، 40 شرکت کننده مبتلا به سرطان اولیه مثانه شناسایی شدند که از این تعداد نمونه‌های ادراری برای 30 شرکت کننده در دسترس و قابل استفاده بود.

رهبر مطالعه کوهورت گلستان افزود: در این بررسی، ما شاهد «جهش پروموتر معکوس تلومراز» در 14 فرد شرکت کننده مبتلا به سرطان مثانه بودیم؛ جهش‌های ژنتیکی که 10 سال قبل از آغاز پیگیری‌های ما نیز قابل شناسایی بوده‌اند.

دکتر مهدی شیخ، نویسنده اول مقاله نیز در تشریح مهمترین دستاورد مطالعه انجام شده و نتایج روش ارزیابی جهش پروموتر معکوس تلومراز برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه اظهار کرد: بررسی ما نشان داد: این روش، از ویژگی 100 درصدی و حساسیت 46 درصدی برای تشخیص سرطان ادراری تا 10 سال قبل از بروز بالینی تومور اولیه در افراد سالم فاقد علامت برخوردار است. به گفته وی، ویژگی 100 درصدی این روش به معنای نبود هر گونه نتیجه مثبت کاذب در آزمایشات نمونه‌ها است که این مسئله از مهمترین شاخص‌ها در یافتن یک بیومارکر تشخیصی است چرا که از ایجاد اضطراب و مشکلات روحی افراد و هزینه‌های ناشی از ارایه نتایج مثبت کاذب جلوگیری می‌کند.
این محقق افزود: حساسیت 46 درصدی نیز به معنای آن است که با این روش می‌توان 46 درصد افرادی که در طی 10 سال آینده به سرطان مثانه مبتلا می‌شوند را شناسایی کرد که این میزان حساسیت برای این مدت زمان طولانی، بسیار مناسب است.

شیخ ادامه داد: این مطالعه نشان داد که هر چه مدت زمان بین جمع آوری و بررسی نمونه ادرار تا زمان بروز علایم و تشخیص بالینی سرطان کمتر باشد، میزان آلل‌های جهش‌یافته این ژن در ادرار و در نتیجه قابل تشخیص بودن آن (حساسیت تشخیصی) بیشتر می‌شوند.

وی یادآور شد: چندین مطالعه مورد - شاهدی که توسط تعدادی از افراد تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر برای ارزیابی «امکان استفاده از جهش پروموتر معکوس تلومراز در تشخیص سرطان های دستگاه ادراری» انجام شده بود، به خوبی نشان دادند که حساسیت این روش، هنگام تشخیص بالینی سرطان مثانه بین 87 تا 98 در صد بوده است.

وی اعلام کرد: با اتکا به نتایج به دست آمده از این مطالعه، در حال برنامه‌ریزی برای تحقق گام‌های بعدی جهت بررسی ارزش این بیومارکر در تشخیص زودهنگام سرطان‌های مثانه در جمعیت های بزرگتر در نقاط مختلف دنیا از جمله جمعیت های آسیایی، اروپایی و آمریکایی هستیم.

دکتر «فلورانس لِکالوزکِلم »، سرپرست تیم محققان بین المللی در این پروژه تحقیقاتی نیز درباره اهمیت این مطالعه اظهار داشت: مطالعات قبلی ما قابل تشخیص بودن جهش ژنتیکی پروموتر معکوس تلومراز در «دی ان ای سلولهای ادراری» و همچنین «دی ان ای بدون سلول در ادرار» را نشان داده بودند، اما این جهش‌های ژنتیکی برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه، در هیچ مطالعه‌ای، ظرفیت سنجی نشده بودند.

به گفته وی، آنچه یافته‌های مطالعه حاضر را دارای اهمیت کرده، نه تنها بررسی میزان تاثیر این جهش ها در تشخیص زودهنگام سرطان مثانه ، بلکه «ارائه قوی‌ترین شواهد به دست آمده تا کنون درباره ظرفیت چنین روشی در بستر یک مطالعه وسیع، آینده‌نگر، مبتنی بر جمعیت و طولانی مدت (بیش از 10 سال) برای نخستین بار در جهان» است که این ویژگی، قابل استفاده بودن و ارزش بالای پیش‌بینی نشانگرهای زیستی غیرتهاجمی در تشخیص سرطان مثانه افراد سالم بدون علامت را نشان می‌دهد.

محقق آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان این بررسی را یک مطالعه مقدماتی و گام مهمی برای مطالعات بعدی دانست که با اتکا به نمونه‌های بیشتری از موارد ابتلا به سرطان مثانه می‌توانند به نتایج فعلی این تحقیق درباره امکان تشخیص بسیار زودهنگام سرطان مثانه با بررسی جهش های ژنتیکی شایع آن، قطعیت بیشتری دهند و حتی نقش جهش‌های ژنتیکی را در بروز تومورهای بدخیم انواع سرطان، روشن‌تر کنند.
لِکالوزکِلم خاطرنشان کرد: روش ارزیابی شده آنها، بسیار بهتر و مقرون به صرفه‌تر از روش‌های تهاجمی همچون سیتولوژی ادرار و نشانگرهای زیستی موجود، برای تشخیص سرطان مثانه در مراحل اولی به‌ویژه در افراد پرخطر است.

وی تاکید کرد: نتایج این مطالعه همچنین می‌تواند به غربالگری بهتر جمعیت پرخطر سرطان مثانه، توسعه بیومارکرها برای تشخیص بسیار سریعتر این بیماری و نیز کنترل و پیشگیری از عود آن در بیماران مبتلا کمک کند.

انتهای پیام/