گزارش| عاقبت ملی گرایی در ترکیه چه خواهد شد؟

به گرازش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، جدایی گروهی از شاگردان مرحوم نجم الدین اربکان نخست وزیر اسبق ترکیه در سال 2000 میلادی به خاطر اختلاف نظر بر سر مبانی سیاسی و راه ندادن به قدرت نمایی جوانان، منجر به تشکیل حزبی شد که با شعارهای نوین و با تاکید بر ضرورت به کارگیری دانش و مهارت متخصصین، توانست به قدرتمندترین حزب ترکیه تبدیل شود.

با آن که همه موسسین این حزب از زیر شنل اربکان بیرون آمده و از شاگردان مکتب اسلام سیاسی بودند، اما توانستند در مدتی کوتاه، اغلب اقشار را به سوی خود بکشانند. چرا که آنان بر سر هویت و گفتمان ملی گرایی ترکی، با کسی دعوا نداشتند و می توانستند با همه، دوست و همراه شوند. اما حالا ظاهراً یک بار دیگر، ترکیه به شدت به سمت و سوی ملی گرایی ترکی رفته و گرفتار این فضا شده است.

حال باید گفت، در چند سال گذشته، ملی گرایی به مهمترین مولفه و گفتمان سیاسی ترکیه تبدیل شده و چنین چیزی مغایر با اهداف اولیه حزب عدالت و توسعه است.

حرف مهم عبدالله گل در مورد انحراف آکپارتی

عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه و یکی از مهمترین موسسین حزب عدالت و توسعه، چندی پیش در مصاحبه با روزنامه قرار، انتقادات صریح و نظرات شفاف خود در مورد انحراف حزب عدالت و توسعه از مسیر و آرمانهای اولیه را اعلام کرده و گفت: ما حالا شاهد آن هستیم که محافظه کاران نیز ملی گرا شدهاند.

سخن مهم گل در مورد وضعیت کنونی حزب عدالت و توسعه، ناظر بر این واقعیت است که این حزب در سرآغاز مسیر خود، مفاهیمی همچون جامعه اسلامی، خدمت به مردم، عدالت، رفاه و دادرسی از مظلومان و به حاشیه رانده شدگان را سرلوحه اهداف خود قرار داده بود و در این مسیر، توجه به مبانی هویت قومی ترکی و طعم و بوی نژادی، در این مکتب دیده نمیشد.

اما حالا رجب طیب اردوغان و تیم او قدم در مسیری نهادهاند که گویی تداوم راه سلاجقه و عثمانیان و توجه به قدرت گرایی ترکی است.

آیا اردوغان ناچار است؟

در سالیان اخیر، حزب عدالت و توسعه به خاطر تجمل گرایی و غرور و خودبزرگ بینی گروه کثیری از کادرها و مسئولین خود، با کاهش محبوبیت و از دست دادن بخشی از آراء روبرو شده است.

در نتیجه این حزب مجبور شد برای حفظ قدرت، سراغ افراطی ترین جریان ملی گرای ترکی برود و از او کمک بخواهد.

این حزب راست افراطی که سکان آن در دست دولت باغچلی است، همواره مروج اندیشه ملی گرایی ترکی بوده و بارها حزب عدالت و توسعه را به خاطر مذاکره با پ.ک.ک و بها دادن به مطالبات کردها به حمایت از تروریسم و تجزیه طلبی متهم کرده بود.

اما چرخ روزگار چرخید و اردوغان در حیاط منزل باغچلی در کنار مجسمه دو گرگ عکس گرفت. یعنی همان بوزکورت که نماد و سمبل اسطورهای ترکهای افراطی است و هیچگاه اربکان و دیگراسلام گرایان شبیه به او، راضی نشدهاند با چنین جریانی، همراه و هم مسیر شوند.

حالا سوال اینجاست: آیا اردوغان مجبور است در کنار باغچلی بماند؟ پاسخ چنین است: حفظ بقای حزب عدالت و توسعه و صدرنشینی این حزب در نظام سیاسی و حزبی ترکیه، برای اردوغان، از هر آرمان، پروژه و هدف دیگری مهمتر است و او ترجیح میدهد به خاطر حفظ قدرت، حتی از مبانی و شعارهای اولیه نیز تا حد ملموس و مشهودی فاصله بگیرد.

زمانی برای لشکرکشی و قدرت نمایی

حزب عدالت و توسعه در چند سال اخیر و به ویژه پس از دو رویداد مهم کودتای نافرجام سال 2016 میلادی و همچنین تغییر نظام سیاسی و اجرایی کشور از پارلمانی به ریاستی، همواره به دنبال قدرت نمایی، مداخله و برجسته سازی قدرت سخت بوده است.

در این مسیر، منتقدین و مخالفین، خائن قلمداد شدهاند و همواره چنین تصوری در رسانههای هوادار حزب حاکم تقویت شده که تنها راه حفظ و نجات ترکیه و ممانعت از به خطر افتادن بقای ملی کشور، اعتماد به رئیس جمهور برای استفاده از قدرت نظامی است.

در نتیجه در مقطع کنونی، انواع و اقسام طیفهای ملی گرای دینی و غیردینی، حامی مداخله ترکیه در سوریه و لیبی هستند و این در حالی است که حزب عدالت و توسعه، همچون سابق، برای علاج دردها و مشکلات داخلی، راهکار و برنامه خاصی ندارد و به طور ویژه، صرفاً بر روی لشکرکشی و قدرت نمایی، حساب باز کرده است.

آیا ملی گرایی، گفتمان اکنون و پاینده ترکیه است؟

ترکیه تا سال 2023 میلادی، هیچ انتخاباتی نخواهد داشت و فعلاً حزب عدالت و توسعه به شکل یک قبضه قدرت را در اختیار دارد.

اما با وجود مشکلات کنونی به عنوان مثال مشکلات اقتصادی و سیاست خارجی ضعیف ترکیه، آیا همراهان اردوغان، باز هم برنده میدان خواهند بود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت: طیفهای مهم ملی گرای ترکی همچون حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی، حزب خوب به رهبری آکشنر و حزب وحدت بزرگ به رهبری دستیجی و همچنین چندین نهاد و گروه اولکوجوی ملی گرای ترکی، از اندیشه و گفتمان ملی گرایی حمایت میکنند و میتوانند با حزب عدالت و توسعه در یک نقطه مشترک به توافق برسند و در چنین شرایطی، شانس پیروزی برای دیگر گروهها و احزاب مخالف اردوغان، کمتر است.

اما اگر در سالیان آتی و پیش از انتخابات سال 2023 میلادی، ائتلاف جمهور یعنی اردوغان و باغچلی، نتوانند ترکیه را از مشکلات فعلی برهانند، در آن صورت زمینه برای ضعف و افول تدریجی ملی گرایی، فراهم خواهد شد.

انتهای پیام/